Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Նովայա գազետա» պարբերականը տպագրել է Յուլիա Լատինինայի հոդվածը, որում հեղինակը անդրադարձել է Վրաստանում կայացած խորհրդարանական ընտրություններին՝ վերլուծելով իշխող և ընդդիմադիր կուսակցությունների ու նրանց առաջնորդների քաղաքականությունը: Ներկայացնում ենք հոդվածն ամբողջությամբ:

«Ռուսական զինվորականությունը, որը Վրաստանի խորհրդարանական ընտրություններից առաջ զորավարժություններ էր նախաձեռնել, որոնք իրենց մասշտաբներով գերազանցում էին ռուս-վրացական պատերազմից առաջ անցկացված զորավարժություններին, կարիք չունեն օգնության գնալու վրացական ընդդիմությանը, իսկ վրացական ընդդիմությունը ստիպված չի լինի ազատության պաշտպան Պուտինից օժանդակություն խնդրել՝ ընդդեմ արյունալի բռնապետ Սաակաշվիլու:

Վրացական ժողովուրդը ինքնուրույն հաղթանակ բերեց ընդդիմությանը և արեց այն, ինչը չէր հասցրել անել Պուտինը:
Վրաստանը կրկին Ռուսաստանին դաս տվեց և շատ սպառիչ պատասխանեց հետևյալ հարցին. համադրելի՞ են արդյոք աղքատ երկրում ժողովրդավարությունը և ընդհանուր ընտրական իրավունքը պետության ու տնտեսության արմատական բարեփոխումների հետ:

Ինը տարի առաջ, 2003թ.-ին, Թբիլիսիում չկար լույս, ջեռուցում և լուսաֆորներ: Ինը տարի առաջ Թբիլիսիում անհնար էր գտնել մարդու, որին և որի հարազատներին, ընկերոջը կամ ծանոթին չէին թալանել, գողացել ավտոմեքենան: Տասը տարի առաջ Սվանեթիում, էլէկտրական հոսանքագծերի հարևանությամբ ապրում էր մի հրաշալի սվանեթական ընտանիք, որը, երբ փողը չէր բավականացնում, ուղղակի վերցնում էր ինքնաձիգը և սկսում կրակել հոսանքալարերի վրա, որից հետո նախագահ Շևարդնաձեն գումար հատկացնելու հատուկ հրամանագիր ստորագրեց, որպեսզի այդ ընտանիքը դադարեցնի կրակել հոսանքալարերի վրա: Տասը տարի առաջ Վրաստանում գոյություն ունեին կես դյուժին ուժային գերատեսչություններ՝ ներառյալ Աբխազիայի աքսորյալ ոստիկանությունը, և նրանք բոլորը զբաղված էին մարդկանց առևանգմամբ և թմրանյութերի առևտրով, իսկ ՆԳՆ ղեկավարը գնում էր օդանավակայան՝ ճանապարհելու օրենքով գողերին:

Ներկայումս Վրաստանում հանցագործությունների մակարդակը ամենացածրն է աշխարհում: Այժմ Վրաստանում ոստիկանության հանդեպ վստահության աստիճանը ամենաբարձրերից է աշխարհում: Այսօր այն հարցին պատասխանելիս, թե «Անվտանգ զգո՞ւմ եք Ձեզ գիշերը փողոցում», Վրաստանը զբաղեցնում է առաջին տեղը աշխարհում:

Հրեշավոր մաֆիոզային կործանվող պետությունից, ուր պետության առաջին դեմքերն էին օրենքով գողերը և կոռումպացված միլիարդատերերը, որոնք Ռուսաստանում իրենց գումարները վաստակում էին այն միջոցներով, որոնցով վաստակում էին Ռուսաստանում 90-ական թթ.-ի սկզբներին, երբ պետությունը չէր աշխատում, իսկ եթե աշխատում էր, ապա միայն նրա համար, որ իր ներկայացուցիչը կարողանա անպատիժ կրակել, սպանել և թալանել, Վրաստանը վերածվել է աշխարհի լավագույն պետություններից մեկը պետական ենթակառուցվածքների թափանցիկության մակարդակով:

Եվ ահա պարզվեց, որ վրացի ընտրողի համար դա ոչինչ չի նշանակում: Վրացի ընտրողների կեսից ավելին, կամ ծայրահեղ դեպքում մոտ կեսը, իրենց ձայնը տվեցին ընդդիմությանը, որը, առանց թաքցնելու, ներկայացնում է նույն օրենքով գողերին (ինչեր կարող է միայն արժենալ Ֆրանսիայում պարոն Հաինդրավի մեկ հանդիպումը տասնյակ օրենքով գողերի հետ), 90-ականների այդ նույն բոլոր ռուս-վրացական միլիարդատերերին և Շևարդնաձեի ժամանակների ողջ նույն ավազակային-չինովնիկական դասին, որոնք համախմբվել են զարմանալի մանկական անուն ունեցող «Վրացական երազանք» կուսակցության շուրջը:

«Երազանք». հասկանո՞ւմ եք: Վրացական երազանքը պարկելն է բազմոցին և այն, որ նվիրեն քեզ լվացքի մեքենա: Ավելի լավ կլինի՝ բնակարան: Իսկ շատ ավելի լավ, որ նվիրեն ինքնաթիռ: Միայն թե, իհարկե, դա չէ վրացական երազանքը. դա լյումպենի երազանք է:
Վրացական էքսպերիմենտը, մեծ հաշվով, ավարտված է: Այնքան էլ կարևոր չէ, ով կհաղթի հաջորդ՝ նախագահական ընտրություններում: Եթե հաղթի իշխող կուսակցությունը, ապա իշխանությունը պահպանելու նպատակով կգնա սոցիալական զիջումների՝ վատնելով ոչ մեծ վրացական բյուջեն ոչ թե թափանցիկ պետական ենթակառուցվածքների ստեղծման, այլ կերակրելու պետությունից կախում ունեցողներին, իսկ եթե հաղթի Իվանիշվիլին, ապա կլինի նույնը, միայն թե կրկնակի ծավալով:
Որքան շատ փող կտրամադրվի պետությունից կախում ունեցողներին կերակրելու համար, այնքան ավելի քիչ կլինի ընտրողի աշխատելու ցանկությունը: Որքան ընտրողը ավելի շատ մտածի, որ նրան պարտական են, այնքան ավելի շատ կլինեն այդ ամենը բաշխող չինովնիկները: Որքան շատ լինեն չինովնիկներ, որոնք բաշխում են դա, այնքան շատ կլինի կոռուպցիան: Որքան շատ լինի կոռուպցիան, այնքան մեծ կլինի չինովնիկներից կախված մարդկանց դասը:

Մարդկանց հենց այդ դասի գոյությունն է հանդիսանում առանցքային խնդիրը, որոնք տապալեցին բարեփոխումները ինչպես ելցինյան Ռուսաստանում, այնպես էլ ազատ Վրաստանում:

Բարեփոխումներում, ինչպես և պատերազմում, բոլոր քայլերը շատ հստակ են, սակայն յուրաքանչյուր հստակ քայլ շատ դժվար է անել: Վրացական հասարակությունը ընդհանուր առմամբ շահել է Սահակաշվիլու բարեփոխումներից, սակայն հասարակության ամենահզոր շերտերն ու ամենահարուստ շահերի խմբերը (օրենքով գողեր, կոռումպացված չինովնիկներ, թբիլիսյան մտավորականություն) պարտվեցին: Պետության թափանցիկությունը և խաղի հավասար կանոնները թույլ չէին տալիս Սահակաշվիլուն իր շուրջը ստեղծել հաճախորդների խումբ, որոնք պարտական են նրան ամեն ինչով (ինչպես ռուսական ուժայինները՝ Պուտինին) և որոնք կխորամանկեն, կստեն, կբռնանան, կսկսեն լվանալ ուղեղները, կանեն ինչ պատահի, միայն թե ապացուցեն, որ հենց միայն այդ առաջնորդն ու կուսակցությունն են ամենալավը բոլոր առաջնորդներից ու կուսակցություններից:
Հենց պետության թափանցիկության շնորհիվ Սահակաշվիլին ստիպված էր ազատվել նաև իր նախկին աջակիցներից, որոնք պետությունը որպես միջոց էին համարում իրենց գրպանները լցնելու համար, և այդ աջակիցները անցան ընդդիմության շարքերը ու սկսեցին խոսել սատանան գիտի, թե ինչ: Հենց պետության թափանցիկության շնորհիվ Սահակաշվիլինի վիճեց Կրեմլի հետ, որը պետությունը համարում էր միջոց գրպանները լցնելու համար, իսկ Վրաստանին համարում էր ապստամբած գավառ:

Ինչպե՞ս էր Պուտինը խոսել Սահակաշվիլու հետ առաջին հանդիպման ժամանակ. «Դուք ունեք պետանվտանգության հիանալի նախարար՝ Հաբուրձանիան: Պաշտոնանկ մի արեք նրան»: Հաբուրձանիան, բնականաբար, պաշտոնանկ արվեց: Ոչ թե ի հեճուկս Պուտինի, այլ այն պատճառով, որ թափանցիկ պետությունում գողն ու օտարերկրյա գործակալը չի կարող լինել պետանվտանգության ղեկավարի պաշտոնում:

Կարելի է ութ տարիների ընթացքում կառուցել թափանցիկ պետություն, սակայն չի կարելի ութ տարիների ընթացքում ստեղծել անգիտակից ամբոխ, որն առաջնորդ (вожд) է ուզում:

Վրացի ընտրողն արեց այն, ինչ չկարողացավ անել Պուտինը՝ կործանեց Վրաստանի ապագան: Ընդհանուր ընտրական իրավունքը և պետության ու տնտեսության արմատական բարեփոխումներն աղքատ երկրում անհամատեղելի են: Կամ էլ շատ վատ համատեղելի են: Հույս ունեմ, որ եթե Նավալնին գա իշխանության, ապա դասեր կքաղի այդ ամենից»: