Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նևադայի համալսարանի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի մուտքի մոտ դրված ծանուցումը հայտնում է, որ մեդիա ու PR ոլորտի փորձագետ Դեվիդ Ռայթը երեքշաբաթյա դասընթաց կանցկացնի՝ «Ինչո՞ւ «Օբամնին» հաղթեց» թեմայով:

«Օբամնին» ԱՄՆ նախագահի երկու թեկնածուների ազգանունների կրճատ կապակցումն է՝ «Օբամա+Ռոմնի»:

Ըստ երևույթին, դասախոսն ուսանողների հետ կփորձի հետընտրական շրջանում վերլուծել ու հասկանալ, թե ինչու այդպիսի ելք ունեցան ԱՄՆ նախագահի հերթական ընտրությունները, որոնք քաղաքական բոլոր վերլուծաբաններն աննախադեպ են որակում:

Տասնյակ փորձագետների հետ շփումներիս արդյունքում այդպես էլ չէի հասկանում, թե ինչումն է ընտրությունների աննախադեպությունը, բացի այն, որ նահանգներից մի քանիսը համարվում են տատանվող: Այս հարցի լավագույն պատասխանը ես ստացա Նևադայի համալսարանի քաղաքագիտության ամբիոնի վարիչ Էրիկ Հերցիկից: Վերջինիս պնդմամբ, 8 տոկոսանոց գործազրկություն ունեցող ԱՄՆ գործող նախագահներից ոչ ոք չի վերընտրվել: Միակ բացառությունը եղել է Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտը, ով կառավարել է «Մեծ ճգնաժամի» տարիներին: Եվ այսօր Բարաք Օբաման լրիվ հնարավորություններն ունի կրկնելու նրա այդ ձեռքբերումը: Էրիկ Հերցիկի կարծիքով, ով ի դեպ հանրապետական է, նախագահական ընտրությունները կավարտվեն դեմոկրատ Օբամայի հաղթանակով: Դրա համար նա բազմաթիվ գործոններ վկայակոչեց, որոնց կարելի է անդրադառնալ ամերիկյան ընտրական համակարգը պատկերացնելուց հետո միայն:

Ընտրում են ընտրիչները

ԱՄՆ-ն թերևս միակ երկիրն է, որտեղ պետության ղեկավարին ընտրում են ուղղակի, սակայն՝ միջնորդավորված: Ինչումն է գաղտնիքը: Ամերիկացի փորձագետների հետ ունեցած քննարկումների ընթացքում համակարգի նրբությունները լավագույնս բացատրեց ամերիկյան ֆեդերալիզմի մասնագետ Աքրամ Իլաեսը:
Վերջինիս մեկնաբանմամբ՝ ամերիկյան պետությունը յուրահատուկ կառուցվածք ունի: Այն ըստ էության, պետությունների դաշինք է, որը կազմում են նահանգները: Նրանցից յուրաքանչյուրն օժտված է պետությանը բնորոշ ատրիբուտներով՝ սեփական տարածք, բնակչություն, իշխանություն՝ գործադիր ու օրենսդիր մարմիններով, խորհրդանիշներ և այլն: Նրանց միավորման առանցքում պաշտպանության, արտաքին քաղաքականության և հարակից մի շարք հարցերում ունեցած լիազորությունները դաշնային կառավարությանը պատվիրակելն է:

Ահա այս կառուցվածքն էլ դաշնային իշխանության մարմինների ընտրության հիմքում է: Օրենսդիր մարմնի հարցում խնդիրը բավականին հետաքրքիր լուծում է ստացել: Խորհրդարանը՝ Կոնգրեսը, բաղկացած է երկու մարմնից՝ Սենատ և Ներկայացուցիչների պալատ: Ըստ որում՝ համարվում է, որ Սենատը դա նահանգների հավասար ներկայացուցչություն է ապահովում: Այսինքն՝ յուրաքանչյուր նահանգ, անկախ բնակչության թվից, ունի երկուական սենատոր ընտրելու իրավունք:
Իսկ որպեսզի հասարակության ներկայացվածությունը սրանից չտուժի, Ներկայացուցիչների պալատը կոմպլեկտավորվում է ըստ բնակչության թվի՝ գրեթե հավասար ընտրողների քանակ ունեցող օկրուգներից:

Արդյունքում ապահովվում է հավասարակշռություն՝ խոշոր նահանգները չեն կարող առավելություն ստանալ փոքրերի նկատմամբ, մյուս կողմից էլ բնակչությունը հավասարաչափ ներկայացված է:

Գրեթե նույն սկզբունքն էլ կիրառվում է նախագահի ինստիտուտի դեպքում: Այստեղ, որպեսզի պահպանվի վերոնշյալ հավասարակշռությունը, ամերիկյան պետության հիմնադիրները բավականին հետաքրքիր մոտեցում են որդեգրել: Նրանք ներդրել են ընտրիչների ինստիտուտ, որոնց քանակը յուրաքանչյուր նահանգի դեպքում հավասար է տվյալ նահանգից ընտրված սենատորների ու ներկայացուցիչների գումարին: Այսինքն, եթե որևէ նահանգ իր բնակչության թվի համապատասխան ունի ընդամենը մեկ ներկայացուցիչ խորհրդարանի ստորին պալատում և ևս երկուսը՝ Սենատում, ապա նախագահական ընտրություններին կարող է մասնակցել երեք ընտրիչներով:

Ավանդույթի համաձայն, ԱՄՆ-ում հաղթողը ստանում է ամեն ինչ: Ասել է թե՝ եթե թեկնածուն որևէ նահանգում հարաբերական առավելություն է ստանում իր մրցակցի նկատմամբ, նրա օգտին են քվեարկում այդ նահանգը ներկայացնող բոլոր ընտրիչները: Ուստի, նախագահական ընտրություններում հաղթելու համար անհրաժեշտ է հաղթանակ տոնել այնքան նահանգներում, որոնց ընտրիչների գումարային ձայները կլինի բոլոր ընտրիչների կեսից ավելին: Ներկայում նրանց թիվը 538 է, կնշանակի հաղթանակի հասնելու համար անհրաժեշտ է 270 ընտրիչների ձայները:

Փոքրերի մեծ դերը

Թվում է թե ամերիկյան համակարգի պայմաններում փոքր նահանգները կարող է դեր չունենան: Սակայն ավանդույթներն ու համակարգի ճկունությունը հանգեցրել են այն բանին, որ անգամ ամենափոքր նահանգների դերը մեծ նշանակություն ունի ընտրությունների համար:
Պարզվում է, երկու կուսակցությունները՝ հանրապետականները և դեմոկրատները, ավանդաբար հաղթում այս կամ այն նահանգում:

Օրինակ, Տեխասը, որն ունի 38 ընտրիչ, համարվում է հանրապետական նահանգ, իսկ ահա 55 ընտրիչ ունեցող Կալիֆորնիան՝ դեմոկրատական է: Ըստ այդմ երկիրը գրեթե հավասարաչափ բաժանված է երկու կուսակցությունների միջև: Մինչդեռ կան համեմատաբար փոքր նահանգներ, որոնց այստեղ անվանում են տատանվող, որոնց ընտրությունից էլ կախված է նախագահական ընտրությունների արդյունքները:
2012-ի արշավում տատանվող նահանգներ են համարվում Ֆլորիդան, Օհայոն, Վիրջինիան և Նևադան: Պետք է նկատել, որ մեծմասամբ մնացած նահանգների արդյունքները գրեթե հայտնի են, և վաղը ըստ էության ոչ միայն Ամերիկան, այլ ողջ աշխարհը սպասելու է նշված և ևս մի քանի նահանգների ընտրությանը:

Ամերիկայում փոփոխություններ են հասունանում

Վերադառնալով ընտրությունների ելքի վերաբերյալ կանխատեսումներին, պետք է ներկայացնեմ Էրիկ Հերցիկի դիտարկումները: Վերջինիս կարծիքով ամերիկյան քաղաքականությունը գնալով ավելի է բևեռացվում: Նրա պնդմամբ, արդեն այսօր ցենտրիստներ՝ կենտրոնամետներ չկան: Եթե նախկինում մեղմ դեմոկրատներն ու մեղմ հանրապետականները գրեթե նույն պատկերացումներն ունեին, ապա այսօր երկու խոշոր կուսակցությունների մոտեցումները, անգամ՝ մեղմ, խիստ հեռու են միմյանցից: Բանը հասել է անգամ նրան, որ դեմոկրատ Օբաման չի կարողանում համագործակցել խորհրդարանի հանրապետական մեծամասնության հետ:

Քաղաքագետի և ոչ միայն նրա, այլև իմ գրեթե բոլոր զրուցակիցների կարծիքով, այդ բևեռացումն արտացոլվում է նաև հասարակության մեջ: Եվ շարքային ամերիկացիների ընտրությունն արդեն մեծապես կարելի է կանխագուշակել՝ հաշվի առնելով նրա ծագումը, սոցիալական, սեռային, կրոնական պատկանելությունը ու մնացած բոլոր սոցիալական դերերը:

Այսպես օրինակ, համարվում է, որ լատինական ծագում ունեցող կամ իսպանախոս ամերիկացիները, ովքեր ԱՄՆ-ում ամենարագ բնական աճ ունեցող խումբն են, նախընտրում են Օբամային, իսկ օրինակ գյուղական բնակչությունը, որ հիմնականում պահպանողական է՝ Ռոմնիին: Եթե ընդհանրացնենք, ապա ամերիկյան ոչ միայն այս, այլ նաև ապագայի ընտրություններում բավականին վճռորոշ դեր են ունենալու դեմոգրաֆիական միտումները:

Ինչ վերաբերում է ընտրությունների արդյունքին, ապա իմ զրուցակիցը նշեց, որ բոլոր դեպքերում կհաղթի Օբաման և կկրկնի Ռուզվելտի փորձը: Բայց ոչ թե այն բանի համար, որ ամերիկացիները հիացած են նրա աշխատանքով, այլ պարզ պատճառով՝ նրա մրցակից Ռոմնին այլընտրանք չի ներկայացնում:

Էրիկ Հերցիկի խոսքով, մինչ այժմ հանրապետականներն ընդամենը ձևակերպել են այն խնդիրները, որոնք առկա են Ամերիկայում, բայց լուծումներ, որոնց կհավատա շարքային ամերիկացին, նրանք չեն առաջարկել: Ուստի, քաղաքագետի կանխատեսմամբ, Օբաման կընտրվի և կպաշտոնավարի ևս չորս տարի: