Ձեր վստահելի աղբյուրը

ԱՄՆ նախկին դիվանագետ, Ամերիկյան Արտաքին Քաղաքականության Խորհրդում տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ Ուեյն Մերրին անդրադառնալով Ղարաբաղում պատերազմական գործողությունների վերսկսման հնարավորությանը հայտարարել է, որ «ԼՂ կոնֆլիկտի հարցում շատ կարևոր է ռելիֆի գործոնը: Դա կարևոր է այնքանով, որքանով Լեռնային ղարաբաղը ստեղծել է իր պաշտպանական գոտին: Այդ տարածքը խոշոր ռազմական գործողությունների թաթերաբեմ կարող է դառնալ, և պատերազմի հարատևման դեպքում հետևանքները կլինեն աղետալի»: Պատերազմում տեղանքի նշանակության, ԼՂՀ ՊԲ պաշտպանական գոտու և այլ հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց ռազմական փորձագետ Հրաչյա Պետրոսյանցի հետ:

-Պարոն Պետրոսյանց, ինչպիսի՞ նշանակություն ունի ռազմական գործողություներում տեղանքը և այդ առումով ինչպե՞ս կգնահատեք իրավիճակը ղարաբաղա-ադրբեջանական և հայ-ադրբեջանական զորքերի շփման գծում:

- Ցանկացած բանակ ունի որոշակի մարտավարություն և ռազմավարություն, որի մեջ տեղանքը կարևորագույն գործոնն է հանդիսանում: Այսինքն` նախապես մարտական պլանավորում է տեղի ունենում: Եվ այդ պլանավորման ժամանակ ամենամեծ ուշադրությունը դարձվում է տեղանքի առանձնահատկությունների ուսումնասիրմանը: Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի տեղանքը կամ բարձր-լեռնային խիստ կտրտված կամ միջին-լեռնային, բլրոտ-կտրտված տեղանք է իրենից ներկայացնում: Օրինակ` պաշտպանական գծի հարավարևելյան ուղղությունը բլրոտ-կտրտված ձորակներով տեղանք է, իսկ հյուսիս-արևելյան ուղղությունը` խիստ կտրտված և չափազանց բարձր լեռնային: Հետևաբար, այդ տեղանքի ազդեցությունը մարտական գործողությունների վրա անսահման մեծ է:

Ուսումնասիրելով վերջին ժամանակներում լեռնային տեղանքում տեղի ունեցած մարտական գործողությունները` Չեչնիայի, Աֆղանստանի պատերազմները, պարզ երևում է մի բան. նման տեղում պրոֆեսիոնալ պատրաստվածություն ստացած զինվորականները լեռնային տեղանքում կարողանում էին սահմանափակ թվով ուժերով հարյուրապատիկ անգամ գերազանցող ուժերի դեմ պայքարել: Նույն օրինակը նաև Արցախյան պատերազմն է մեզ տալիս: Մեր այսօրվա խնդիրը կայանում է նրանում, որ առկա գրականությունն ու ուսումնասիրությունը գրեթե ամբողջությամբ նվիրված են Չեչնիային և Աֆղանստանին և արցախյան պատերազմի զուտ մարտական գործողությունների վերաբերյալ շատ քիչ վերլուծությաններ ունենք:

-Այդ տեսանկյունից, ինչպիսի՞ն է տեղանքը հայ-ադրբեջանական զորքերի շփման գծում:

- Օրինակ` վերցնենք Օմարը, որտեղ կան գերիշխող բարձունքներ: Եթե մենք այդ բարձունքների վրա տեղադրենք շատ փոքր ուժեր, մեզ այնտեղ ռազմաճակատի գիծ ընդհանրապես պետք չէ: Կարելի է տեղակայել մասնագիտական բարձր պատրաստվածության փոքր ուժեր, որոնք ունենում են շրջանաձև պաշտպանություն, ունենում են խոշար տրամաչափի հրաձգային զենքեր, ունենում են մեծ քանակությամբ մարտապաշար և սնունդ, որ կարողանան ինքնուրույն մարտ վարել: Նման 10-20 կետերի ստեղծումով մենք կարող ենք հակառակորդի մի ամբողջ կորպուս կանգնեցնել ու ամբողջությամբ կոտորել»:

- Ձեր կարծիքով ի՞նչ է նկատի ունեցել ամերիկացի փորձագետը, ասելով, որ պատերազմի հետևանքները կարող են աղետալի լինել:

- Լեռնային տեղանքում նման խնդիր կա: Ցանկացած բարձր պատրաստվածություն ունեցող զորահրամանատար կարող է կազմակերպել մտածված դարաններ և հակառակորդին խաբելով ներքաշել դրա մեջ: Նման հասկացություն կա` կրակային պարկ, որտեղ մոլորեցնելով լեռների արանքն ես ներքաշում հակառակորդի` ասենք հինգ հազար հոգանոց մի զորախումբ, և հետո երեք կողմից սկսում ես ուղղակի կոտորել, ինչպես սպանդանոցում:

Ինձ թվում է, որ ամերիկացի փորձագետը նկատի է ունեցել առաջին հերթին այն հանգամանքը, որ այսօրվա դրությամբ և՛ ՀՀ-ն, և՛ ԼՂՀ-ն, և՛ Ադրբեջանը ունեն կազմավորված բանակներ, ինչը չկար 1991-93 թվականներին: Եթե կա կայացած կանոնավոր բանակ, մարտերի մասնակցող ուժերի միջոցները մեծ քանակությամբ են լինելու: Ահագնացող վտանգը նրա մեջ է, որ մեծ թվով մարդկային ներուժ է օգտագործվելու, որը ուղղակի կարող է բերել չափից դուրս շատ զոհերի թվի: Մեկ օրվա ընթացքում կարող են հազարավոր զոհեր լինել: Եվ առաջին հերթին մեծ քանակությամբ զոհեր է կրում հարձակվող կողմը: Հիմնական խնդիրն այն է, որ լեռնային տեղանքում ուղիները շատ սահմանափակ են, և հակառակորդը հարձակումը պետք է իրականացնի հովիտներով: Այդ պարագայում նրա հնարավոր հարձակման ուղղությունները մեզ համար պարզ և կանխատեսելի է դառնում: Մենք կարող ենք հակառակորդի բանակը գլխովին ոչնչացնել: Իսկ աղետալի հետևանքը Ադրբեջանի համար կարող է լինել այն, եթե մենք նրա բոլոր գլխավոր ուժերը կարողանանք ներքաշել մարտի մեջ և ոչնչացնել, դրանից հետո մեկ հակահարձակումը բավական է մեծ թվով խնդիրներ լուծելու համար: