Լարվածություն սահմանին կամ ի՞նչ է ուզում Ադրբեջանը
Հունիսի 4-ին, երբ ՀՀ քաղաքական վերնախավը պատրաստվում էր դիմավորել տարածաշրջանային այցի շրջանակներում Հայաստան ժամանող Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնին, Ադրբեջանի ԶՈՒ հատուկ նշանակության ստորաբաժանումների զինծառայողներից բաղկացած դիվերսիոն հետախուզական երկու խմբեր, հաղթահարելով միջդիրքային տարածքում գտնվող ականադաշտերը, փորձել են ներթափանցել Բերդավան և Չինարի գյուղերի ուղղությամբ տեղակայված հայկական դիրքեր: Դիրքապահ զինծառայողների զգոնության շնորհիվ հակառակորդը ժամանակին հայտնաբերվել է և մարտի ընթացքում, կրելով կորուստներ, ստիպված է եղել նահանջել:
Հայկական կողմի պատասխան գործողություններին երկար սպասելու կարիք չեղավ. անհապաղ ձեռնարկվեցին անհրաժեշտ միջոցառումներ շփման գծի ողջ երկայնքով զգոնությունը բարձրացնելու ուղղությամբ, քանի որ, լավ ծանոթ լինելով հակառակորդի գործելաոճին և վերլուծելով անընդհատ ստացվող հետախուզական տվյալները, հայկական հրամանատարությունը չէր կարող բացառել նմանատիպ փորձերի կրկնվելու հնարավորությունը:
Արդեն հաջորդ օրը ադրբեջանական դիվերսանտների մի նոր խումբ համարյա ամբողջովին ոչնչացվեց. Ոսկեպար գյուղին հարակից դիրքերի վրա ձեռնարկված անհաջող հարձակման ընթացքում: Նրանցից հինգի զոհվելու փաստը ստիպված եղավ ընդունել անգամ սովորաբար սեփական բանակի կորուստները ջանասիրաբար թաքցնող Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը: Հաջորդ օրերին ադրբեջանական մամուլում հայտնվեցին տեղեկություններ ականի վրա պայթած երկու, բետոնե սալի վայր ընկնելու հետևանքով զոհված երկու, Քուռ գետում խեղդված մեկ և անհայտ կորած ևս մեկ զինծառայողների մասին: Սակայն հակառակորդի կորուստների մասին հայկական կողմի տրամադրության տակ եղած տվյալների համադրումը ադրբեջանական ԶԼՄ-ների հրապարակումների հետ հուշում է, որ այդ ասկյարները ևս սեփական հրամանատարության արկածախնդրության զոհերն են:
Անհրաժեշտ հետևություններ կատարելու փոխարեն Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական հրամանատարությունը իր հատուկ նշանակության ստորաբաժանումներին տվեց ղարաբաղա-ադրբեջանական սահմանահատվածում հայկական դիրքերը գրոհելու հրաման: Հունիսի 5-ի լույս 6-ի գիշերը ադրբեջանական ստորաբաժանումները փորձեցին ներթափանցել գնդապետ Ա. Մելքումյանի հրամանատարությամբ գործող զորամասի Ն մարտական հենակետ, սակայն ՊԲ զինծառայողների հմուտ գործողությունների հետևանքով հակառակորդը կրկին ստիպված էր նահանջել: Այս մարտում ղարաբաղյան կողմից զոհվեց կրտսեր սերժանտ Վարդան Օհանյանը:
Դիվերսիոն-հետախուզական գործողություններ կատարելու փորձերին զուգընթաց հայ-ադրբեջանական սահմանագծի ողջ երկայնքով շեշտակիորեն աճեցին նաև հրադադարի խախտման դեպքերը:
Հայկական արձագանք. ժողովրդի ու իշխանության միասնությունը
Հայ-ադրբեջանական սահմանին ադրբեջանական դիվերսիաների և դրանց հաջորդած իրադարձությունների վերլուծությամբ ակնհայտ է դառնում, որ Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը ձախողվել է իր հաշվարկներում: Ակներև է, որ ադրբեջանական դիվերսանտների հիմնական թիրախը, ոչ այնքան դիպուկահար հրացանի օպտիկական նշանոցում երևալու մահացու անզգուշություն ցուցաբերած հայ զինվորներն են, որքան նրանց ընտանիքները, հարազատները, հարևանները, կարճ ասած՝ հասարակությունը: Ադրբեջանցի դիպուկահարներն ու դիվերսանտները հատկապես ակտիվանում են զորակոչի, պետական տոների, համապետական ընտրությունների նախօրեին և ընթացքում, երբ ցանկացած պատահար ոչ միշտ կառուցողական որոշ հայաստանյան լրատվամիջոցների և հայտնի «իրավապաշտպանների» ջանքերով ստանում է հատկապես լայն հասարակական հնչեղություն: Սակայն հայ հասարակության արձագանքը չափազանց հեռու էր խուճապային լինելուց և հերթական անգամ արձանագրեց ազգային անվտանգության կարևոր հարցերում իշխանությունների և ժողովրդի բոլոր խավերի միասնությունը: Առաջնագծում լարվածության աճին բավականին կոշտ արձագանքեց ՀՀ նախագահը՝ ԶՈւ Գերագույն Գլխավոր հրամանատարը, նշելով, որ հայկական կողմը չի ցանկանում իրավիճակի սրում, սակայն անպատիժ չի թողնելու ՀՀ քաղաքացիների, պետական սահմանների և Լեռնային Ղարաբաղի դեմ ուղղված որևէ գործողություն:
Դիվանագիտական արարողակարգի չափորոշիչներով չսահմանափակված հասարակության արձագանքն էլ ավելի անմիջական էր ու կտրուկ. Հայաստանի մայրաքաղաքում տեղի ունեցան Ադրբեջանին խստորեն պատժելու պահանջով երթեր, բազմաթիվ մարդիկ, չնայած դրա կարիքը չլինելու վերաբերյալ ՊՆ հավաստիացումներին, դիմեցին իրենց զորակոչելու և պետական սահմանի առավել վտանգավոր հատվածներ գործուղելու խնդրանքով, իսկ տավուշցիներին միավորող ամենից խոշոր հայրենակցական միությունը հանդես եկավ պատերազմի վերսկսման դեպքում կամավորական բրիգադ կազմավորելու պատրաստակամությամբ` նշելով, որ իրենց նպատակը դառնալու է պատմական հայկական Ղազախի շրջանի ազատագրումը:
Ակնհայտ դարձավ, որ իրադարձությունների նման զարգացման դեպքում հայ ժողովուրդն իր իշխանությունների առջև դնելու է հայ-ադրբեջանական սահմանի առավել անվտանգ կոնֆիգուրացիա ձևավորելու խնդիր:
Իսկ ի՞նչ է ուզում Ադրբեջանը
Առաջին հայացքից Ադրբեջանի սահմանային սադրանքները թվում են տարօրինակ, սակայն հրադադարի խախտման հրաման տվող Ի. Ալիևի գործողություններն ամենևին էլ անտրամաբանական չեն: Իր ասկյարներին ուղարկելով անտրտունջ մեռնելու հայ-ադրբեջանական սահմանի որևէ անանուն բարձունքի ստորոտում` Ալիևը փորձում է լուծել մի շարք ներքաղաքական և ռազմադիվանագիտական խնդիրներ` նման միջադեպերը դիտարկելով որպես ՀՀ և ԼՂՀ դեմ վարվող լայնամասշտաբ հոգեբանական պատերազմի հերթական ռազմագործողությունը:
ՀՀ-ում և ԼՂՀ-ում զորակոչի բնականոն ընթացքը խափանելու և հասարակության շրջանում խուճապային տրամադրություն առաջացնելու ադրբեջանական փորձերի մասին վերը արդեն խոսվել է: Սակայն Ադրբեջանի գործողությունների մյուս նշանակետը նաև սեփական բնակչությունն է: Սահմանին լարվածության աճ հրահրելը ալիևյան վարչակարգին թույլ է տալիս թե միջազգային հանրության, թե ադրբեջանական ժողովրդի ուշադրությունը շեղել Ադրբեջանի ներքին խնդիրներից, որոնց հետևանքով իշխանության ամբողջատիրական համակարգ ունեցող այդ երկիրը վերջերս հաճախակի է դառնում միջազգային հանրության կոշտ քննադատության առարկա: Մյուս հաշվի առնելով հարաբերությունների վատացումը բավականին ուժեղ հատուկ ծառայություններ ունեցող Իրանի հետ, ով ի վիճակի է կառավարել ու կրիտիկական զանգվածի հասցնել Ադրբեջանում թևածող ընդդիմադիր տրամադրությունները` Ադրբեջանի իշխանությունները թերևս չեն բացառում նաև արաբական գարնան ադրբեջանական ամառ դառնալու իրենց համար տխուր հեռանկարը, իսկ արտաքին թշնամու առկայությունը, բնականաբար, նպաստում է այդ հնարավորության չեզոքացմանը:
Արտաքին քաղաքականության ոլորտում հայ-ադրբեջանական նոր պատերազմի հեռանկարը շահարկելը Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության տեսանկյունից միշտ էլ համարվել է ԼՂ հակամարտության կարգավորման ադրբեջանանպաստ տարբերակ միջազգային միջնորդներին պարտադրելու փորձ:
Սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի ժամանակակից նմուշներով ենթակա ստորաբաժանումները համալրած ադրբեջանական գեներալներին մասնագիտական տեսանկյունից բնականաբար հետաքրքրում է նաև իրենց գործողություններին ՀՀ ԶՈւ և ԼՂՀ ՊԲ արձագանքը, քանի որ նման բախումները սեփական զորքերի և հակառակորդի մարտունակությունը գնահատելու մի բավականին արդյունավետ ու հավաստի միջոց են: Բացի այդ ուսումնական փուլի ավարտին առաջնագծում` մարտական պայմաններում ադրբեջանական հրամանատարությունը փորձարկում է հատուկ նշանակության իրենց ստորաբաժանումները:
Պետք չէ բացառել նաև սահմանին ունեցած թեկուզ փոքրիկ հաջողությամբ ՊԲ մայիսի 9-ի զորահանդեսի` Ադրբեջանի վրա թողած ցնցող տպավորությունը չեզոքացնելու ցանկությունը: Կարող ենք վստահաբար պնդել, որ Ադրբեջանի իշխանություններն արդեն ստացել են իրենց հուզող հարցերի պատասխանները:
Հայոց բանակի մարտունակության գնահատականը հայ-ադրբեջանական սահմանից Ադրբեջանի շրջաններ ուղարկված շուրջ երկու տասնյակ զինվորական ցինկապատ դագաղներ են: Հայ հասարակության տրամադրության գնահատականը կամավորագրվելու խնդրանքով 2 օրվա ընթացքում ՀՀ ՊՆ հղված մոտ 7000 դիմումներ են:
Խոշոր պետություններն արդեն արտահայտել են իրենց մտահոգությունը սահմանում իրավիճակի լարման վերաբերյալ` նշելով, որ ԼՂ հակամարտության ուժային հանգուցալուծումը անհրաժեշտ է բացառել: Հակամարտության խաղաղ ճանապարհով կարգավորելու անհրաժեշտության մասին հայտարարությամբ հանդես է եկել անգամ Թուրքիայի ԱԳ նախարարությունը:
Եվ ամենակարևորը՝ սահմանին բախումները ցույց տվեցին, որ հայ ժամկետային զինծառայողները կարողանում են հաջողությամբ հաղթել արհեստավարժ ադրբեջանական դիվերսանտներին:
Հեղինակի կարծիքը կարող է չհամապատասխանել Panorama.am-ի կարծիքի հետ:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե Ադրբեջանը վստահ է, ինչո՞ւ է դատական գործընթացները դադարեցնելու մասին գաղափար առաջ քաշում
