«Ամպե սյուն» ռազմական գործողության քաղաքական հետևանքները
2012 թ. նոյեմբերի 14-21-ն իսրայելական զինուժը Գազայի հատվածում իրականացրեց «Ամպե սյուն» կոչված ռազմական գործողությունը. օպերացիայի անվանումը գալիս է Հին Կտակարանի երկրորդ գրքից, երբ Եգիպտոսից փախչող հրեաների ճանապարհը գիշերը լուսավորել է կրակե սյունը, ցերեկը` ամպե սյունը, որը ցույց է տվել նրանց ճանապարհը և փրկել հակառակորդի աղեղներից ու քարերից:
Գործողության հայտարարված նպատակն էր պաղեստինցի գրոհայինների և նրանց ենթակառուցվածքների ոչնչացումը: Այս գործողությունը նախաձեռնվեց, ի պատասխան զինյալների կողմից հրեական պետության տարածքի զանգվածային հրթիռակոծումների: Նոյեմբերի 21-ի երեկոյան, ամերիկա-եգիպտական միջնորդական ջանքերի շնորհիվ, հակամարտ կողմերի միջև զինադադար հաստատվեց`«անդորր անդորրի դիմաց» սկզբունքի հիման վրա: Վերջին անգամ հրեական պետությունը Գազայի հատվածում լայնամասշտաբ ռազմական գործողություններ էր իրականացրել 2008-2009 թթ. ձմռանը` «Ձուլածո արճիճ» օպերացիայի շրջանակներում, երբ անկլավի դեմ տեղի ունեցան նաև ցամաքային գործողություններ:
Մեր ժամանակների ամենատևական և ամենաարյունալի հակամարտության`մերձավորարևելյան թնջուկի առանցքը կազմող պաղեստինաիսրայելական հիմնախնդիրը կարելի է համեմատել քնած հրաբխի հետ, որն իր տարբեր դրսևորումներով մշտապես գտնվում է միջազգային հանրության ուշադրության կենտրոնում: Նրա ակտիվացման ներկա փուլը ժամանակային, ինչպես նաև աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանային ընթացիկ գործընթացների տեսանկյունից մի շարք միտումներ և նպատակներ է հետապնդում, որոնք իրենց բնույթով հակասական են, նույնիսկ իրարամերժ, ինչն էլ ավելի է ընդլայնում և բարդացնում դրանց համալիր վերլուծության և գնահատման հորիզոնները: Հետևաբար պաղեստինաիսրայելական հակամարտության հերթական ժայթքումը պետք է դիտարկել մի շարք իրադարձությունների համատեքստում` մասնավորապես, տարածաշրջանում ընթացող գործընթացները` պայմանավորված «արաբական գարնան» և սիրիական ճգնաժամի, Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված խնդիրներով, ԱՄՆ-ի նախագահի կայացած ընտրությունների, Իսրայելում և Իրանում ակնկալվող ընտրական գործընթացների, ՄԱԿ-ում Պաղեստինի կարգավիճակի հետ կապված քննարկումների հանգամանքով»:
Նախևառաջ Նեթանյահուի կառավարության կողմից սանձազերծված գործողությունը ժամանակային առումով բավականին գրագետ էր ծրագրված. այն իրականացվեց, երբ ԱՄՆ-ում արդեն իսկ հաստատվել էր գործող նախագահի վերընտրվելու հանգամանքը, և այս առումով Բարաք Օբամայի և նրա վարչակարգի հնարավոր գործողությունները կամ անգործությունը, ինչպես նաև հռետորաբանությունը կաշկանդված չէին լինի նախընտրական գործընթացների ազդեցությամբ` հաշվի առնելով ամերիկյան հասարակության զգայուն վերաբերմունքը հրեական պետության նկատմամբ:
Մյուս կողմից` 2013թ. հունվարին ընտրություններ են նախատեսվում հենց Իսրայելում: Վերջինս աշխարհի այն բացառիկ պետություններից է, որտեղ հասարակության քաղաքական կողմնորոշման վրա առավելագույն ազդեցություն ունեն քաղաքական ուժերի արտաքին ուղեգծի վերաբերյալ առավել կոշտ և սկզբունքային մոտեցումները: Իսկ Բենյամին Նեթանյահուի քաղաքական կարիերայում երկրում ակնկալվող խորհրդարանական ընտություններից առաջ «ամուր բռունցք» ցուցաբերելու հանգամանքն արդեն իսկ փորձված մեթոդ է. տվյալ պարագայում, այն հասավ իր նպատակին: «Ամպե սյունն» օգնեց իսրայելական հասարակության ուշադրության կենտոն վերդարձնել անվտանգության հետ կապված խնդիրները և նեղացնել սոցիալ-տնտեսական թեմատիկան, որը ձեռնտու էր իսրայելական իշխանական կոալիցիայի քաղաքական հակառակորդներին:
Միաժամանակ, չնայած հասցված ահռելի կորուստներին, որոշակի ձեռքբերումներ կունենա նաև պաղեստինյան կողմը: Նախ, իր սկզբունքային և անհաշտ հռետորաբանությամբ և գործելակերպով ՀԱՄԱՍ-ը կբարձրացնի հեղինակությունը Գազայի բնակչության շրջանում, որը որոշակի անկում էր ապրել վերջին շրջանում պաղեստինյան առավել ծայրահեղական ուղղվածության որոշ կառույցների չդադարող քննադատության հետևանքով. ռազմական գործողությունների ավարտը Գազայի բնակչության շրջանում ներկայացվում է որպես Իսրայելի դեմ արձանագրված փայլուն հաղթանակ: Բացի դրանից, մեծ հաշվով, հակամարտության թեժացումը շոշափելի արդյունքներ է խոստանում պաղեստինյան կողմի համար`պայմանավորված ՄԱԿ-ում Պաղեստինի կարգավիճակի վերաբերյալ ԳԱ-ում կազմակերպվելիք քննարկումներից առաջ, քանի որ պաղեստինցի ժողովրդի հանդեպ Իսրայել պետության ագրեսիվ գործողություններին միջազգային հանրությունը մշտապես գոնե սուր քննադատությամբ է արձագանքել:
Իսրայելապաղեստինյան ընդհարման այս վերջին ռաունդը Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող գործընթացների համատեքստում դիտարկելիս պարզ է դառնում այն իրողությունը, որ այդ հակամարտությունից կարող են օգտվել առաջին հերթին Իրանն ու Սիրիան, քանի որ շեղվում է միջազգային հանրության ուշադրությունը այդ երկրների հետ կապված խնդիրներից:
Մասնավորապես, փորձագիտական շրջանակներում առավել հաճախ է հնչում վիճելի տեսակետն այն մասին, որ վերջին շրջանում Գազայի հատվածից Իսրայելի տարածքի` առավել հաճախակի դարձած ռմբահարումն իրականցվում էր անկլավում Թեհրանի ազդեցությունը կրող որոշ խմբավորումների կողմից: Պատճառը պարզ է, Իրանում շատ լավ հասկանում են սիրիական վարչակարգի տապալումից հետո Թեհրանին սպառնացող վտանգը: Հետևաբար, այս պարագայում և հենց այս ժամանակամիջոցում, երբ Բաշար Ալ-Ասադի վարչակարգի արտաքին հակառակորդների շրջանում նկատվում էր աննախադեպ միաբանություն, որը մարմնավորվեց Կատարի մայրաքաղաք Դոհայում սիրիական ընդդիմության միասնական կոալիցիայի ստեղծման, ապա դրա ճանաչման, ինչպես նաև այն կենսունակ դարձնելուն ուղղված գործողություններում: Այս դեպքում, Իրանի հակաքայլը եղավ Թեհրանում սիրիական ներքին ընդդիմության կառուցողական հատվածի և իշխանությունների միջև երկխոսության նպատակով կազմակերպված հանդիպումը, որը բնականաբար որևէ էական ազդեցություն չէր կարող ունենալ սիրիական ճգնաժամի հանգուցալուծման հարցում: Մինչդեռ պաղեստինաիսրայելական ճակատում ստեղծված լարվածությունը խարխլեց հակաասադյան ճամբարում համախմբված արևմտյան և տարածաշրջանային խաղացողների միասնությունը. մասնավորապես, արաբական պետությունների, ինչպես նաև Թուրքիայի դիրքաորոշումն այս հարցում տրամագծորեն հակասում է ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի մոտեցումներին:
Պաղեստինաիսրայելյան հարաբերությունների պարզման հերթական փուլից եղան նաև անուղղակի տուժողներ. մասնավորապես դարձյալ լուրջ հարված հասցվեց Թուրքիայի հեղինակությանը` թուրքական իշխանությունների հռետորաբանության և անգործության հակասականության առումով, ինչպես նաև Ռուսաստանը, որը կրկին անգամ չի կարողանում որոշիչ ազդեցություն ունենալ մերձավորարևելյան զարգացումներում:
Մեկ շաբաթ տևած ռազմական օպերացիայի շրջանականերում, ըստ էության, իսրայելական իշխանություններն իրականացրին իրենց առջև դրված քաղաքական և ռազմավարական նպատակների առյուծի բաժինը. կրկին անգամ հաստատվեց՝ իսրայելական զինուժը բավականաչափ մարտունակ է և մոբիլ, ՀԱՄԱՍ-ին պատճառվեցին շոշափելի մարդկային և ռազմական կորուստներ, հետևաբար նաև ապահովվեց Իսրայելի հարավային շրջանների անդորրն առնվազն առաջիկա 3-4 տարիների համար, ստուգվեցին պաղեստինյան կողմից հնարավոր պատասխանի առաջնային հարվածի առավելագույն հետևանքները: Ուստի գործողության ընդլայնումը և ՀԱՄԱՍ-ի` որպես Գազայի հատվածում գործող իշխանության ոչնչացումը այս պարագայում չի բխում Թել Ավիվի շահերից, քանի որ այն հղի է անկլավում առավել ծայրահեղական դիրքորոշում ունեցող ուժերի իշխանության գալու վտանգով: Հետևաբար, եթե գործողությունը շարունակվեր նաև ցամաքային ներխուժման տեսքով, ապա, չի կարելի բացառել, որ «Ամպե սյունը» հանդիսանում էր շատ ավելի ընդլայնված ռազմական գործողության առաջնաքայլը: Սակայն այսօր արդեն կարելի է փաստել, որ տարածաշրջանում դեռևս չկարգավորված մի շարք հիմնախնդիրների առկայության պարագայում նման գործողության այսօրեականությունը միանշանակ չի ընկալվում Իսրայելի և նրա արևմտյան դաշնակիցների կողմից:
Լրահոս
Տեսանյութեր
ՈՒՂԻՂ. Մեկնարկեց ՍԴ նիստը, օրակարգում երկու միջազգային համաձայնագրի սահմանադրականության հարցերն են
