Ձեր վստահելի աղբյուրը

Զրպարտության և վիրավորանքի հիմքերով դատական գործերի քանակը կտրուկ նվազել է: Նմամ եզրահանգման է եկել «Իրավունքի գերակայություն» իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպությունը 2010-ի մայիսից մինչև 2012 թվականի հունվարն ընկած ժամանակահատվածում կատարված մոնիթորինգի արդյունքում: Այսօր «ՄԻԵԿ 10-րդ հոդված. Զրպարտության գործերով դատական պրակտիկայի ներկայիս միտումները և քրեական գործերով լուսաբանումը» սեմինարի ընթացքում մոնիթորինգի արդյունքները ներկայացնելիս փաստաբան Արա Ղազարյանն ասաց, որ դատական գործերի քանակը հավանաբար նվազել է Սահմանադրական դատարանի ընդունած որոշման արդյունքում:

 «Սահմանադրական դատարանի որոշումը զսպող ազդեցություն է ունեցել զրպարտության և վիրավորանքի հիմքերով լրատվամիջոցների դեմ ներկայացվող գործերի քանակի վրա», -հավելեց փաստաբանը:

Հիշեցնենք, որ Մարդու իրավունքների պաշտպան Կարեն Անդրեասյանը դիմել էր Սահմանադրական դատարան քաղաքացիական օրենսգրքում զրպարտության և վիրավորանքի հոդվածները, մասնավորապես, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի՝ ՀՀ Սահմանադրության 14-րդ հոդվածին, 27-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ մասերին և 43-րդ հոդվածին համապատասխանության հարցը որոշելու խնդրանքով: Պաշտպանն այդպիսով, վիճարկում էր լրատվամիջոցների շրջանում վերջին ժամականերում աղմուկ հանած զրպարտութան և վիրավորանքի դրույթների սահմանադրականությունը:

Մոնիթորինգ իրականացնող խումբը որպես թիրախ դիտարկել է 44 դատական գործ, որոնցից 75 տոկոսի (33 հայցապահանջ) դեպքում դատարան է ներկայացվել տպագիր մամուլում հրապարակված տեղեկության համար, 28 %-ի դեպքում հայցապահանջ ներկայացվել է էլեկտրոնային կայքում հրապարակված տեղեկատվության համար, իսկ 12%-ի դեպքում հայցապահանջները ներկայացվել են հեռուստատեսությամբ տարածված տեղեկատվության համար: Մոնիթորինգ իրականացնողները եզրակացրել են` առավել խոցելի լրատվամիջոցը, այնուամենայնիվ, տպագիր մամուլն է:

Ի՞նչ են պահանջել հայցվորները լրատվամիջոցներից. ամենաշատ հայցվող իրավական պաշտպանության միջոցը զրպարտության և վիրավորանքի դիմաց եղել է դրամական փոխհատուցման պահանջը, որը հայցվել է 44 գործերից 38-ի դեպքում, այնուհետև հերքումը, որը հայցվել է 32 գործով և դրան հաջորդում է դատական ծախսերի փոխհատուցման պահանջը, որը հայցվել է 25 գործի դեպքում: Ընդամենը 10 գործի դեպքում է, որ հայցվորները պահանջել են վիրավորանքի դիմաց ներողություն խնդրի պատասխանող կողմը, իսկ 4 գործի դեպքում վճռի հրապարակման պահանջ է դրվել պատասխանող լրատվամիջոցների առաջ:

Ըստ ուսումնասիրության, հիմնական դրամական պահանջները տատանվել են 2-4 մլն դրամի շրջանակներում: Ընդ որում ամենաբարձր փոխհատուցման պահանջ լրատվամիջոցի առաջ («Հրապարակ» թերթ) դրել է փաստաբան Արթուր Գրիգորյանը` 18 մլն դրամ: Հիշեցնենք` Արթուր Գրիգորյանը թերթի դեմ դատական հայց էր ներկայացրել այն բանի համար, որ թերթի էլեկտրոնային կայքում հրապարակված հոդվածի տակ ընթերցողները իր կարծիքով, իր պատիվն ու արժանապատվությունը վիրավորող մեկնաբանություններ են գրել: Դատարանը, սակայն, չէր բավարարել փաստաբանի հայցը` նշելով, որ լրատվամիջոցի կողմից վիրավորելու կամ զրպարտելու դիտավորություն առկա չէ:

Արա Ղազարյանի կարծիքով, Արթուր Գրիգորյանը սխալ է վարվել, երբ միանգամից դիմել է դատարան, այսինքն` փաստաբանը նախ պետք է դիմեր լրատվամիջոցին` պահանջելով հեռացնել կամ ջնջել մեկնաբանությունները: «Ես ողջունում եմ դատարանի այդ որոշումը, պրոգրեսիվ մոտեցում էր», -կարծիք հայտնեց փաստաբան Ղազարյանը:

Նա ողջունելի է համարում նաև դատարանների կողմից զրպարտության և վիրավորանքի գործերով` արդյո՞ք հրապարակված տեղեկությունը, բառը օբյեկտիվորեն արատավորող է թեսթի կիրառումը:

«Սա շատ լավ մոտեցում է: Անկախ անձի աշխարհայացքից, անկախ նրանից, թե ասենք Արզաքանցյանի համար «ստիլյագ» բառը վիրավորական է, դատարանը օբյեկտիվորեն, ելնելով հանրության կողմից ճանաչողական մոտցումներից, որոշում է, որ այս բառը կամ արտահայտությունը արատավորող չէ», -վկայակոչելով «Երկիր» թերթի դեմ ԱԺ նախկին պատգամավոր Տիգրան Արզաքանցյանի ներկայացրած հայցը, նկատեց փաստաբան Ղազարյանը: Այս դեպքում, ըստ փաստաբանի, գերակա է հանրային շահը, քանի որ այս հարցը դիտարկվել է հենց այդ համատեքստում:

Մամուլում մայիսի 6-ին ԱԺ պատգամավոր ընտրված Հայկ Բաբուխանյանի հասցեին հետևյալ միտքն էր արտահայտվել. «ոչ մի պատմաբան այնպիսի էշություն դուրս չի տվել, ինչ դուրս է տվել Հայկ Բաբուխանյանը»: Դատարանը այս պարագայում չէր բավարարել Բաբուխանյանի հայցը: «Մեկ կամ երկու տարի առաջ կարո՞ղ էինք պատկերացնել, որ նման բան կարող էր դատարանն անել: Քարկոծում են Հայկ Բաբուխանյանին, և այդ ամբողջը դնելով մեկ հարթության վրա` հաշվի առնելով նրա քաղաքական գործիչ լինելու հանգամանքը և այն, թե ինչպես է նրա անձը ընկալվել հանրության կողմից, դատարանը արդարացնում է», -նշեց փաստաբանը:

Քննարկման ընթացքում հարց հնչեց` այսինքն, հնարավոր է «էշություն» որակում տալ ու դատարանը կարդարացնի՞: Ի պատասխան Արա Ղազարյանն ասաց, որ տվյալ բառը չպետք է ստուգաբանության ենթարկել: «Կոնտեքստում այն բավականին մեղմանում է», -հավելեց փաստաբանը:

Ուսումնասիրության ընթացքում մոնիթորինգ իրականացնող խումբը եզրակացրել է, որ դատարանները, ըստ էության, կայացրած որոշումներով զգալիորեն` 86 տոկոսով նվազեցրել են լրատվամիջոցների դեմ բերված դրամական փոխհատուցման պահանջների չափերը:

Ըստ նույն ուսումնասիրության, նշված բոլոր 44 գործեորվ հայցվորներ եղել են սովորական քաղաքացիներ (18 անձ), պետական պաշտոնյաներ (9) ու կազմակերպություններ (1), քաղաքական գործիչներ (10), ոչ պետական կազմակերպություններ: