Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահական ընտրությունների և ԱՄՆ Դեմոկրատական ու Հանրապետական կուսակցությունների թեկնածուներ Բարաք Օբամայի կամ Միթ Ռոմնիի ընտրվելու պարագայում ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության հնարավոր փոփոխությունների շուրջ Panorama.am-ի զրույցը ԵՊՀ-ի միջազգային համագործակցության վարչության պետ, քաղաքագետ Ալեքսանդր Մարկարովի հետ:

-ԱՄՆ նախագահի փոփոխությունն ի՞նչ ազդեցություն կունենա ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության վրա:
-Եթե ընդհանուր առմամբ դիտարկելու լինենք, թե որքանով է փոխվում Միացյալ Նահանգների արտաքին քաղաքականությունը, ապա կարելի է առանձնացնել երկու ասպեկտ. առաջինը վերաբերում է ռազմավարական բնույթ ունեցող խնդիրներին, մյուսը` մարտավարական բնույթի խնդիրներն են, այսինքն ինչպե՞ս հասնել այն նպատակներին, որոնք դրվում են Միացյալ Նահանգների կողմից: Անկախ նրանից, թե ԱՄՆ նախագահի պաշտոնում Հանրապետական, թե Դեմոկրատական կուսակցության ներկայացուցիչն է, ԱՄՆ ռազմավարական նպատակները նույն են, սակայն մարտավարական խնդիրներում կարող է լինել որոշակի առանձնահատկություն և գերակա ուղղություններում ի հայտ գալ որոշակի տարբերություններ:

-Այդ պարագայում ԱՄՆ արտաքին քաղաքական հարցերում որո՞նք են նախագահի թեկնածուներ Բարաք Օբամայի և Միթ Ռոմնիի մոտեցումների տարբերությունները:
-Կարող ենք անմիջապետ առանձնացնել Ռոմնիի և Օբամայի մոտեցումների միջև տարբերությունը հատկապես Միջին Արևելքի խնդիրների առումով, այդ թվում նաև Իրանի խնդրի շրջանակներում: Ռոմնին, կարծես թե, ավելի հակված է իրանյան խնդրի ռազմական լուծմանն այն պարագայում, երբ Օբամայի վարչակազմը չի կորցրել հույսերը` կապված բանակցային գործընթացի հետ: Այսինքն՝ այս օրինակով տեսնում ենք, որ խնդիրը նույնն է` Իրանի միջուկային ծրագիրը, սակայն լուծման եղանակները, որ առաջարկում են նախագահի երկու թեկնածուները, իրենց մեջ պարունակում են որոշակի տարբերություններ: Նրանց մոտեցումների տարբերությունները կարելի է նկատել նաև այլ արտաքին քաղաքական հարցերում: Օրինակ, Ռոմնին հայտարարել է, որ մինչ օրս իրենց հիմնական աշխարհաքաղաքական թշնամին մնում է Ռուսաստանը, իսկ այդ մոտեցումը հակասում է Օբամայի կողմից հռչակված «վերաբեռնավորման» քաղաքականությանը: Այսինքն հիմնական սկզբունքը կայանում է նրանում, որ Միացյալ Նահանգները ունի իր հավերժ, մշտական շահերն ու հետաքրքրությունները, սակայն խնդիրը նրանում է, թե ինչպե՞ս հասնել այդ շահերի և նպատակների իրականացմանը:

-Կախված նախագահական ընտրություններում այս կամ այն թեկնածուի հաղթանակից` ԱՄՆ քաղաքականության մեջ ինչ հավանական փոփոխություններ է սպասվում մի կողմից Հարավային Կովկասի, մյուս կողմից Հայաստանի հետ հարաբերություններում և հատկապես Լեռնային Ղարաբաղի հարցում:
-Վերջին շրջանում Միացյալ Նահանգների քաղաքական ակտիվությունը տարածաշրջանում նահանջ է արձանագրել, մասնավորապես խոսքս վերաբերվում է Վրաստանին հատկացվող օժանդակությանը: Առկա են որոշ ենթադրություններ, որ ԱՄՆ-ն վերջին շրջանում ավելի քիչ հետաքրքրություն է ցուցաբերում Հարավային Կովկասում, մասնավորապես Վրաստանում: Սակայն ընդհանուր առմամբ լինելով համաշխարհային դերակատար` ԱՄՆ-ն ունի իր հետաքրքրությունները այս տարածաշրջանում, ավելի լայն` Աֆղանստանից մինչև Դարդանելի ու Բոսֆորի նեղուցներ, ուստի տարածաշրջանի պետությունները հետաքրքրում են Միացյալ Նահանգներին. Ադրբեջանը` որպես տրանզիտային երկիր, Հայաստանն ու Ադրբեջանը միաժամանակ` որպես Իրանին հարևան պետություններ: Տարածաշրջանային մյուս խնդիրների, մասնավորապես Հվ. Օսեթայի ու Աբխազիայի խնդրի առումով, և՛ Օբամայի, և՛ Ռոմնի մոտեցումները չեն տարբերվում: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի խնդրին, ապա Միացյալ Նահանգները շարունակելու է հանդես գալ որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկիր: Այսինքն՝ ԱՄՆ նախագահի փոփոխությունից հետո Հարավային Կովկասում և հատկապես Լեռնային Ղարաբաղի խնդրում Միացյալ Նահանգների քաղաքականության մեջ սկզբունքային փոփոխություններ դժվար թե տեղի ունենան, սակայն մարտավարական առումով որոշակի փոփոխություններ կարող են ի հայտ գալ:

-Ինչպիսի՞ մարտավարական փոփոխություններ են ակնկալվում:
-Խնդիրն այն է, թե որքանո՞վ Միացյալ Նահանգները կկարողանա ավելի ակտիվորեն ներգրավել Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման բանակցային գործընթացում և արդյո՞ք ՌԴ-ն կշարունակի պրոցեսում «առաջին ջութակի» դեր կատարել:
Վրաստանի պարագայում խնդիրը նրանում է, թե որքանո՞վ Միացյալ Նահանգները չեն խոչընդոտի երկկողմանի ձևաչափով Վրաստանի և Ռուսաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը` հաշվի առնելով Իվանիշվիլիի կողմից Աբաշիձեի նշանակումը որպես Ռուսաստանում Վրաստանի հատուկ ներկայացուցիչ, թե՞ նրանք ուղղակի մասնակցություն կունենան դրանում:

Ինչ վերաբերում է Հայաստան-ԱՄՆ հարաբերություններին, ապա ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանը արդեն իսկ հայտարարել է, որ կարևորում է երկկողմ ինտենսիվ տնտեսական համագործակցության անհրաժեշտությունը:

-Ամերիկայի Հայ Դատի հանձնախումբը հանդես էր եկել հայտարարությամբ`կոչ անելով ամերիկայությանը նախագահական ընտրություններում չսատարել ո՛չ Բ. Օբամային և ո՛չ էլ Մ. Ռոմնիին, որը հիմնավորվում է նախագահի թեկնածուների կողմից հայությանը հուզող խնդիրներին անհաղորդ լինելու և խոստումները չկատարելու փաստով: Ըստ Ձեզ, ինչո՞վ է պայմանավորված ԱՄՆ նախագահի թեկնածուների կողմից Հայոց ցեղասպանության խնդրին այս ընտրապայքարում չանդրադառնալու և ամերիկահայերի աջակցությանը չդիմելու իրողությունը:
-Օբաման իր նախորդ ընտրարշավի ժամանակ հայտարարել էր, որ ինքը հանդես է գալու որպես թեկնածու, ով օժանդակելու է այդ հարցի դրական լուծմանը: Սակայն ակնկալիքները չարդարացան: Բայց սպասել, որ կայացվելու է այնպիսի որոշում, որ ակնկալում է Հայ Դատի հանձնախումբը, քիչ հավանական է: Հաշվի առնելով Թուրքիա-ԱՄՆ փոխհարաբերությունները և Թուրքիայի՝ Միջին արևելքում ունեցած դերակատարությունը, դժվար է կանխատեսել, որ ԱՄՆ-ն այնպիսի քայլի կգնա, ինչը հաշվի չի առնի Թուրքիայի շահերը:

Այս առումով Թուրքիան հանդես է գալիս որպես կարևոր գործընկեր Միացյալ Նահանգների համար, և Միացյալ Նահանգները, հաշվարկելով իրենց հետագա քայլերը, նպատակահարմար չեն գտնելու կայացնել համապատասխան որոշում: Այս իրողությունից ելնելով է գուցե պայմանավորված Հայոց ցեղասպանության ընդունման հետ կապված ԱՄՆ նախագահի երկու թեկնածուների այդ դիրքորոշումը կամ դիրքորոշման բացակայությունը: