Ձեր վստահելի աղբյուրը

Շախմատային աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունները և ապագայում խոշոր մրցաշարերի անցկացման գործում Ադրբեջանին վերապահվող դերակատարությունը ստիպում են կենտրոնանալ այս թեմայի վրա` հասկանալու համար, թե իրականում ինչ է կատարվում, և շախմատային աշխարհում ակտիվ ֆեդերացիա համարվող Հայաստանը ինչպե՞ս է արձագանքում տեղի ունեցածին:
Անդրադառնալով այդ իրադարձություններին` նշենք, որ նախ ՖԻԴԵ-ն վերջերս համագործակցության պայմանագիր ստորագրեց «Ագոն» ընկերության հետ` վերջինիս վերապահելով աշխարհի առաջնությունների անցկացման իրավունքը: Այնուհետև պարզ դարձավ, որ հավակնորդների մրցաշարը, որը կազմակերպվելու է Լոնդոնում, ֆինանսավորվելու է Ադրբեջանի կողմից, իսկ վերջերս էլ «Ագոնը» պայմանագիր ստորագրեց ադրբեջանական SOCAR ընկերության հետ` հաստատելով, որ ապագայում Ադրբեջանի մայրաքաղաքում խոշոր մրցաշարեր կանցկացվեն: ՖԻԴԵ-ի նախագահ Կիրսան Իլյումժինովը, ով Բաքվում ներկա էր պայմանագրի ստորագրման արարողությանը, ըստ ադրբեջանական լրատվամիջոցների` իբր հայտարարել է, որ «Ադրբեջանը միակ երկիրն է, Ալիևը` միակ նախագահը, ով շախմատի զարգացման պետական ծրագրի մասին հրամանագիր է ստորագրել»:
Այս և հարակից այլ հարցեր Panorama.am-ի թղթակիցը քննարկեց Հայաստանի շախմատի ֆեդերացիայի նախագահի առաջին տեղակալ Սմբատ Լպուտյանի հետ:

- Պրն Լպուտյան, ՖԻԴԵ-ն վերջերս համագործակցության պայմանագիր ստորագրեց «Ագոն» ընկերության հետ: Շախմատային մեկնաբաններն ու տեսաբանները միանշանակ չեն գնահատում այն: Շատերի համար կասկածի հիմք է այն փաստը, որ «Ագոն» ընկերության ղեկավար Էնդրյու Պոլսոնը շախմատային անհատականություն չէ: Ինչպիսի՞ն է Հայաստանի շախմատի ֆեդերացիայի վերաբերմունքն այդ պայմանագրի հանդեպ:
- Քանի որ դա միջազգային պայմանագիր է և վերաբերում է նաև հավակնորդների մրցաշարի անցկացմանը, որը կկազմակերպվի հաջորդ տարի, Լոնդոնում, բնականաբար, այն հետաքրքրում է շախմատային բոլոր այն երկրներին, որոնք ներկայացուցիչներ ունեն այդ մրցաշարում: Ես կարծում եմ, որ դա լավ պայմանագիր է մասնակիցների համար: Իսկ Անգլիան, որտեղ անցկացվելու է մրցաշարը, ներկայացուցիչ չունի և ազատ գոտի է համարվում: Կարծում եմ` ՖԻԴԵ-ն կարողացավ այդ խնդիրը բավական լավ լուծել: Այսօր Ռաջաբովը 5-րդն է աշխարհում և ամենապատվավոր ու ամենաարժանի շախմատիստն էր, ով կարող էր մասնակցել մրցաշարին: Ադրբեջանը նրա մասնակցության համար իր վրա վերցրեց հավակնորդների մրցաշարի անցկացման ֆինանսական ողջ բեռը, իսկ ՖԻԴԵ-ն էլ որոշեց մրցաշարը կազմակերպել ոչ թե Բաքվում, որը հայտ էր ներկայացրել, այլ Լոնդոնում: Մենք այդ մոտեցումը շատ դրական ենք գնահատում:

- Կարծես թե դրանից միայն Բուլղարիան դժգոհեց:
- Բուլղարիայի կողմից դժգոհություններ եղել են, և այդ արձագանքի քննարկումն ընթացքի մեջ է: Սակայն հստակ պատասխան տալու համար պետք է տիրապետել մանրամասն տեղեկությունների:

- Կարելի՞ է ասել, որ եթե մրցաշարն անցկացվեր Բուլղարիայում, Տոպալովը կխաղար Ռաջաբովի փոխարեն:
- Իհարկե, երկու շախմատիստներն էլ բարձր որակավորում ունեն, և երկուսի մասնակցության դեպքում էլ մրցաշարը շատ հետաքրքիր կլիներ: Սակայն այս դեպքում մասնակցի թեկնածությունն առաջադրում է նա, ով ֆինանսավորում է:

- Հայաստանը երբևէ կառաջադրի՞ իր թեկնածությունը` հավակնորդների մրցաշարն անցկացնելու նպատակով:
- Այս հարցը քննարկվել է Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի և Լևոն Արոնյանի կողմից, որին ներկա եմ եղել նաև ես: Լևոն Արոնյանը ցանկանում է խաղալ չեզոք տարածքում` ո′չ Հայաստանում, ո′չ էլ, առավել ևս, Ադրբեջանում: Մեր երկրում հավակնորդների մրցաշարի անցկացման դեպքում հասարակության սպասելիքները կարող են կաշկանդել շախմատիստին:

- Մեկ շաբաթ առաջ «Ագոն» ընկերությունը, իր հերթին, համագործակցության վերաբերյալ համաձայնագիր ստորագրեց Ադրբեջանի SOCAR ընկերության հետ: Այդ փաստաթղթով նախատեսվում է, որ Բաքվում ապագայում կանցկացվեն խոշոր միջազգային մրցաշարեր: Պայմանագրի ստորագրման պաշտոնական արարողությունից հետո էլ ՖԻԴԵ-ի նախագահ Կիրսան Իլյումժինովը, ըստ ադրբեջանական ԶԼՄ-ների, հայտարարեց, որ Արոնյանի բաց նամակն ընդհանրապես չի քննարկվել, որ Ադրբեջանն էլ միակ երկիրն է, որտեղ շախմատը զարգանում է ոչ թե նախարարությունների, այլ երկրի նախագահի մակարդակով: Ի՞նչ եք կարծում այս մասին:
- Երբեմն հետևում եմ ադրբեջանական մամուլի հրապարակումներին: Նախ պետք է ասեմ, որ իրականում Ադրբեջանը երկար տարիներ բավական լուրջ և հետևողական աշխատանք է իրականացնում շախմատի զարգացման շուրջ, և դրա շնորհիվ է, որ այսօր ունի երեք բարձրակարգ շախմատիստներ: Պետք է միշտ գնահատել այն, ինչը դրական է: Մեր հարևան երկիրը շատ լուրջ ներդրումներ է կատարում շախմատում` ձգտելով նպաստել շախմատի ակտիվ զարգացմանը, որն էլ իր հերթին նպաստում է երկրի ճանաչմանը, ինչպես դա տեղի ունեցավ 1980-ական թվականներին, երբ Կասպարովն ապրում էր Բաքվում և դարձավ աշխարհի չեմպիոն, ինչպես նաև այսօր`շնորհիվ Ռաջաբովի, Մամեդյարովի, Գաշիմովի: Ինչ վերաբերում է մեր երկրին, ապա անհամեստ թող չհնչի, սակայն Հայաստանն այսօր ամենաակտիվ շախմատային երկրներից մեկն է աշխարհում թե′ իր արդյունքներով, թե′ ֆեդերացիայի կատարած աշխատանքով: Այդպես են կարծում նաև ՖԻԴԵ-ի նախագահն ու Եվրոպայի շախմատային միության նախագահը: Հայաստանն առաջին երկիրն է, որտեղ շախմատն այսօր, որպես առարկա, դասավանդվում է դպրոցներում , մինչդեռ Եվրոպական խորհրդարանը նոր է ընդունել որոշում` շախմատը դպրոցներում դասավանդելու վերաբերյալ: Բացի այդ, արդեն 6-րդ տարին է, որ շախմատի դպրոցական օլիմպիադաներ ենք անցկացնում:
Վերադառնալով Իլյումժինովի հայտարարություններին` կապված նաև Լևոն Արոնյանի բաց նամակի հետ, պետք է ասեմ, որ լրատվամիջոցները ոչ միշտ է, որ ճշգրիտ տվյալներ են տալիս, ուստի այդ տեղեկությունները կարող են հավաստի չլինել: Այդ նամակը չի քննարկվել գուցե այն պատճառով, որ բոլորն էլ ճիշտ են համարել մրցաշարը չեզոք գոտում անցկացնելը: Շախմատը, ամեն դեպքում, այն աշխարհն է, որտեղ շախմատիստները միշտ հարգանքով են վերաբերվում միմյանց: Իսկ ինչ վերաբերում է նախագահական մակարդակով շախմատի զարգացմանը, պետք է ասեմ, որ քանի որ Սերժ Սարգսյանը նաև Հայաստանի շախմատային ֆեդերացիայի նախագահն է, ստացվում է, որ շախմատի զարգացումը Հայաստանում արդեն 7 տարի իրականացվում է նախագահական մակարդակով:

- Ադրբեջանի շախմատի ֆեդերացիայի փոխնախագահ Մայիր Մամեդովն ադրբեջանական ԶԼՄ-ներից մեկին տված հարցազրույցում, երբ Բաքուն դեռ հանդես էր գալիս հավակնորդների մրցաշարի անցկացման թեկնածուի կարգավիճակում, շեշտել էր, որ պատրաստ է Լևոն Արոնյանի համար անվտանգության ցանկացած երաշխիք ապահովել` նրա համար նույնիսկ առաջարկելով սեփական բնակարանը:
- Կարծում եմ, որ ցանկացած պրոֆեսիոնալ շախմատիստ կընդուներ իմ կարծիքը, որ այդպիսի կարևոր մրցաշարերում շախմատիստի հոգեկան կայուն և հանգիստ վիճակը շատ կարևոր է իրեն ամբողջությամբ դրսևորելու համար, և, բնականաբար, ինչպիսի խոսքեր ու ցանկություններ էլ որ հնչեն, հնարավոր չէ ապահովել անհրաժեշտ պայմաններ այնպիսի երկրում, որտեղ կան հակահայկական տրամադրություններ:

- Ի դեպ, ինչպիսի՞ն են ՖԻԴԵ-ի և Հայաստանի շախմատի ֆեդերացիայի հարաբերությունները:
- Բավական լավ են, ջերմ, և ՖԻԴԵ-ն մեծ հարգանքով է վերաբերվում մեր ֆեդերացիայի ցանկություններին: Անձամբ Իլյումժինովը լավ հարաբերությունների մեջ է մեր նախագահի հետ, և մեր կողմից չի եղել մի խնդրանք կամ ցանկություն, որին ՖԻԴԵ-ն ընդառաջ չգնա: Իհարկե, այդ բոլոր ցանկությունները տրամաբանության և կառուցողական հիմքերի վրա են դրված:

- Դուք վերևում խոսեցիք այն նորարարությունների մասին, որոնք արդեն կայացած փաստ են: Իսկ ի՞նչ նոր ուղղություններ կան, որոնք կհետաքրքրեն շախմատային աշխարհին:
- Քանի որ շախմատն ընդգրկվել է դպրոցական առարկաների ցանկում, մենք հնարավորություն ունենք լրջորեն ուսումնասիրել, թե ինչպիսին է շախմատի դերը կրթական համակարգում և որքանով է արդյունավետ: Աշխատանքներն արդեն սկսվել են: Հոգեբանական այդ հետազոտությունը մոտավորապես 2-3 տարի կընթանա, և մենք որոշակի պատկեր կունենանք: Այն շատ կարևոր հետազոտություն կլինի ողջ աշխարհի համար:

- Անդրադառնանք մեր շախմատային հոգսերին. ինչպե՞ս եք գնահատում առաջատար հայ շախմատիստների այսօրվա մարզավիճակը:
- Առանձնապես էական փոփոխություն չեմ տեսնում: Իհարկե, Արոնյանը տարբերվում է մյուսներից, թեև մեր մյուս լավագույն գրոսմայստերներն էլ բավականին վստահ են հանդես գալիս տարբեր միջազգային մրցաշարերում: Մեր տղաները շատ լավ են խաղում հատկապես թիմային մրցաշարերում: Երբ մեր շախմատիստները պայքարում են թիմային մրցաշարերում, դառնում են շատ ավելի հզոր:

-Իսկ Լևոն Արոնյանի նախապատրաստական հաջորդ ծրագրում փոփոխություննե՞ր կլինեն, թե՞ հայ գրոսմայստերը կրկին ինքնուրույն կորոշի` ինչպես կամ ում հետ է ցանկանում կազմակերպել այդ գործընթացը:
- Լևոնը բավականին հասուն և փորձառու շախմատիստ է, և տարիների փորձն ու շփումները բավական են, որ նա ինքնուրույն որոշի, թե ինչպես պետք է պատրաստվի:

- Իրատեսորեն ինչպե՞ս եք գնահատում Լևոն Արոնյանի հնարավորությունները հավակնորդների հաջորդ մրցաշարում:
- Ես Լևոնի հնարավորությունները շատ բարձր եմ գնահատում: Եվ միայն ես չեմ այդ կարծիքին, այլ ամբողջ շախմատային աշխարհը: Եթե Լևոնը դառնա աշխարհի չեմպիոն, ոչ մեկի համար դա անակնկալ չի լինի: Լևոնն արդեն շատ մոտ է այդ կոչմանը: Թեև կան լավ շախմատիստներ հավակնորդների մրցաշարում, ովքեր հավակնում են այդ տիտղոսին` Կառլսենը, Անանդը, Կրամնիկը, բայց Լևոնի հնարավորությունները ես շատ բարձր եմ համարում: Շատ կցանկանայի, որ միշտ հաղթանակներ ունենանք: Դրանք մերն են, և բոլորս լիցքավորվում ու ուրախանում ենք մեկս մյուսով:

- Բոլորիս մի հարց է միշտ հետաքրքրում. ՖԻԴԵ-ի վարկանշային սանդղակի լավագույն տասնյակում, բացի Արոնյանից, այլ շախմատիստներ ե՞րբ կունենանք:
- Հիմա դժվարանում եմ ասել: Գիտեմ միայն, որ դրա համար պահանջվում են մեծ աշխատանք և ներդրումներ: