Ձեր վստահելի աղբյուրը

Յուրաքանչյուր «նորի» հետ մարդիկ նոր հույսեր են կապում, նոր սպասելիքներ, ակնկալիքներ ունենում: Նորընտիր Ազգային ժողով, նոր կառավարություն, հետևաբար նոր խոստումներ, նոր սպասելիքներ: Իսկ ի՞նչ սպասելիքներ ունի գիտության ոլորտն այս «նորերից»: Գիտնականների ակնկալիքների մասին Panorama.am–ը զրուցել է Հայկական վիրտուալ աստղադիտարանի տնօրեն Արեգ Միքայելյանի հետ:

-Պարոն Միքայելյան, ի՞նչ սպասելիքներ ունեք նորընտիր Ազգային ժողովից:
-Ընտրություններին մասնակցած բոլոր քաղաքական ուժերը իրենց նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում հայտարարում էին կամ նախընտրական ծրագրում գրված ունեին, թե գիտության ֆինանսական աջակցությունը կտրուկ ավելացվելու է: Իհարկե, ես դա այդքան էլ իրատեսկան չեմ համարում, բայց գիտության ոլորտի ֆինանսավորումը եթե 2-3 անգամ ավելացվի, բյուջեն դրանից հաստատ ճեղքվածք չի տա: Այսօր երիտասարդները չեն ցանկանում զբաղվել գիտությամբ, քանի որ գիտնականները ցածր են վարձրատրվում: Գալիս են հիմնականում այն դեպքում, եթե արտասահման մեկնելու ակնկալիքներ ունեն: Այս պատճառով մենք այսօր ունենք կադրային լուրջ խնդիրներ: Միջին սերնդի գիտնականներ գրեթե չունենք, իսկ առանց նրանց հնարավոր չէ գիտությունը զարգացնել. տարիքոր գիտնականներն աստիճանաբար ծերանում են ու հեռանում, իսկ երտասարդները չեն կարող միանգամից ներդրում անել, բացի այդ պետք է սովորեցնող, ուղղություն ցույց տվող ունենան: Կան հետամնաց երկրներ, որոնք կադրեր չունեն, բայց ունեն ֆինանսներ ու ներդրումներ են անում: Բայց գիտության զարգացման համար նրանց անհրաժեշտ է տասնամյակներ:

-Բացի ֆինանսական ռեսուրսների ակնկալիքից, այսօր էլ ի՞նչ է հարկավոր գիտության ոլորտին:
-Իհարկե, տեխնիկա, սարքավորումներ: Մենք սարքավորումների պակաս ունենք, իսկ գիտնականի համար հարկավոր է նպաստավոր պայմաններ ստեղծել, որպեսզի հնարավորություն ունենան արդյունավետ աշխատել, բայց այստեղ էլ կրկին հանգում ենք ֆինանսական խնդիրների: Սարքավորումները շատ թանկ են, դրանք պատվերով են արտադրվում, բայց կարող են նոր հայտնագործությունների հիմք հանդիսանալ, նորություններ առաջ բերել: Եթե նույնիսկ հնարավորություն չունենք ամբողջական մի մեծ սարք արտադրել, կարող ենք մասնակիորեն ներդրում ունենալ միջազգային մեծ պռոեկտների մեջ. փոքր պետություններն այդպես են անում: Մենք գոնե մեր հնարավորությունների չափով պետք է մասնակցենք, բայց մի կողմ ենք քաշվել ու հետ ենք մնում, միջազգային ասպարեզից դուրս ենք մնում:
Չնայած ֆինանսական խնդիրներին, մեր գիտնականներն ակտիվ են, կարողանում են շատ չնչին ֆինանսով բարձր արդյունավետությամբ աշխատել: Այդ մասին է վկայում նաև ՅՈՒՆԵՍԿՕ -ի տվյալները:

-Այսօր Հայաստանում գիտության ո՞ր ոլորտներն են ավելի պահանջարկ վայելում, ո՞ր ոլորտներում կադրերի պակաս չկան:
-Միանշանակորեն կարող եմ ասել ինֆորմատիկան, համակարգչային տեխնոլոգիաները, սակայն հիմնարար գիտություններում պատկերն այլ է: Շատերը չգիտեն, բայց հասկանալու համար ասեմ. կա հիմնարար և կիրառական գիտություններ: Կիրառական գիտությունը ներդրվում է տնտեսության մեջ` սարքերի պատրաստում: Ընդունված է ասել, որ կիրառական գիտությունը ինքն իրեն է փոխհատուցում, իսկ հիմնարար գիտությունն ունի փոխհատուցման խնդիր, այն էլ` տարիներ անց, քանի որ տարիներ անց է հիմնարար գիտության արդյունքները մշակվում, ձևավորվում:

-Հայաստանը գիտության ո՞ր ոլորտում է «ուժեղ»:
-Հայաստանը 1940-ական թվականներից սկսած ուժեղ է ֆիզիկայի, մասնավորապես աստղաֆիզիկայի, կենսաֆիզիկայի ոլորտներում, ինչը ես բացատրում եմ Վիկտոր Համբարձումյանի գործոնով: Հասարակական գիտությունները, օրինակ «Հայագիտությունը», «Հայոց պատմությունը» միշտ էլ մեզ մոտ բարձր մակարդակի վրա են, բայց աշխարհին դա այնքան էլ հետաքրքիր չէ, այլ նրանց հետաքրքրի է, ասենք, աստղաֆիզիկան, քանի որ ավելի գլոբալ է: Իսկ մենք պետք է շարժվեն միջազգային չափորոշիչներով: