Ձեր վստահելի աղբյուրը

Օրեր առաջ Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպան Վյաչեսլավ Կովալենկոն ճեպազրույցի ժամանակ panorama.am-ին վերահաստատեց իր այն հայտարարությունը, թե Հայաստանի իշխանությունների սոցիալ-տնտեսական քաղաքականության հետևանքով է, որ հայերը նախընտրում են ներգաղթել Ռուսաստան, այլ ոչ թե` Դաշնության կողմից վարվող հատուկ միգրացիոն ծրագրի արդյունքում:

«Եկեք այլևս չծամծմենք այս թեման, ես ամեն ինչ արդեն ասել եմ:  Իհարկե, ինձ հետաքրքրում է Հայաստանի հասարակության կարծիքը, ես, վերջիվերջո, դեսպան եմ: Հասարակությունն ունի իր կարծիքը, և կարող է այն արտահայտել: Հայաստանն ազատ երկիր է: Յուրաքանչյուր երկիր ունի իր դիրքորոշման իրավունքը»,- ասել էր նա: 

Թերևս անհասկանալի է, թե ինչո՞ւ է դեսպանը խոսում միայն հանրության գնահատականի մասին, եթե անձամբ ինքը տեղեկացրեց, որ դեպի Ռուսաստան միգրացիոն ծրագրերի մասին քննարկվել է նաև հոկտեմբերի 12-ին տեղի ունեցած հայ-ռուսական միջկառավարական հանձնաժողովի նիստի ժամանակ: «Այո, հարցը քննարկվել է: Յուրաքանչյուր կողմ հավատարիմ է իր դիրքորոշմանը»,- հայտարարել էր դիվանագետը: 

Ռուսաստանի Դաշնության կողմից միգրացիոն այս ծրագրի հարցը բարձրացվեց նաև ՀՀ Ազգային Ժողովի մակարդակով: Խորհրդարանում կառավարության հետ պատգամավորների հարցուպատասխանի ժամանակ դեռևս «Ժառանգություն» խմբակցության անդամ Ալեքսանդր Արզումանյանը մտահոգություն էր հայտնել «Արտասահմանում բնակվող համաերկրացիների վերաբերյալ ՌԴ պետական քաղաքականության մասին» ՌԴ օրենքով սահմանված «համերկրացի» եզրույթի մասով` նշելով, որ այն բավականին ընդգրկուն սահմանում է:

Ի պատասխան հարցադրման` ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը շեշտել է, որ հարցը քննարկվել է ռուս գործընկերների հետ բոլոր ատյաններում և հստակեցրել հայկական կողմի դիրքորոշումը. «Մեր քաղաքական դիրքորոշումը հետևյալն է` Ռուսաստանի միգրացիոն ծառայության կողմից իրականացվող պետական ծրագիրը Հայաստանի Հանրապետությունում այդ ֆորմատով ու այդ ձևով ընդունելի չէ, և մենք համաձայնություն չենք տվել մեր ռուս գործընկերներին, որ այդ ծառայությունն իր գործունեությունը ծավալի Հայաստանում»-հայտարարել էր նա:

Այս դեպքում անհասկանալի է մնում ռուս դիվանագետի այն ձևակերպումը, թե «ամեն մի կողմը հավատարիմ է իր դիրքորոշմանը»:
 
Հարց է ծագում, արդյուք կշարունակի՞ նույն կերպ գործել Հայաստանում ՌԴ Միգրացիոն ծառայությունը: Փորձեցինք կապնվել Ծառայության ղեկավար Սվետլանա Ստեպանովայի հետ, սակայն  սկզբում` պաշտոնական կայքում զետեղված միակ հեռախոսահամարով մեզ հայտարարեցին, որ գերատեսչության տնօրենի հետ հեռախոսազրույց ունենալ կարելի է միայն նախապես պայմանավորվածությունից հետո: Այն հարցին, թե արդյոք միջկառավարական հանձնաժողովի նիստից հետո միգրացիոն ծառայության գործելաոճը փոխվել է, թե ոչ` ՌԴ դեսպանատանը պատասխանեցին, որ դեսպանատունը, որպես դիվանագիտական ներկայացչություն, որևէ կապ ՌԴ Միգրացիոն ծառայության հետ չունի, իսկ ընդհանուր առմամբ «համերկրացիների» վերաբնակեցման ծրագիրը դարձել է անժամկետ, ըստ  Դաշնության ղեկավարության որոշման արդեն մինչ այդ նիստը:   

Դեռ անցած տարի տիկին Ստեպանովան հայտնել էր, որ ՌԴ պետական ծրագրի հիմնական նպատակն է խթանել և կազմակերպել հայրենակիցների կամավոր վերաբնակեցումը Ռուսաստան` այդ երկրում բնակչության թվաքանակի անկումը փոխհատուցելու նպատակով: 

«Նրանք, ովքեր գալիս են մեզ մոտ, հաճախում են սեմինարների, որոնց ընթացքում մենք խոսում ենք ծրագրի մասին: Սակայն նրանցից շատերը այլևս չեն հաճախում, քանի որ Հայաստանի քաղաքացիների մեծ մասը ցանկանում է աշխատել Ռուսաստանում, այլ ոչ թե մեկնել` մշտական բնակության»,- ասել էր նա:
 
Ըստ տիկին Ստեպանովայի` բացատրական աշխատանքներ են տարվում նաև Հայաստանի մարզերում: Թեև, նրա վստահեցմամբ` իրենք ոչինչ չեն քարոզում, սակայն, արդեն լույս է տեսել միգրացիոն ծրագրի մասին հայալեզու ֆիլմ, իսկ տեղեկատվական նյութերը տարածվում են նաև «հայրենակիցների և հայրենակցական միավորումների միջև», ինչը ժամանակին անձամբ խոստովանել էր նա:

Ըստ ՌԴ միգրացիոն ծառայության ղեկավարի` ՌԴ ՄԾ ներկայացուցչության նպատակն է «օգնել այն մարդկանց, ովքեր պատրաստվում են տեղափոխել Ռուսաստան, ապահովել մեթոդական օգնությունը, ինչպես նաև` պատմել ՌԴ մարզերում պայմանների մասին և օգնել աշխատանք գտնել»:

«Մարզերի ընտրությունը կապված է թափուր աշխատատեղերի հետ: Այսօր ծրագիրը ներառում է Ռուսաստանի 24 մարզ: Սկզբից ՀՀ քաղաքացին ընտրում է մարզը, լրացնում անձնական թերթիկը, որն ուղարկվում է Դաշնության համապատասխան տարածաշրջան:  Այնտեղ գործում են հատուկ հանձնաժողովներ, որոնք մեկ ամսվա ընթացքում քննում են հայցը: Եթե քաղաքացին համապատասխանում է ըստ որակավորման կամ տարիքի` մենք ստանում ենք դրական եզրակացություն, որտեղ նշվում է նաև առաջարկվող աշխատատեղը, աշխատավարձը և բնակարանով ապահովելու կարգը: Եթե քաղաքացին բնակարանային պայմաններով չի ապահովվում, այդ փաստաթղթի մեջ նշված է, թե որքան է բնակվարձը: Դրանից հետո, մենք հրավիրում ենք հիշյալ քաղաքացուն և ծանոթացնում պայմանների հետ: Եթե բոլոր փաստաթղթերը համապատասխանում են` մենք տալիս ենք ծրագրին մասնակցելու վկայականը»,- բացատրել էր Ստեպանովան:

Նկատենք, որ զրույցի ընթացքում որևէ խոսք չի գնացել Ռուսաստանի եվրոպական մասի խոշոր քաղաքներում բնակեցման մասին, բացառությամբ` Կալինինգրադի, Լիպեցկի և Վորոնեժի: Պետական ծրագրին մասնակցած անձիք և նրանց ընտանիքի անդամներն իրավունք ունեն դաշնային բյուջեից ստանալ ճանապարհածախսի փոխհատուցումը, բնակեցման միանվագ նպաստ, եկամտի բացակայության դեպքում` ամսական նպաստ, սակայն չի նշվում, թե ինչ ժամանակահատվածով և որքան:

Հատկանշական է, որ հարցազրույցի ժամանակ Ս.Ստեպանովան խոստովանել էր, որ  ազգությամբ ռուս ՀՀ քաղաքացիներ ծրագրին մասնակցելու հայտերով գրեթե չեն դիմում:  Նրա խոսքերով` ընտրվում են, հիմնականում, նրանք, ովքեր համապատասխանում են «համերկրացի» սահմանմանը: «Համերկրացին նա է, ով կիսում է Ռուսաստանի մշակույթն ու ավանդույթները, խոսում ռուսերեն»,- ասել է Ս. Ստեպանովան` միաժամանակ, հավելելով, որ ռուսաց լեզվի իմացության ոչ մի գնահատում չի իրականացվում.

«Պետական ծրագրի շրջանակներում ռուսերենի իմացության գնահատում նախատեսված չէ: Ռուսերենի իմացությունը  երևում է հարցաթերթիկի լրացման ժամանակ: Եթե մեկը չի կարող լրացնել հարցաթերթիկը, իհարկե, մենք նրան չենք ընդունում»,- ասաց Ռուսաստանի Միգրացիոն Ծառայության ներկայացուցիչը:

Ի դեպ,  համաձայն Ռուսաստանի Դաշնային օրենքի` «համերկրացի» են սահմանվում այն մարդիկ, ովքեր ծնվել են մեկ պետության մեջ, ապրել կամ ապրում են այնտեղ, ունեն լեզվի, կրոնի, մշակութային ժառանգության, սովորույթների ընդհանրություն, ինչպես նաև` նրանց ուղիղ ժառանգները: Այդ դեպքում հարց է ծագում, արդյոք ռուս ազգությամբ ՀՀ քաղաքացիներն այդ «համերկրացիները» չէ՞ն:

Հիշեցնենք, որ ըստ ՌԴ քաղաքացիության մասին Դաշնային օրենքի հոդված 13-ի` քաղաքացիություն կարող է ստանալ նվազագույնը 5 տարի նույն վայրում բնակվող անձը, ժամկետը պակասեցվում է մինչև 1 տարի միայն գիտության, մշակույթի կամ տեխնիկայի ոլորտում բարձր ձեռքբերումներ ունեցող,  քաղաքական ապաստան փնտրող և փախստական անձանց համար: Պարզեցված կարգով ՌԴ քաղաքացիություն կարող են ստանալ միայն Ղազախստանի, Ղրղզստանի և Բելառուսի քաղաքացիները: Ի դեպ, ՌԴ օրենսդրությունը երկքաղաքացիություն չի նախատեսում, և ՀՀ քաղաքացիությունից հրաժարված անձը` որևէ խնդրի դեպքում Հայաստանի պետական աջակցություն այլևս ստանալ չի կարողանալու: