Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամը» հրատարակել է «Նախիջևան. Քարտեզագիրք», որի հիմնական նպատակն է ցույց տալ, որ Նախիջևանը հայաբնակ երկրամաս է եղել: Այս մասին ասուլիսում հայտարարեց հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը:
Նշենք, որ 1921 թ. մարտի 16-ին Ռուսաստանը և Թուրքիան առանց Հայաստանի մասնակցության Մոսկվայում կնքում են պայմանագիր, որով Նախիջևանը անցնում է Ադրբեջանի խնամակալության ներքո, իսկ 1923 թ. արդեն Ադրբեջանի կազմում ստեղծվում է Նախիջևանի ինքնավար Հանրապետությունը:

Քարտեզագրքի առաջին հատվածում ներկայացված են 15-20-րդ դարի սկզբներին ստեղծված քարտեզները: «Ներկայացրել ենք հիմնականում օտարազգիների կողմից կազմված քարտեզները, որոնք նույնպես ներկայացնում են Նախիջևան երկրամասը Հայաստանի տարածքում»,- ասաց Ս. Կարապտեյանը:

Երկրորդ բաժնում ներկայացված է արդեն «Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամի» կազմած քարտեզները, շեշտը դրված է 1914 թ. հունվարի 1-ի մարդահամարի տվյալներով ստեղծած ազգաբաշխական քարտեզը, որտեղ երևում է, որ հայերը մեծամասնություն են կազմել: Նախիջևանի զուտ հայկական ու տակավին հայ բնակչություն ունեցող վերջին գյուղերն ամբողջությամբ հայաթափ են եղել 1988 թ.: «Այսպիսով` հազարամյակներ մշտապես հայաբնակ երկրամասում պատմության մեջ առաջին անգամ մարեց հայ կյանքը» («Նախիջևան. Քարտեզագիր»):

Քարտեզագրքում ներկայացված են Նախիջևանի գրչօջախները, կրթօջախները:
Ս. Կարապետյանն ասաց, որ կազմել են նաև պատմական հուշարձանների քարտեզը: Նախիջևանում 219 միավոր հայկական վանքեր ու եկեղեցիներ են եղել, իսկ այսօր քրիստոնեական պաշտամունքային գոնե մեկ հուշարձան երկրամասում չկա, որոնք ոչ միայն հայկական, այլևս համամարդկային արժեքներ էին: Քարտեզագրքում ներկայացված են նաև Նախիջևանի տարածքի մզկիթները, մինարեններն ու դամբարանները: Հուշարձանագետն ասաց, որ երբ համեմատում են այդ ցուցակը հայկական եկեղեցիների ցուցակի հետ ժամանակագրության առումով, ակնհայտ է դառնում, որ այդ մահմեդական հուշարձանների 90 տոկոսից ավելին 19-րդ դարի վերջին 20-րդ դարասկզբի կառույցներ են: «Եթե այս տարածքում մահմեդականները նյութական մշակույթի հետք են թողել, դրանց 90 տոկոսը 100-120 տարվա պատմություն ունեն, բացի մի երկու սելջուկյան, պարսկական կառույցների, որոնք հին են»,- ասաց նա:

Ս. Կարապետյանի խոսքով, այս քարտեզագիրքը նաև ապացուցում է, որ ադրբեջանցիների այն հայտարարությունները, թե Նախիջևանը մահմեդական մշակույթի հնագույն օրրան է, ուղղակի չի համապատասխանում իրականությանը, քանի որ երկրամասի մշակութային հուշարձանների ուսումնասիրությունը լիովին այլ պատկեր է արտացոլում:

Գրքում ներկայացված են նաև 1990-ական թվականներից ի վեր ոչնչացված հայկական պատմական հուշարձաններ:

«Կարծում եմ նման հրատարակության կարիքը կունենա մեր պետությունը, պետք եղած տեղերում կօգտվի: Կարևոր է նաև քարոզչական տեսանկյունից»,- ասաց հուշարձանագետը:

Քարտեզագիրքը լույս է տեսել հայերեն և անգլերեն լեզուներով, յուրաքանչյուրից 1000 օրինակ: Քարտեզագրքի հրատարակությանը աջակցել է մշակույթի նախարարությունը, տպագրությունն իրականացվել է լոսանջելեսաբնակ տեր և տիկին Արթուր և Լիլի Սեդրակյանների հովանավորությամբ: