Ձեր վստահելի աղբյուրը

Եվրահանձնաժողովի ու ԵՄ Արտաքին քաղաքական ու անվտանգության հարցերով ԵՄ բարձրագույն ներկայացուցիչ Քեթրին Էշտոնի գրասենյակի տարածած զեկույցի, ինչպես նաև ՀՀ եվրաինտեգրման քաղաքականության մասին Panorama.am-ը զրուցեց քաղաքագետ Նարեկ Գալստյանի հետ:

- Պարոն Գալստյան, Եվրահանձնաժողովի ու Քեթրին Էշտոնի գրասենյակի տարածած զեկույցում ի՞նչ առանձնահատկություններ կային:
-Եվրոպական միության վերջին զեկույցներում որոշ նոր ձևակերպումներ էին տեղ գտել: Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման հետ կապված քննադատություն կար միջազգային միջնորդների հասցեին, հատկապես այնտեղ նշվում էր, որ 2011 թվականի ընթացքում լուրջ առաջընթաց, տեղաշարժ չի գրանցվել, դրա փոխարեն ավելի հաճախակիացել են հրադադարի ռեժիմի խախտումները, որոնք պատշաճ մակարդակով չեն հետաքննվել և չեն գնահատվել միջազգային դիտորդների կողմից: Սա կարևոր հանգամանք էր: Երկրորդ առանձնահատկությունը` կրկին կապված Արցախի հիմնախնդրի հետ, այն էր, որ ԵՄ-ն կոչ էր անում թույլ տալ, որ իր ներկայացուցիչներն այցելեն Արցախի տարածք: Մինչ այդ նրանք ընդհանրապես հրաժարվում էին որևիցե կերպ այցելել հակամարտության տարածք, իսկ հիմա նրանք փորձում են այդ կերպ ներգրավվել դրանում:
Նշվում է, որ իսկապես առաջընթաց արձանագրվել է Հայաստանում քաղաքական բարեփոխումների արդիականացման, մարդու իրավունքների, ժաղովրդավարության արմատավորման ուղղությամբ և նշվում է, որ անհրաժեշտ է շտկել խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ միջազգային դիտորդների արձանագրած թերությունները հաջորդ` նախագահական ընտրությունների շեմին: Սա կրկին որոշակիորեն ցույց է տալիս, որ ամեն դեպքում ԵՄ-ն բալանսավորված գնահատական է տալիս այս գործընթացներին: Ամեն դեպքում նշանակալի է, որ այնտեղ շեշտվում են Հայաստան-Եվրոպական Միություն համագործակցությունը առևտրատնտեսական ոլորտում:

- Եթե համեմատություն անցկացնենք մեր և Արևելյան գործընկերության ծրագրին մասնակից մյուս պետությունների եվրաինտեգրման գործընթացի միջև, ի՞նչ գնահատական կարող եք տալ:
-Համեմատության առումով, Արևելյան գործընկերության մասնակիցների շրջանակներում մի քանի կազմակերպությունների համատեղ ինդեքս գոյություն ունի: Այնտեղ տարբեր գործակիցներով տարբեր երկրներ ունեն տարբեր աստիճաններ: Կոնկրետ մի չափանիշ չէ, մի քանի չափանիշներ են և տարբեր երկրներ տարբեր կարգեր են զբաղեցնում: Բայց հետաքրքրական է, որ այս առումով Մոլդովայի առաջընթացն է ընդհանուր առմամբ բավական բարձր:
Հայաստանի վերաբերյալ զեկույցում դատական համակարգի բարեփոխման խնդիր է դրված` դատարանների նկատմամբ վստահությունը բարձրացնելու նպատակով: Վրաստանի առնչությամբ ևս դատական համակարգի հետ կապված քննադատություն կար, մասնավորապես նշվում էր դատախազի մեծ լիազորությունների հանգամանքը: Այս առումով մեր մոտ առանձնակի խնդիր չկար: Շատ սուր քննադատություն կար Ադրբեջանի հասցեին ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում: Օրինակ, այնտեղ փորձում էին հասկանալ, թե Ադրբեջանի իշխանությունները Եվրատեսիլ 2012-ի նախապատրաստման շրջանում ինչ միջոցառումներ են ձեռնարկել և որքանով են դրանք համապատասխանում մարդու իրավունքներին և ժողովրդավարությանը, որովհետև այնտեղ կարծիք կար, որ այս միջոցառման միջոցով փորձում են կոծկել մարդու իրավունքների ոլորտում առկա լուրջ խնդիրները:

- Հայաստանին վերաբերող զեկույցում կետ կար իշխանությունների նախաձեռնած բարեփոխումների հետ կապված: Արդյոք իրականացված օրենսդրական բարեփոխումները չեն բավարարում ԵՄ պահանջներին:
-Խնդիրն այստեղ հետևյալն է. ցանկացած երևույթի օրենսդրական ամրագրումը շարունակական գործընթաց է, որովհետև երևույթն ինքնին զարգացում է ապրում և անհրաժեշտ է լինում օրենքով հասցնել կարգավորել այն: ԵՄ-ն առաջնորդվում է ընդհանուր, այսպես կոչված, եվրոպական չափորոշիչներով և միշտ չէ, որ հաշվի է առնում տեղային առանձնահատկությունները: Համաեվրոպական չափանիշները ԵՄ տարբեր երկրներում տարբեր կերպ են տեղայնացված: Մենք առայժմ խնդիր ունենք էլ ավելի տեղայնացվելու:

- Եկեք անդրադառնանք զեկույցի` բազմակարծություն ապահովելու մասին դրույթին: Ինչո՞վ է պայմանավորված, զեկույցում այսպիսի կետի առկայությունը:
-Զեկույցն ինքն իրականում պարունակում էր և´ դրականը, և´ բացասականը, այսինքն` երկու կողմերն էլ այնտեղ հաշվի առնված են: Առաջընթաց արձանագրված է, բայց կան այս ու այն թերությունները: Ամեն դեպքում, խնդիրը նրանում է, որ ԵՄ այս զեկույցում պետք չէ առանձնացնել միայն բացասականը, այլ պետք է տեսնել, թե ինչպես են գնահատում նաև միևնույն երևույթի դրական կողմը: Այնտեղ կան գնահատականներ, որոնցում առաջընթաց միանշանակ արձանագրված է:

- Զեկույցում կետ կար, որը վերաբերում էր 2013 թվականի նախագահական ընտրություննրը պատշաճ մակարդակով կազմակերպելուն և անցկացնելուն: Ինչո՞վ է պայմանավորված այդպիսի շեշտադրումը:
-Ամենայն հավանականությամբ, ԵՄ-ն փորձում է Հայաստանում քաղաքական բարեփոխումների մեջ տեսնել շարունակականություն դեպի լավը, դեպի դրականը: Այո, սա քայլ առաջ էր, բայց հաջորդը պիտի լինի էլ ավելի մեծ քայլ դեպի առաջընթաց: Այս տրամաբանությունն է այստեղ աշխատում: Ընտրական գործընթացում իհարկե եղել են թերություններ, որոնք արձանագրվել են թե´ դիտորդների, թե´ առանձին քաղաքական ուժերի կողմից: Եվ դրանք իսկապես պետք է շտկվեն: Այստեղ խնդիրը վերաբերում է ոչ այնքան այն բանին, թե որքանով են այդ թերություններն ազդում արդյունքների վրա, այլ թե որքանով են այդ թերությունները վնասում ընտրությունների, ապա նաև իշխանությունների նկատմամբ վստահությանը: Այս տեսանկյունից, կարծում եմ, որ ԵՄ-ի առաջարկությունները վերաբերվում են վստահության մթնոլորտի ամրապնդմանը:

- Պարոն Գալստյան, եթե անդրադառնանք ԵՄ-ի` Հայաստանի նկատմամբ դրսևորած այս ուշադրությանը, ի՞նչ եք կարծում, գործընթացները տանում են մի հանգրվանի, երբ կսկսվեն բանակցություններ ՀՀ-ի` ԵՄ անդամ դառնալու համար, թե սա ԵՄ-ի համար պարզապես իր ազդեցությունն ամրապնդելու միջոց է:
-Չեմ կարծում, թե սա ուղղված է Հայաստանի անդամակցությունը պատրաստելուն, որովհետև դա շատ բարդ աշխարհաքաղաքական հաշվարկի խնդիր է և միայն տեխնիկական, պաշտոնական չափորոշիչներին համապատասխանությունը դեռևս չի նշանակում ԵՄ-ին անդամակցություն: Այստեղ խնդիրն այլ է: ԵՄ-ի գործնական քաղաքականությունն այլ է և միշտ չէ, որ ԵՄ-ն կարողանում է վարել իր հայտարարած սկզբունքներին համապատասխան քաղաքականություն: Եվրամիության ազդեցությունը մեր ներպետական միջավայրի վրա շատ ավելի մեծ է, քան Ադրբեջանի ներսում: Եվ դա պայմանավորված է նրանով, որ Ադրբեջանն ունի ԵՄ-ի վրա ազդեցության միջոցներ՝ շնորհիվ ունեցած էներգամատակարարի և տարանցիկ պետության կարգավիճակի, իսկ մենք չունենք այդքան ազդեցիկ լծակներ: Դրա համար մեր պարագայում շատ ավելի ակտիվ է ԵՄ-ի գործունեությունը, իսկ Ադրբեջանը, թեև պարբերաբար ենթարկվում է շատ սուր քննադատության, բայց տեղաշարժը մեծ չէ, իսկ մեր դեպքում մեծ է:

- Այս համատեքստում, ԼՂ կարգավորման հետ կապված, ՄԽ համանախագահող երկրների մանդատների փոփոխությունը հնարավոր համարո՞ւմ եք:
-Առայժմ այդպիսի նպատակահարմարություն չկա: Ի՞նչ պետք է փոխի դա գործի բնույթի մեջ: Ասենք, թե ԵՄ-ն փոխարինեց Ֆրանսիային, ի՞նչ պետք է լինի: Դրանից կարգավորման գործընթացում էական տեղաշարժ չի լինի: Եթե ակտիվ ջանքեր պետք է գործադրեն, կարող է և նույն Ֆրանսիան գործադրել: Ավելին, հաշվի առնելով ԵՄ-ի հատուկ հետաքրքրվածությունն էներգետիկ գործոններով, հնարավոր է Ադրբեջանի նկատմամբ որոշակի մեղմ, անհամաչափ, գուցեև կանխակալ մոտեցում:

- Իսկ որտե՞ղ եք տեսնում ԵՄ-ի դերակատարությունը ԼՂ կարգավորման գործընթացում:
-Ես դա տեսնում եմ երկու կարևոր ասպեկտում: Նախ` ԵՄ-ն պետք է լրջորեն զբաղվի և գնահատական տա Ադրբեջանի ներսում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացներին, որպեսզի խթանի այնտեղ դեմոկրատական փոխակերպումները: Այս համատեքստում ԵՄ-ն պետք է նաև ուշադրությունը կենտրոնացնի Ադրբեջանում հայատյացության վերացմանը, առաջին հերթին՝ պետական բարձր մակարդակով: Երկրորդ` նա պետք է զբաղվի հետկոնֆլիկտային վերականգնողական աշխատանքներով: Օրինակ` ֆինանսավորի Արցախի տարածքում ենթակառուցվածքների զարգացումը:

Հեղինակ` Դավիթ Պետրոսյան