Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նոյեմբերին Սոֆիայում կայացավ «Վերջ տալ 0-3 տարեկան երեխաներին հաստատությունում տեղավորելուն» տարածաշրջանային նախարարական համաժողովը, որին ելույթով հանդես եկավ նաև ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյանը: Քանի որ լրատվամիջոցներում սույն համաժողովը բավականին քիչ ներկայացվեց, Panorama.am-ը զրուցեց Ա.Ասատրյանի հետ այն մասին, թե ինչ դիրքորոշում ունի Հայաստանը հարցի վերաբերյալ և ինչ է անում այդ ուղղությամբ:

-Պարոն նախարար, ի՞նչ հարցեր եք բարձրացրել Ձեր ելույթի առանցքում:

-Նախարարական համաժողովը բավականին կարևոր միջոցառում էր, որի շրջանակում քննարկվում էր 0-3 տարեկան երեխաների մուտքի կանխարգելումը խնամակալական հաստատություններ: Այլ կերպ ասած` ընդհանրապես բացառել այդ տարիքի երեխաների մուտքը մանկատուն և այլ հաստատություններ: Այդ խնդիրը այդչափ կարևորվում է, քանի որ ուսումնասիրությունների համաձայն այդ տարիքի երեխաների համար ընդհանրապես հակացուցված է հաստատություններում խնամքը և առաջին հերթին հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ դա կարող է ազդել և ազդում է երեխայի հետագա զարգացման վրա:

Տարբեր երկրներ համաժողովում ներկայացրեցին իրենց կողմից ներկայացված աշխատանքները, որոշակի քայլերի արդյունքները և նաև այն, որ դեռևս շատ անելիքներ կան: Բնականաբար, որևէ երկրում 100 տոկոսով այս խնդիրը լուծված չէ, բայց կարևորը այն գործընթացն է, որի շրջանակում էլ գրանցվելու է առաջընթացը:

-Անցյալ տարի Երևանում ընթացող միջազգային համաժողովի շրջանակներում ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի ներկայացուցիչը առաջին անգամ հնչեցրեց այդ կոչը: Ի՞նչ է արվել մինչ օրս :

-Բնականաբար, ներկայացրեցի նաև այն ամենը, ինչ արվել է Հայաստանում և նաև այն տեսլականը, որով մենք գնալու ենք: Այդ շրջանակներում առաջին հերթին կարևորվեց այլընտրանքային ծառայությունների մատուցումը կամ այլընտրանքային սոցիալական ծառայությունների ամբողջական համակարգի ներդրումը. Որպեսզի կանխարգելվի երեխայի մուտքը հաստատություն, դրա համար պետք է լինեն ամենատարբեր ծառայություններ ուղղված առաջին հերթին ծնողներին ու այն ընտանիքներին, որոնք ցանկություն հայտնում կամ իրականացնում են այդ քայլը` երեխային տանելով ու թողնելով հաստատությունում: Դրանք վերաբերում են թե առողջապական ոլորտին, թե սոցիալական պաշտպանության և թե կրթության ոլորտներին: Այս երեք ուղղություններով պետք է մատուցվեն համալիր ծառայություններ ընտանիքներին, որպեսզի ընտանիքները պահեն ու խնամեն երեխաներին ընտանիքներում` իհարկե ստանալով համապատասխան աջակցություն ու ծառայություններ պետական մարմիններից:

Այս ուղղությամբ շատ կարևոր քայլեր ու ծրագրեր են խնամատար ընտանիքի ինստիտուտի ներդրումը, ցերեկային խնամքի ծառայությունները, նաև կան աջակցության փաթեթներ ամենատարբեր ուղղություններով, որոնք նաև այսօր իրականացվում են պետական բյուջեով հաստատված ծրագրերի շրջանակում: Ի դեպ, հենց այս ամենի շնորհիվ է, որ վերջին տարիներին երեխաների թիվը մանկատներում-հաստատություններում գնալով նվազում է: Այսօր էլ նախապատրաստվում են համապատասխան ծրագրային փաստաթղթեր, որոնք կառավարության կողմից հաստատվելուց հետո էլ ավելի արդյունավետ կդարձնեն այս գործընթացը:

-Պարոն Ասատրյան, բայց այն փոքրաթիվ խնամատար ընտանիքները, որոնց թիվը Հայաստանում անփոփոխ է տարիներ շարունակ, քանի որ բյուջեով գումար չի հատկացվում…

-Այո, դրանք 25-ն են…

-Այո, խնամատար ընտանիքները հաշմանդամ երեխաներ չեն վերցնում, մինչդեռ պետական մանկատներում խնամվող 757 երեխայից 514-ը հաշմանդամ են: Ինչպե՞ս ենք լուծելու խնդիրը:

-Ես կարծում եմ, որ մենք այժմ նաև այդ խնդիրը առարկայական կուսումնասիրենք` հասկանալու, թե ինչպիսի գործիքներ ու մեխանիզմներ են կիրառվում միջազգային պրակտիկայում: Կարծում եմ, այո, այդ ուղղությամբ իրականացվելիք քայլերը ևս պետք է նպաստեն բեռնաթափմանը:

Նախևառաջ անհրաժեշտ է ամբողջական կարիքը գնահատել ու խնդիրը ուսումնասիրել, որովհետև մենք շատ նուրբ խնդրի հետ գործ ունենք, խոսում ենք երեխայի մասին, երեխայի խնամքի մասին և այն դեպքում, երբ երեխան ինքը չի կարող որոշել, թե որն է իր համար ավելի ճիշտը տվյալ իրավիճակում: Եվ մենք պետք է այնքան ճիշտ գտնվենք, որ երեխայի համար ամենաճիշտ որոշումը կայացնենք: Բայց ցանկացած պարագայում շեշտեմ` երեխայի խնամքը ամենաճիշտը ընտանիքում է, իսկ ինչ միջոցներով և ինչպես դա էլ արդեն մեր խնդիրներն են, որ պետք է լուծենք:

-Սրա տակ կարելի է հասկանալ, որ խրախուսելու եք, որպեսզի խնամատար ընտանիքի ինստիտուտը վերջապես շարունակական զարգացում ունենա և այլևս չդոփի նույն տեղում, ինչին քանի տարի է ականատեսն ենք:

-Այո… Ընդհանրապես մենք նկատի ունենք, որ այս բնագավառում ամենակարևոր գործիքը որդեգրումն է և հենց դա պետք է լինի համար առաջին պայմանը` որքան հնարավոր է պետք է իրականացնել որդեգրման գործընթաց, որպեսզի երեխաները լիարժեք ինտեգրվեն ընտանիքներում և մեծանան ընտանիքներում այնպես, ինչպես կենսաբանական ընտանիքում:

Հաջորդ գործիքներն են խնամատար ընտանիքի ինստիտուտը, խնամատար ընտանիքներում երեխաների խնամքի կազմակերպումը: Այո, եթե մեր ուսումնասիրությունները փաստեն, որ այդ ինստիտուտը ևս կարող է այդպիսի ծառայություններ մատուցել, իհարկե կիրառելու ենք նաև դրանք:

-Վերջին տվյալների համաձայն` Հայաստանում որդեգրումների թիվը նվազել է: Ինչի հետ է սա պայմանավորված:

-Կարծում եմ նախևառաջ նրանից, որ որդեգրման ենթակա երեխաների թիվն է նվազել, քանի որ ինչպես նշեցի, այսօր մեր հաստատություններում գտնվող երեխաների շուրջ 80-85 տոկոսը հաշմանդամություն ունեցող երեխաներն են: Մենք պետք է աշխատանքներ տանենք նաև այն ուղղությամբ, որ հաշմանդամություն ունեցող երեխաների որդեգրման գործընթացը ևս հնարավոր լինի իրականացնել:

Հ.Գ. Նշենք, որ Բուլղարիայում կայացած համաժողովում նախարար Արտեմ Ասատրյանը հնչեցրել է թվեր. Հայաստանյան մանկատներում խնամվող 757 երեխաներից 111-ը 0-3 տարեկան տարիքային խմբում են, նրանցից 80-ը առողջական խնդիրներ ունեցող:

Նախորդիվ`

Ունենք այն, ինչ ունենք` 6 պետական մանկատուն, 757 երեխա, նրանցից 514-ը հաշմանդամ (լուսանկարներ)