ՀԱԿ առաջնորդի «խոստովանությունը». ՀՀ-ը ժողովրդավարական պետությու՞ն է
Հոդվածի խորագիրն անշուշտ շատերի մոտ տարակուսանք կարող է առաջացնել, քանզի «ավազակապետության» դեմ «քաղաքական խաչակրաց արշավանք» սկսած քաղաքական գործիչը չէր կարող ժողովրդավարական համարել մի պետություն, որի իշխանություններն իրենց հակաժողովրդավարական գործունեությամբ տարիներ շարունակ վիժեցրել են ՀՀ ժողովրդավարացման գործընթացը /համաձայն ՀԱԿ-ի գնահատականների/: Ավելին, ՀՀ-ը ժողովրդավարական պետություն համարելու դեպքում առնվազն անտրամաբանական կլիներ այն թեզերի շրջանառումը, համաձայն որոնց այն ավտորիտար պետություն է, «ավազակապետություն» է և այլն: Ուստի այստեղ իրավամբ հարց է առաջանում. արդյո՞ք հոդվածի խորագիրը հեղինակի կամայական մտահղացման արդյունքը չէ:
Ի սկզբանե շատերին պետք է հուսախաբ անենք, քանզի հունիսի 26-ի ՀԱԿ հանրահավաքի ժամանակ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթը զերծ չէր այդպիսի «գնահատականից», որը եթե ոչ բացահայտ, ապա ներունակ կերպով առկա էր հնչեցված տեքստում: Ասվածն առավել առարակայական կդառնա, եթե առավել ուշադրությամբ հետևենք ԲՀԿ-ի՝ ընդդիմություն լինել-չլինելուն վերաբերող հատվածներին:
Դրանցում ՀԱԿ առաջնորդը քննադատում և իդիոտիզմ է համարում ԱԺ կանոնակարգի այն կետը, ըստ որի որևէ ուժի /տվյալ դեպքում՝ ԲՀԿ-ի/ ընդդիմություն լինել-չլինելը որոշվում է համապատասխան հայտարարությամբ: Անշուշտ ճիշտ է ՀԱԿ առաջնորդը, երբ ասում է. «…ընդդիմություն լինել-չլինելը բնորոշվում է ոչ թե այդ մասին արված հայտարարությամբ, այլ որեւէ քաղաքական ուժի կոնկրետ կարգավիճակով»։ ՀՀ ներքաղաքական կյանքում սակավ չեն դեպքերը, երբ որոշ քաղաքական ուժեր կամ գործիչներ հայտարարությունների մակարդակում հանդես են եկել որպես «զտարյուն» ընդդիմադիրներ, սակայն իրականում գործել են որպես իշխանական սցենարն իրականացնողներ: Այս առումով ՀԱԿ առաջնորդի դատողության հետ չենք կարող չհամաձայնել՝ բացառությամբ մի նկատառման, ըստ որի քաղաքական ուժի կոնկրետ կարգավիճակ ասելիս պետք է նկատի ունենալ նաև դրա de facto և de jure տարբերակները: Օրինակ, մի քաղաքական ուժ կարող է de jure գործող իշխանության մաս չկազմել կամ պաշտոնապես հայտարարել իր ընդդիմադիր գործունեության մասին, բայց de facto լինել իշխանության կցորդը:
Սակայն հաջորդիվ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն այնպիսի մտքեր է արտահայտում, որոնց համատեքստում հոդվածի խորագիրը կարծես գոյության իրավունք է ստանում: «Ժողովրդավարական երկրներում, - ասում է ՀԱԿ առաջնորդը, - բոլոր այն կուսակցությունները, որոնք կառավարության մաս են կազմում, իշխանություն են, իսկ որոնք դուրս են կառավարությունից, ընդդիմություն են, անկախ այն բանից՝ այդպիսի հայտարարություն կանեն, թե ոչ։ Ուստի ԱԺ կանոնակարգի այդ դրույթը պարզապես հիմարություն կամ, ոսկեղենիկ հայերենով արտահայտված, իդիոտիզմ է, որն առաջին իսկ հնարավորության դեպքում ընդդիմադիր պատգամավորների պահանջով, որպես խայտառակություն, պետք է վերացվի։ Իմ կարծիքով, այնքան էլ հաջող չէ նաեւ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության «իշխանության այլընտրանք» ինքնահորջորջումը, քանի որ բոլոր ընդդիմություններն էլ ինքնըստինքյան իշխանության այլընտրանք են»:
Վերոգրյալ միտքը բավականին ուշագրավ է նրանով, որ քաղաքական ուժերի ընդդիմություն լինել-չլինելը ՀԱԿ առաջնորդը բացատրում է ժողովրդավարական երկրներին բնորոշի մոդելի դիրքերից: Այսինքն, եթե ԲՀԿ-ն կամ մեկ այլ քաղաքական ուժ կառավարության մաս է, ուրեմն՝ իշխանություն է, եթե ոչ, ապա՝ ընդդիմություն է, քանզի ժողովրդավարական պետություններում այդպես է: Այստեղ օրինական հարց է ծագում. ՀԱԿ առաջնորդն ի՞նչ հիմքով է ժողովրդավարական երկրների մոդելը տարածում ՀՀ ներքաղաքական կյանքի վրա և փորձում բացատրել այն: Կարծում ենք, որ պատկառելի քաղաքական գործիչն ու գիտնականը չէր կարող սոսկ կամայականորեն նման էքստրապոլյացիա կատարել:
Ժողովրդավարական երկրների մոդելով ԲՀԿ-ի ընդդիմադիր լինելը հիմնավորելը /Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ընդդիմություն է համարում ԲՀԿ-ն, ՀԱԿ-ը, ՀՅԴ-ն, «Ժառանգությունը»/ արդարացված կարող է համարվել այն դեպքում, եթե ՀՀ-ը հանդիսանում է ժողովրդավարական պետություններին բնորոշ հատկությունները կրող պետություն: Իսկ եթե տվյալ պետությունը ժողովրդավարական չէ, այլ, ասենք, ավտորիտար է, ապա կառավարության մաս չկազմող քաղաքական ուժը ինչու՞ չի կարող համարվել իշխանական կամ իշխանամետ: Չմոռանանք, որ դեռևս ամիսներ առաջ, նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում, ՀԱԿ-ի և այլ քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչների շուրթերից կառավարության մաս չկազմող «Ժառանգությունը» որակվեց որպես կեղծ ընդդիմություն կամ իշխանական ուժ:
Ավելին, ՀԱԿ առաջնորդը իդիոտիզմ համարելով ԱԺ կանոնակարգի այն կետը, ըստ որի որևէ ուժի ընդդիմություն լինել-լինելը որոշվում է համապատասխան հայտարարությամբ՝ իրեն ավելի խոցելի է դարձնում: Բանն այն է, որ այդ կետի իդիոտիզմին սահմանակցելը Լևոն-Տեր-Պետրոսյանը բացատրում է նրանով, որ ժողովրդավարական պետություններում քաղաքական ուժերի ընդդիմադիր լինելը կառավարության մաս կազմելով է որոշվում, այսինքն՝ կոնկրետ կարգավիճակով: Իսկ սա վկայում է այն մասին, որ ժողովրդավարական պետություններում կանոնակարգային նման կետը իրոք կարելի է համարել հիմարություն: Սակայն խնդիրն այն է, որ կանոնակարգային նման կետի գոյությունը ժողովրդավարական պետությունների պարագայում, եթե կարելի է համարել հիմարություն, ապա ոչ-ժողովրդավարական պետությունների դեպքում այն կարող է այլ գնահատականի արժանանալ:
Ստացվում է այնպես, որ ըստ ՀԱԿ առաջնորդի ՀՀ-ն ժողովրդավարական պետություն է, քանզի ՀՀ Ազգային Ժողովի կանոնակարգում տեղ գտած այդ կետը նա համարում է հիմարություն /ժողովրդավարական պետություններին անհարիր/, «որն առաջին իսկ հնարավորության դեպքում ընդդիմադիր պատգամավորների պահանջով, որպես խայտառակություն, պետք է վերացվի»: Իսկ եթե ՀՀ-ն ժողովրդավարական պետություն չէ, ապա ինչու է այդ կետը որակվում որպես հիմարություն և շուտափույթ վերացման ենթակա, իսկ քաղաքական ուժերի ընդդիմադիր լինել-չլինելը որոշվում է կառավարության մաս կազմելով:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Թովմասյանը՝ Նանուշյանին. Նշել եք՝ ծրագրի իրականացումը պայմանավորված է օրենքով, բայց օրենքը չկա
