Փորձագետները` ՆԱՏՕ-ի ՀՀՊ համակարգի ու մերձավորարևելյան զարգացումների վերաբերյալ
Մայիսի 20-21-ին Չիկագոյի գագաթաժողովի ընթացքում որոշում ընդունվեց իրականացնել եվրոպական ՀՀՊ համակարգի առաջին փուլի գործարկումը, որում առանցքային նշանակություն ունի Թուրքիայի Մալաթիա քաղաքի մոտ տեղակայված ռադիոտեղորոշիչ կայանը: Ինչպես նշում են ռազմական փորձագետները, Թուրքիայի ՀՀՊ համակարգը պարունակում է գերզարգացած բաղադրիչներ, որոնք ի վիճակի են վերահսկել ոչ միայն Իրանի, այլև ողջ Մերձավոր Արևելքի և Կովկասի տարածքները: Սա ակնհայտորեն վկայում է այն մասին, որ Թուրքիան տարածաշրջանում դառնում է լրջագույն գործոն՝ իր վրա բևեռելով ոչ միայն Իրանի, այլև Ռուսաստանի և Չինաստանի ուշադրությունը:
Ռազմական փորձագետ Արծրուն Հովհաննիսյանը կարծում է, որ ՆԱՏՕ-ի կողմից Միջերկրական ծովում հակահրթիռային համակարգի մասնակի գործարկումը, անգամ զուտ ռազմական տեսանկյունից, բավականին մեծ իրադարձություն է, որը պահանջում է խնդրի մանրամասն քննություն:
Ըստ փորձագետի`«Այդ համակարգը աշխատում է դաշինքի պետություններին, հիմնականում ամերիկյան նավատորմին պատկանող նավերի վրա տեղակայված «Իջիս» համակարգի շնորհիվ: Այդ հակահրթիռային համակարգերի հնարավորությունները բավականին մեծ են: Դրանք աշխարհում ներկայումս մարտական հերթապահության մեջ գտնվող ամենահզոր հակահրթիռային համակարգերն են, որոնք ի վիճակի են հակառակորդի օպերատիվ մարտավարական հրթիռները խոցել մինչև 500 կմ հեռահարության և 300 կմ բարձրության վրա: Նավերը կարող են լինել մի քանիսը, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է խոցել մինչև մեկ տասնյակ հրթիռ: Համակարգի համար որպես նախնական հայտնաբերման և զգուշացման միջոց է ծառայում Թուրքիայում տեղակայված ռադիոտեղորոշման կայանը, դրանք աշխատում են նույն դաշտում մեկտեղված: Տեխնիկական տեսանկյունից դա շատ կարևոր է: Համակարգը կարող է օգտագործվել նաև տիեզերական հայտնաբերման միջոցների և օդային տարատեսակ այլ հետախուզական միջոցների հետ: Սա ստեղծում է մեծ ինտեգրում և բարձրացնում է համակարգի հուսալիությունը»:
Փորձագետի կարծիքով`«Տեխնիկապես այս ամենը մեծապես խոցելի է դարձնում իրանական հրթիռային պոտենցիալն, ինչպես նաև տարածաշրջանի այլ երկրների հրթիռային միջոցները: Այս նավերը, բացի հակահրթիռային հնարավորություններից, հանդիսանում են նաև գերժամանակակից նավեր և օժտված են այլ հնարավորություններով, ինչը նշանակում է նաև Միջերկրական ծովում ռուսական նավատորմի հնարավորությունների սահմանափակում: Ներկայումս դա ավելի քան առարկայական նշանակություն ունի` հաշվի առնելով Սիրիային զենք մատակարարելու խնդիրը: Այս քայլը կարող է նաև ազդեցություն ունենալ Սիրիայում իրավիճակի փոփոխման դեպքում Արևմուտքի հնարավորությունների մեծացման վրա:
Սա, բացի ամեն ինչից, սպառազինությունների նոր մրցավազք է, որին ի պատասխան ՌԴ-ն ինչ-որ քայլեր կձեռնարկի, ինչպես խոստացել է: Այն կմեծացնի լարվածությունը տարածաշրջանում, և կմեծացնի Թուրքիայի նշանակությունը, ինչից կարող է ուղղակիորեն օգտվել նաև Ադրբեջանը: Սա համաշխարհային սպառազինման նոր միտում է, որն ուղղակիորեն ազդելու է տարածաշրջանի ընդհանուր մթնոլորտի վրա»,-եզրափակեց Արծրուն Հովհաննիսյանը:
Իրանագետ Ռուդիկ Յարալյանն էլ կարծում է, թե «հակահրթիռային համակարգերի (ՀՀՊ) կատարելագործումը և դրանք Մերձավորարևելյան տարածաշրջանի նպատակահարմար վայրերում տեղակայելը հանդիսանում է ԱՄՆ-ի և եվրոպական երկրների ռազմաքաղաքական և տնտեսական հաջողությունների կարևորագույն գրավականներից»:
«Ըստ այդմ՝ պատահական չէ, որ մայիսի 20-21-ին Չիկագոյում տեղի ունեցած Հյուսիսատլանտյան դաշինքի պատմության մեջ ամենամեծ գագաթնաժողովում քննարկման հիմնական թեմաներից է եղել հակահրթիռային պաշտպանությունը: Վերջինս ենթադրում է համալիր և փուլային գործողությունների շարք, որը մեծացնում է պաշտպանական համակարգի արդյունավետությունը՝ տարբեր կետերից սահմանափակելով հակառակորդի հարձակվողական հնարավորությունները»,_ հավելեց նա:
Ըստ իրանագետի` «կարելի էր կարծել, որ 2009 թ. համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի հետևանքներից դեռ չսթափված ԱՄՆ-ը և եվրոպական երկրներն իրենց մեծածավալ ներդրումները կուղղորդեն տնտեսության քայքայված ոլորտները վերականգնելուն՝ խուսափելով ռազմական ոլորտում ծախսատար ծրագրերից, այնինչ այդպես տեղի չի ունենում: Սա կարող է նշանակել, որ այդ երկրները փորձում են լուծել տնտեսական խնդիրներն իրենց ռազմական ներուժի հաշվին: Այս տրամաբանության օգտին է խոսում նաև այն հանգամանքը, որ վերոհիշյալ պետությունները գիտակցում են Մեծ Մերձավոր Արևելքում որոշ երկրների հետ, մասնավորապես կարելի է նշել Չինաստանը, տնտեսական մրցակցության բարդությունները»:
«Կարելի է վստահաբար արձանագրել, որ արևմտյան գերտերությունների պաշտպանական միջոցառումներն ուղղված են իրենց ռազմաքաղաքական ճամբարից դուրս գտնվող և այդ ճամբարին անհամակիր բոլոր պետությունների, առաջին հերթին՝ Սիրիայի և Իրանի դեմ՝ որպես առաջնահերթ թիրախներ: Այդ երկրների ՀՀՊ համակարգը նպատակ է հետապնդում օղակի մեջ վերցնել Իրանը և Սիրիան՝ կաշկանդելով վերջիններիս գործողությունները: Այդ են վկայում ինչպես Միջերկրական ծովում ԱՄՆ ռազմածովային նավատորմի առկայությունը, այնպես էլ Թուրքիայում, Իրանի հետ սահմանի հարևանությամբ, ՀՀՊ համակարգ տեղակայելն, ինչպես նաև Պարսից ծոցի երկրների հետ միասնական նմանօրինակ համակարգ ստեղծելու ամերիկյան ծրագրերը»,- նշեց իրանագետը:
Արաբագետ Արմեն Պետրոսյանը կարծում է, որ ՆԱՏՕ-ի կողմից Միջերկրական ծովում հակահրթիռային համակարգի մասնակի գործարկումը մի կողմից լայն և բազմավեկտոր կիրառական նշանակություն ունի, մյուս կողմից հետապնդում է լուրջ աշխարհաքաղաքական նպատակներ` պայմանավորված Մերձավորարևելյան տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակով, ինչպես ներկայում, այնպես էլ երկարաժամկետ հեռանկարով:
«Նախ, այս և Թուրքիայում տեղակայված ռադիոտեղորոշիչ կայանի համատեղ գործունեությունը բավականաչափ արդյունավետ և ծանրակշիռ են դարձնում Դաշինքի ռազմական ներկայությունը և դերակատարությունը տարածաշրջանում: Վերոնշյալն առարկայական նշանակություն կարող է ունենալ նախ Իրանի միջուկային ծրագրի` հնարավոր ռազմական ճանապարհով լուծման պարագայում: Այս համատեքստում, վերջին շրջանում թե՛ ամերիկյան, և թե՛ իսրայելական տարբեր աստիճանի պաշտոնյաների կողմից բավականին հաճախ են սկսել հնչել հայտարարություններ, թե Իրանի միջուկային հիմնախնդրի լուծման ռազմական ծրագիրն արդեն իսկ պատրաստ է և կյանքի կկոչվի դիվանագիտական հարթակում խնդրի լուծման ձախողման դեպքում»,- ասաց նա:
Մյուս խնդիրը, ըստ Պետրոսյանի, որն առավել այսօրեական է` սիրիական ճգնաժամն է:
«Թեպետ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի ղեկավարությունը բազմիցս հերքել է կազմակերպության օրակարգում ներսիրիական հակամարտությանը միջամտության ծրագրերի առկայությունը, այնուամենայնիվ, հիմք ընդունելով վերջին իրադարձությունները`պայմանավորած թուրք-սիրիական հարաբերություններում առաջացած ակնհայտ լարվածությամբ, բավականին իրատեսական են դարձնում դատողությունները խնդրին ՆԱՏՕ-ի հավանական ներգրավման վերաբերյալ: Ասվածի յուրօրինակ նախերգանքը կարելի է համարել ս.թ. ապրիլի կեսերին թուրք-սիրիական սահմանին տեղի ունեցած միջադեպից հետո Թուրքիայի վարչապետ Ռ.Թ. Էրդողանի հայտարարություններն այն մասին, թե Անկարան, որպես պահեստային տարբերակ, դիտարկում է Վաշինգտոնի պայմանգրի 5-րդ հոդվածին դիմելու հնարավորությունը, որը նախատեսում է Դաշինքի անդամ պետությունների հավաքական պաշտպանությունը` այս պարագայում կապված Սիրիայից եկող «սպառնալիքի» հետ:
Վերոնշյալն, իհարկե, հեռանկրային զարգացումների մասին, իսկ ներկայում համակարգի մասնակի գործարկումը և Միջերկրական ծովում Դաշինքի նավատորմի առկայությունն էականորեն կաղապարում է ինչպես ռուսական նավատորմի գործունակությունը, այնպես էլ զգալիորեն սահմանափակում է Իրանի հնարավորությունները ծովային ճանապարհով Դամասկոսին անհրաժեշտ աջակցություն ցուցաբերելու հարցում` միակ այլընտրանքային ուղի թողնելով Իրաքի տարածքը` որպես տարանցիկ գոտի»,- նշեց արաբագետը:
«Եվ վերջապես մերձավորարևելյան տարածաշրջնում ՆԱՏՕ-ի նմանօրինակ գործողությունները հոգեբանական լրջագույն ազդեցություն կարող են ունենալ մի կողմից Մերձավոր Արևելքի «խնդրահարույց» պետությունների վրա` մշտապես ակնարկելով միջազգային իրավակարգը վտանգելու դեպքում Արևմուտքի կողմից պատժվելու սպառնալիքի մասին, մյուս կողմից` լուրջ ազդակ է`ուղղված տարածաշրջանի մյուս արտաքին դերակատարներին, որ ժամանակն է համարժեք պատասխան տալու, բայց արդեն ոչ խոսքային մակարդակում, այլ`գործնական հարթության մեջ»,- եզրափակեց Ա.Պետրոսյանը:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Թովմասյանը՝ Նանուշյանին. Նշել եք՝ ծրագրի իրականացումը պայմանավորված է օրենքով, բայց օրենքը չկա
