Սաֆարովի գործ. ԵՄ մոտեցումների դինամիկան ու տարամիտման պատճառները
«Սաֆարովի գործով Եվրոպական Հանձնաժողովի ներկայացուցիչների կողմից մի քանի օրվա տարբերությամբ արված հայտարարություններում շեշտադրումների տարբերությունը (http://www.europarl.europa.eu/ep-live/en/plenary/video?debate=1347544326712) մի շարք գործոններով է պայմանավորված»,- Panorama.am-ի հարցին, թե ինչո՞վ էր պայմանավորված, ԵՄ-ի կողմից, Սաֆարովի արտահանձման հետ կապված քննադատությունների կոշտացումը, ասաց «Եվրոպական ինտեգրացիա» հկ նախագահ, վերլուծաբան Կարեն Բեքարյանը:
«Առաջինը` ժամանակի ընթացքում ֆորս-մաժորը գիտակցելու խնդիր կար, բնականաբար դրա համար ժամանակ էր անհրաժեշտ: Այսինքն՝ ինչ-որ պահի մենք ականատես ենք լինում շատ տարբեր հայտարարությունների մինչև Եվրախորհրդարանի նիստը, սակայն երբ ընկալումը դառնում է ամբողջական, այդ ամենը աստիճանաբար սկսում է միջինանալ: Երկրորդ գործոնն այն է, որ ոչ ոք աշխարհում կտրված չէ գործընթացներից, այդ թվում եվրոպական կառույցները, և նրանք էլ իրենց հերթին ուշադիր ետևում էին իրենցից դուրս եղած արձագանքներին: Այսինքն՝ որքան էլ օբյեկտիվ լինի սեփական ընկալումը, անկախ ամեն ինչից փորձում ես համադրել մնացած բոլոր արձագանքների հետ: Իհարկե այս ամենին զուգահեռ պետք է հաշվի առնել նաև, որ աշխատանք էր արվում Հայաստանի կողմից՝ դիվանագիտական խողովակներով: Բավականին նպատակային արձագանքեց նաև Սփյուռքը: Սրանով եմ հիմնականում պայմանավորում արձագանքների այն «տարամիտումը», որին ականատես եղանք մինչև Եվրախորհրդարանի կողմից բանաձևի ընդունումը»,- նշեց նա:
Խոսելով Եվրախորհրդարանի ընդունած բանաձևի ու դրա հետևանքների մասին՝ Կ. Բեքարյանը կարծիք հայտնեց, որ բացի Եվրախորհրդարանի բանաձևի առաջացրած քաղաքական ֆոնից, չպետք է մոռանալ, որ կան ձևաչափեր, որոնք ուղղակիորեն հանգեցնելու են բանաձևի գործնական կիրառմանը, հենց նույն «Արևելյան գործընկերության» ծրագրի շրջանակներում:
«Կարծում եմ՝ տրամաբանության մեջ ինչ-ինչ փոփոխություններ տեղի կունենան: Պատահական չէ, որ արդար դատավարության, դատաիրավական համակարգի խնդիրը բարձրաձայնվում է, և սա արդեն միայն քաղաքական ֆոնի խնդիր չէ: Սա իր պրոյեկցիան կունենա արդեն գործող ձևաչափերում` Ադրբեջանի հետ տարվող աշխատանքներում: Մենք պետք է հասկանանք հարցի երկրորդ կողմը, թե ինչ ընթացքով, երկարաժամկետ աշխատանքի մեջ կարող ենք հասնել մեզ համար ցանկալի արդյունքներին»,- ասաց Կ. Բեքարյանը:
Նրա խոսքով` միայն «Արևելյան գործընկերության» շրջանակներում հնարավոր են մի շարք ուղղություններ. «Առաջինը` Սաֆարովի գործը կարող է անդրադառնալ Արևելյան գործընկերության շրջանակներում Ասոցացման համաձայնագրի շուրջ բանակցությունների վրա, որտեղ բանակցային զամբյուղի մեջ կներառվեն նաև արդար դատավարության, ընդհանրապես իրավական համակարգի, օրենսդրական դաշտի բարեփոխումների խնդիրները: Երկրորդը՝ Արևելյան գործընկերությունն ունի սկզբունքային երկու ուղղություն՝ մի կողմից Եվրամիության և գործընկեր պետության միջև երկկողմանի հարաբերություններ, մյուս կողմից բազմակողմ հարաբերությունների ձևաչափ: Եվ այդ բազմակողմ ձևաչափում առկա է բավականին հետաքրքիր իրավիճակ: Բազմակողմ ձևաչափի ներքո նախագծվող ցանկացած ծրագիր մերժվում էր Ադրբեջանի կողմից, որը պնդում էր, որ չի ցանկանում Հայաստանի հետ որևէ ծրագիր իրականացնել: Հայաստանի կողմից անընդհատ ուշադրություն էր հրավիրվում այն հանգամանքին, որ դրան ինչ-որ կերպ պետք է արձագանքել, մանավանդ, որ այդ երկրի արտաքին քաղաքական կողմնորոշումներում կան էական փոփոխություններ, օրինակ՝ Չմիավորման շարժման անդամ երկիր դառնալուց հետո: Այսինքն, երբ Ադրբեջանի արտաքին քաղաքական առաջնահերթությունը եվրոպական ինտեգրումը չէ կամ առնվազն այնպիսին չի, ինչպես Արևելյան գործընկերության մասնակից մյուս պետությունների պարագայում, նա չպետք է խանգարի բազմակողմ ձևաչափի ներքո կառուցվող համագործակցությանը: Այժմ արդեն, կարծում եմ, որ այդ նույն քննարկումները կմտնեն ավելի ակտիվ փուլ: Արևելյան գործընկերության մյուս հիմնական գործոնը Եվրամիության ֆինանսական օժանդակությունն է արևելյան գործընկեր երկրներին: Ի դեպ, ֆինանսական օժանդակություն ասելով պետք է հասկանալ ոչ միայն պետական խողովակների միջոցով իրականացվող օժանդակություն, այլև ոչ պետական ընթացակարգերով գործող ԵՄ ֆինանսական ֆոնդերի օժանդակություն: Բնականաբար, այս հարթությունում էլ կլինեն որոշակի փոփոխություններ»:
Հիշեցնենք, որ Սաֆարովի արտահանձնումից անմիջապես հետո ԵՄ արտաքին հարցերի բարձր ներկայացուցիչ Քեթրին Էշթոնը և ԵՄ ընդլայնման հարցերով հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն համատեղ հայտարարություն էին տարածել, որտեղ ափսոսանք հայտնելով տեղի ունեցածի առթիվ Հայաստանին ու Ադրբեջանին կոչ էին արել «իրավիճակի սրումը կանխելու նպատակով զսպվածություն ցուցաբերել իրենց հրապարակավ հայտարարություններում»:
Իսկ ահա սեպտեմբերի 13-ին Եվրախորհրդարանում կայացած քննարկումների ժամանակ Կրթության, մշակույթի, բազմալեզվության (Multilingualism) և երիտասարդության հարցերով ԵՄ hանձնակատար Անդրուլա Վասիլյուն, ներկայացնելով Եվրահանձնաժողովի դիրքորոշումը, ավելի խիստ մոտեցում էր արտահայտել. «Ես ողջունում եմ պարոն Սաֆարովի արտահանձնման և ներման վերաբերյալ խնդրի բարձրացումը: Քաջատեղյակ եմ այդ զարգագացումներով պայմանավորված շատ կոշտ արձագանքներին Հայաստանում, ինչպես նաև Հայաստանի սահմաններից դուրս: Ռամիլ Սաֆարովը Հունգարիայում դատապարտվել է զմահ ազատազրկման` հայազգի սպա և ՆԱՏՕ-ի դասընթացների մասնակից Գուրգեն Մարգարյանի դաժան սպանության համար: Հունգարական իշխանությունների հետ մեր շփումների համատեքստում հասկանում եմ, որ պարոն Սաֆարովին արտահանձնելու որոշումը կայացվել է Ադրբեջանական կառավարության կողմից տրված գրավոր հավաստիացումներից հետո` ըստ որի նա պետք է շարունակեր այնտեղ կրել իր պատիժը: Դրան հաջորդած ադրբեջանական իշխանությունների որոշումները` ներառյալ պարոն Սաֆարովին ներում շնորհելն ու սպանության համար պարգևատրելը, խորը ափսոսանք են առաջացնում: Այդ դեպքը կարող է բարդացնել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը, ինչպես նաև ԵՄ «Արևելյան գործընկերության» օրակարգը: Չնայած այս հետընթացին, կարծում եմ չենք կարող պնդել, որ դա այդպես չէ, Եվրոպական միությունը շարունակում է շահագրգիռ լինել և հավատարիմ մնալ իր մոտեցմանը` Մինսկի խմբի շրջանակներում աջակցելու Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացին: Եվրամիությունը չի տեսնում և ամբողջությամբ մերժելու է հակամարտության խաղաղ կարգավորման ցանկացած այլընտրանք: Սաֆարովի դեպքը չպետք է շահարկվի որևէ մեկի կողմից այս իրողությունից շեղվելու նպատակով: Խնդրի վերաբերյալ Եվրամիության կողմից ակտիվ շփումներ են հաստատվել բոլոր դերակատարների հետ և օգտակար քննարկում է եղել անցած շաբաթ Կիպրոսում տեղի ունեցած արտգործնախարարների հանդիպման ժամանակ: Ավելին, տիկին Էշթոնը հրահանգել է Հարավային Կովկասի և Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով Եվրամիության հատուկ ներկայացուցչին այցելել Երևան և Բաքու` մեր ուղերձները նրանց փոխանցելու համար: Վերջին, սակայն ոչ պակաս կարևոր հանգամանքն այն է, որ այս դեպքը դաս է նաև «Արևելյան գործընկերության» համար, որում և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը ներկայացված են: Առանց ընդհանուր արժեքների ընկերակցության, իրավունքի գերակայության և մարդու իրավունքները հարգելու, ինչպես նաև առանց ստանձնած պարտավորությունները կատարելու անհնար է հակամարտության կարգավորումն ու խաղաղությունը: Այս առումով «Արևելյան գործընկերության» ճանապարհային քարտեզի իրականացումը վերածվում է տարածաշրջանային կայունության առանցքային տարրի: Ավելի քան երբևէ անհրաժեշտ են տարածաշրջանում խաղաղությանը նպաստելու մեր ջանքերը: Հանձնաժողովը ողջունում է նախագահ Շուլցի հայտարարությունը և Եվրոպական խորհրդարանի պատասխանատու մոտեցումը` գործընկերների ուշադրությունը այս խնդրի վրա հրավիրելու ուղղությամբ»:
Նշենք նաև, որ առանձին հայտարարությամբ հանդես էր եկել նաև Եվրախորհրդարանի նախագահ Մարտին Շուլցը, ով մասնավորապես նշել էր. «Դատապարտված անձանց փոխանցման վերաբերյալ կոնվենցիան չպետք է ոտնահարվի քաղաքական նպատակների համար: Ես անհանգստացած եմ Ռամիլ Սաֆարովին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի կողմից քաղաքական դրդապատճառներով հիմնավորված ներում շնորհելու որոշմամբ: Միաժամանակ կոչ եմ անում Հայաստանին ու Ադրբեջանին զերծ մնալ իրավիճակը սրացնող ցանկացած քայլերից ու հայտարարություններից»:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Թովմասյանը՝ Նանուշյանին. Նշել եք՝ ծրագրի իրականացումը պայմանավորված է օրենքով, բայց օրենքը չկա
