Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նախօրեին Եվրոպական խորհրդարանը քվեարկությամբ ընդունեց «Սաֆարովի դեպքի վերաբերյալ» բանաձևը, որտեղ առկա պնդումներից դատելով` կարելի է եզրակացնել, որ այս անգամ Եվրոպան խուսափել է ավելորդ քաղաքական կոռեկտությունից ու որոշել է իրերն իրենց անուններով կոչել:

Իհարկե, գործածված բառապաշարն իր սրությամբ զիջում է մեր Ազատության հրապարակում հնչող ելույթներին ու մամուլի հրապարակումներին, բայց, եթե հաշվի առնենք մշակութային ու ոճական տարբերությունները, ապա կարելի է վստահաբար ասել, որ Եվրոպական խորհրդարանը հնարավորինս խիստ և կոշտ վերաբերմունք է դրել ընդունված բանաձևի մեջ:

Անդրադառնալով բանաձևի տեքստին` անհնար է չնկատել, որ կոնկրետ փաստը, իրողությունը, որ բանաձևի ընդունման պատճառ է դարձել, խստորեն դատապարտման է արժանանում.

«Եվրոպական խորհրդարանաը դատապարտում է Ադրբեջանի նախագահի կողմից Ռամիլ Սաֆարովին` ԵՄ անդամ պետության դատարանի կողմից դատապարտված մարդասպանին ներում շնորհելու որոշումը: Այդ որոշումը համարում է քայլ, որը կարող է նպաստել երկու երկրների միջև լարվածության աճին և որը սրում է անարդարության զգացումը ու խորացնում է երկու երկրների միջև անջրպետը, և էլ ավելի մտահոգված է, որ այս գործողությունը վտանգում է համապատասխան հասարակություններում խաղաղ հաշտեցման բոլոր գործընթացները և կարող է խարխլել տարածաշրջանում միջմարդկային խաղաղ շփումների հնարավոր ապագա զարգացումը: …Դատապարտում է Ադրբեջանում Ռ. Սաֆարովին որպես հերոս ընդունելը և նրան մայորի կոչում և ժամանելուն պես նախորդ 8 տարիների աշխատավարձ տալու որոշումները, և մտահգոված է այն հանգամանքով, թե ինչպիսի օրինակ է լինելու սա ապագա սերունդների համար, և նաև այն բանով, թե ինչպիսի խրախուսման և ընդունելության նա արժանացավ Ադրբեջանի պետության կողմից»:

Համաձայնեք, որ կոշտ վերաբերմունք արտահայտելու համար Եվրոպական խորհրդարանն ավելին չէր կարող գրել, քան արարքը կամ որոշումը դատապարտելն է: Միջազգային հարաբերություններում առավել կոշտ վերաբերմունքը «չարիքի առանցքի երկիր» բնորոշումն է, որը, բնականաբար, խորհրդարանական փաստաթղթերի լեքսիկայից չէ:

Բանաձևի առանձին ձևակերպումներն ու դրույթները մեկնաբանելու գործը թողնելով մասնագետներին` ընդամենն անդրադառնանք բանաձևի ոգուն: Տեքստի քվինտէսենցիան ցույց է տալիս, որ Եվրոպան անհանգստացած է երկու կարևոր հանգամանքից.

Ա/ Ադրբեջանը լինելով ԵԽ անդամ, ՄԱԿ անդամ և ՄԱԿ ԱԽ ժամանակավոր անդամ, ԵՄ «Արևելյան գործընկերություն» ծրագրի մասնակից, և ստանձնած լինելով դրանց շրջանակներում ընդունված փաստաթղթերում առկա արժեքները պահպանելու պարտավորություններ (սա ուղղակի արձանագրված է ԵԽ բանաձևում), թքած ունի այդ արժեքների անկյունաքար համարվող երկու կարևորագույն` մարդու իրավունքների պաշտպանության և օրենքի գերակայության սկզբունքների վրա:

Բ/ Ադրբեջանի գործողությունները միտված են տարածաշրջանային լարվածության ուժգնացմանը և սպառնում են անվտանգությանն ու կայունությանը, վտանգում են խաղաղ գործընթացի հանգուցալուծումն ու երկու հասարակությունների միջև երկխոսությունը:
Սրանք են հիմնական իրողությունները, որ արտահայտված ու արձանագրված են Եվրախորհրդարանի բանաձևում: Իհարկե, հարակից օգուտների մասին էլ պետք չէ մոռանալ (օրինակ` փաստաթղթում գրավոր արձանագրվել է, որ Ադրբեջանը միջպետական մակարդակով սուտ խոստումներ ու կեղծ երաշխիքներ է տալիս), բայց գլխավորը սա է` Ադրբեջանում գործող ռեժիմը թքած ունի համամարդկային արժեքների և երկու կարևորագույն սկբունքների վրա, այդ ռեժիմը սպառնալիք է տարածաշրջանային անվտանգության համար:

Փաստաթղթի քաղաքական արժեքն այսքանով չի սահմանափակվում: Առավել ուշագրավ է այն հանգամանքը, որ բանաձևում արտացոլված վերաբերմունքն, ըստ էության, դուրս է զուտ խորհրդարանական հարթությունից և ներկայացնում է Եվրոպայի, ավելին` քաղաքակիրթ մարդկության միասնական մոտեցումը: Պատահական չէ, որ Եվրախորհրդարանում ընդգրկված քաղաքական հիմնական ֆրակցիաները դիրքավորվում էին որպես նախաձեռնող, բանաձևն առաջ մղող:

Պատճառն այն է, որ սա ոչ թե քաղաքական կողմնորոշումների, այլ արժեքային կողմնորոշումների հարց էր: Ու ամենևին էլ պատահական չէր, որ Ադրբեջանի բավականին ստվար «սարատնիկների» բանակը նախօրեին կայացած քննարկումներում այդպես էլ ոչ մի ձայն չհանեց (ընդունեք, որ շատ ծիծաղելի կլիներ, եթե Ստրասբուրգում «նավթալոբբիստներից» որևէ մեկը սկսեր պարզաբանել, որ հային սպանելը հերոսություն է):

Եթե ամփոփենք, ապա պետք է ասել, որ բանաձևը կոշտ է, խտացված կերպով արտացոլում է ողջ քաղաքակիրթ հանրության վերաբերմունքը տեղի ունեցածի նկատմամբ, որն այս կամ այն կերպ հնչեց ամենատարբեր պաշտոնյաների ու գործիչների կողմից: Բայց սա վերջին կանգառը չէ:

Չթերագնահատելով այս արդյունքին հասնելու համար հայ դիվանագետների կատարած աշխատանքը (ի վերջո Քեթրին Էշթոի սեպտեմբերի 1-ին արած հայտարարության և սեպտեմբերի 13-ին Եվրախորհրդարանի ընդունած բանաձևի մեջ հսկայական անջրպետ կա, որն անհնար էր հաղթահարել առանց պաշտոնական Երևանի ինտենսիվ աշխատանքի)` պետք է այնուհանդերձ նշել, որ հիմնական անելիքն առջևում է:

Առկա փաստաթուղթն ընդամենը հենարան է տալիս` հիմք, բազիս: Իսկ թե ինչ տեսք կունենա վերնաշենքը, կախված է նաև մեզանից` որքան տարբեր կլինեն մեր պետությունն ու հասարակությունն իր հարևանից, և որքանով կկարողանան այդ տարբերությունն ի ցույց դնել: Համենայնդեպս առաջին քայլը հուսադրող է: