Ձեր վստահելի աղբյուրը

Սենդայի օդանավակայանից Տոկիո՝ ինչպես Սպիտակից Երևան: Նախ, որովհետև համեմատությունը երկրաշարժերի, աղետների չափերի, մեկ տարում արածի և քսան տարում՝ չարածի, մարդկանց ու մարդկային հարաբերությունների մասին` անպայման է. բարձր, թե մտքում:

Հետո, որովհետև, երբ բնության կանաչ անդորրից, մարդկային բարձր-ուրախ-տեսանելի ու արդեն հասկանալի անմիջականությունից հետո դեմ-դիմաց ու առաջին անգամ հանդիպում ես Տոկիոյին` հակադրությունը տեղերի հենց այդպիսին է՝ մարզից Երևան: Ու առաջին միտքը Տոկիոն տեսնելիս, թե՝ ճապոնացիները հաստատ չեն սիրում Տոկիոն. այն իրենց նման չէ... Խոստովանեմ՝ միամիտ էի:

/Նկարում՝ Սենդայի օդանավակայան/

Գուցե էլի մտածեի, որ Տոկիոն դիզայների կարիք ունի 
Որ Տոկիոն դիզայների կարիք ունի, գուցե կրկին մտածեի այսօր էլ, եթե Տոկիոյի մասին պատկերացումներս, թե՝ այն այնքան մեծ է, խիտ, որ շնչելու օդ կարգին չկա, բարձրահարկեր, երկնաքերեր... տեղավորվեին գնահատմանս միարժեքության մեջ: 
Անծանոթ քաղաք տեսնելիս այն սկսում ես նմանեցնել իմացածներիդ. Տոկիոն Աստանան է՝ ավելի խիտ. սա երրորդ գնահատականս էր:

Լրագրողներից ասացին՝ փողոցների հոտը Շանհայինին է նման: Գուցե:
Փողոցներ կային, որ եթե աչքերս փակեին-բացեին, հարցնեին՝ որ քաղաքում ես, կարող է ասեի՝ Նյու-Յորքում: Մանավանդ, որ այդտեղ էլ չեմ եղել:

Ու վերջ. էլ համեմատություններ չսպասեք: Տոկիոն՝ ինչպես որ է:

Մնացածը զարմանալի էր:
Քաղաքին դիզայներ է պետք՝ Երևանի հետ էլ համեմատությունը դրանով վերջացավ. այդքան ստերիլ, կանաչ քաղաք՝ ես չէի պատկերացնում: Կասեի՝ մայրաքաղաքին ոչ հարիր կանաչ: Խիտ շենքերի դիմաց խիտ էլ ծառեր են՝ հաճախ մայթերին դրանք երկու կամ ավելի շարքով են: Ծուխ, փոշի, աղմուկ, հրոց, կեղտ, չգծված զեբրեր, չմշակված ծառեր… էլ ինչ կհիշեք՝ մեկ է, չկան:

Առավոտ վաղ տպավորություն էր, որ ողջ քաղաքը «ֆորմայով» է՝ սև-սպիտակ հագած: Մեծեր-դպրոցականներ: Այդ աստիճան «սահմանափակումից» նույնիսկ կարելի է վատ լինել... եթե հենց այդքանը տեսնեք:

Սպիտակ ձեռնոցների սկիզբը. Ճապոնիայի խորհրդարանում
Ճապոնիայի խորհրդարան մուտքը ավելի թեթև է, քան մեզ մոտ: Ու շատ ավելի մարդաշատ է՝ անվտանգության աշխատակիցներ, պառլամենտականներ, դպրոցականներ... Մենք բարձրանում ենք մեզ անհրաժեշտ հարկը ու հայտնվում հաշմանդամների հետ նույն հարթակում: Անվտանգության աշխատակիցը, կամ ոստիկանը՝ չգիտեմ, օգնում է նրանց դուրս գալ վերելակից: Մենք դանդաղեցնում ենք քայլքը, սակայն բոլորը մի մարդու պես կանգնում են ու ճանապարհ տալիս մեզ: Առանց դժգոհելու: Հերթն ո ւ կարգն է այդպիսին հավանաբար: Ես հասկանում եմ, որ սա համ այն սպիտակ-սև համազգեստն է, համ շատ... գունավոր: Կասեի՝ կարգապահություն, սակայն բառը շատ չոր է արտահայտելու այն ամբողջը, ինչը «ստիպում է» հաշմանդամներին կանգնել շարքով, զիջել հերթը մեզ: Չէ, դա այն չէ, որ՝ բարձրաստիճան հյուրեր, Հայաստան:

Սա ավելի լավ կհասկանանք, երբ հասնեմ «Տոշիբա» ընկերությանը: Կհասկանանք ավելի լավ, սակայն՝ հաստատ ոչ այնքան լավ, որ կարողանանք մենք էլ անել:

... Միջանցքով անցնելիս հայացք ենք գցում բաց դռներից ներս՝ բոլորն աշխատում են: Համարյա բոլոր դռների մոտ անվտանգության աշխատակիցներ կան. չեմ կարող ասել՝ միշտ, թե այսօրը: Խիստ են: Մինչ որոշում եմ՝ իհարկե՝ անվտանգության աշխատակիցներ են, նրանցից մեկը պատիվ է տալիս ինձ:  Սպիտակ ձեռնոցները ավելի ակնհայտ են դարձնում դա:

Հետաքրքիր են ճապոնացիները: Պայուսակ ստուգելիս՝ շնորհակալություն են հայտնում, որ տվեցիր այն (իբր այլ ելք կա), վերցնելիս խոնարհվում են, ստուգելիս ժպտում են (պայուսակները չեն բացում, ձեռքի սարքով են ստուգում): Բայց մի քայլ աջ-ձախ՝ չի կարելի: Սպիտակ ձեռնոցով ձեռքը հստակ մատնացույց է անում քեզ քո տեղը:
Վերջ:
Դա է:
Քննարկել, փոխել, բանակցել՝ չկա: Ժպտալով կլսեն, ժպտալով իհարկե կմերժեն:
Համոզված եմ, որ իրենցից ամեն մեկն էլ գիտե իր տեղը:
«Ախպերս, ցավդ տանեմ... Մի քիչ...»՝ ուղղակի հնարավոր չէ:

Իսկ այ հարցերին հաճույքով են պատասխանում: Այն, որ Ճապոնիայի խորհրդարանի շենքը կառուցվել է 1936 –ին՝ հինգ անգամ առնվազն լսեցինք:

Ժամանում է ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, ու Ճապոնիայի խորհրդարանի Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Տակահիրո Յոկոմիչին ողջունում է հայկական պատվիրակությանը: Խոսում է քսան տարվա փախհարաբերությունների մասին ու որ այս հանդիպումը իմպուլս կլինի քաղաքական, տնտեսական և միջպառլամենտական կապերի համար:

Նա նաև շնորհակալություն է հայտնում, որ Հայաստանի նախագահը իր՝Ճապոնիա առաջին այցը անմիջապես սկսեց Սենդայից՝ աջակցությունը հայտնելով աղետից տուժածներին ու հարգանքի տուրք մատուցելով զոհերի հիշատակին:

Պառլամենտականն անդրադարձավ ավերիչ ցունամիին՝ վերականգնման է ենթակա 225 քաղաք, դրան է հատկացվել 200 մլրդ յեն և հատուկ գրվել է 50 օրենք: Պարոն Յոկոմիչին հիշում է նաև Սպիտակի երկրաշարժը և խոսում այն մասին, որ իրենք պատրաստ են լսել ու դասեր քաղել այլ երկրներից՝ ինչպես վերականգնել, ինչպես շահագործել ատոմակայանները...

Այս մասում՝ no comment. Պրոտոկոլային ժամանակը լրանում է, ու մենք դուրս ենք գալիս հանդիպման սրահից:

Գնում ենք Խորհրդարանի նիստերի դահլիճ, որտեղ նախագահն էլ պիտի գա շրջայցի: Մինչ մենք սպասում ենք, դահլիճ են մտնում ուսանողներ, հետո՝ այն տարիքով հաշմանդամները: Ամեն խմբի հետ՝ գիդ: Բոլորը ոգևորված ու բարձր են պատմում երկրի պառլամենտի մասին՝ մնում է ճապոներենն իմանալ:

Նիստերի դահլիճ է մտնում է հայկական պատվիրակությունը՝ նախագահի գլխավորությամբ
Մենք մոտենում ենք  ու այս գիդից էլ պարզում, որ մինչ այդ մեզ ցույց տված կայսրական տեղը միշտ չզբաղեցրած է՝ կայսր Ակիհիտոնեղել է, իհարկե, խորհրդարանում, բայց երբեք չի նստել այդ տեղում: 

Դպրոցականներ են անցնում, ձեռքով են անում մեր պատվիրակությանը. Պատասխանողներ՝ կան: Դիմացը նստած են հերթը մեզ զիջած հաշմանդամները, ու այս ամենը ինչ-որ անսովոր է: Այսքան մարդ, խորհրդարանում, երբ այլ երկրի նախագահ էլ հյուրընկալված է՝ անսովոր է տարօրինակության չափ:
Երեխաներին ոչ ոք չի ասում՝ սուս մնացեք ու արագ անցեք: Այսպես գնացեք, կամ ձեռքով մի արեք: Չեն ասում, ուրեմն` ամեն ինչ ճիշտ է:
Սա արդեն սերտել եմ:

Սպիտակ ձեռնոցով ձեռքը մեզ ցույց է տալիս ուր գնալ, ու մենք ենթարկվում ենք: Բայց ինչ-որ բան ներսներս հաստատ այնպես չէ, ինչպես իրոք ենթարկվող ճապոնացիների ներսում:

Հայերիս մասին են ասում՝ ծայրահեղություն. դուք ծայրահեղությունը Տոկիոյում տեսեք
Ամեն քայլափոխին հայտնագործում եք ևս մի ծայրահեղ անկյուն՝ լինի շենք, թե մարդ. Արևելք-Եվրոպա-մաքուր ու զտարյուն ճապոնիա. Կանայք-երեխաներ, մեծեր-տղամարդիկ. Սև -սպիտակ, համազգեստներ, ապա՝ գույնզգույն ու ծայրահեղ կարճ փեշեր քաղաքի կենտրոնում (սրա նկարները մի սպասեք, լուսանկարչական ապարատս նստեց քաղաքի այդ մասում հենց). մեքենաներ- հեծանվեր ու շատ, շատ վազող մարդիկ (մի քանիսը կամ երկար էին վազել, կամ դժվար էին վազում, բայց՝ ստիպողներ չկային, ես ուշադիր նայեցի ետևներից). ապակեպատ բարձրահարկեր, կողքը՝ շղարշապատ անավարտ նորակառուցներ (չգիտեմ՝ շենքը շղարշում են անվտանգության, թե մաքուր լինելու համար, բայց՝ ամեն ինչ մաքուր էր ամենայն ոչշինարական իմաստով). .. Այս ամենը զարմանալի է ու, ասեմ՝ նախանձելի. այսքան ծայրահեղություններ միատարր Ճապոնիայում, այդքան ծայրահեղ տարբերություններ ու այդքան միասնական ու ներդաշնակ ամբողջը. նախանձելի է:

Հիշում եք, պատմեցի, որ առաջին միտքս, որ ունեցա, երբ լսեցի Ճապոնիայի երկրաշարժի մասին. «Փախչելու տեղ էլ չունեն՝ կղզի»: Այսօր ես ուզում եմ վստահեցնել. որքան էլ երկու օրում երկիր ու մարդկանց չճանաչես, այնուամենայնիվ, համոզված ասեմ՝ այստեղից գնալ ուզողներ չկան էլ:
Երկրում, ուր արևը ծագում է Գրինվիչից ինը ժամ հետո, այսերկրացիների համար սկիզբն է ու վերջը՝ այստեղ բոլորն իրենց տեղն ունեն:

/Պաշտոնական-ճամփորդական փորձեր. Շարունակելի/

Նախորդիվ` Երբ արևը ծագում է Գրինվիչից ինը ժամ հետո. Ճապոնիան առանց արևային ակնոցների. Սենդայ