Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նոր տարին այլևս սարերի հետևում չէ, մինչև Ամանորը մնացել են հաշված օրեր և մարդիկ արդեն սկսել են կատարել իրենց նախատոնական գնումները: Նույնիսկ հասարակական տրանսպորտում տնային տնտեսուհիների խոսակցությունները Նոր տարվա մասին են:

Այս տարի հայաստանցիները կարծես չեն շտապում րոպե առաջ ավարտել իրենց ամանորյա գնումները: Սուպերմարկետների աշխատակիցները, տոնավաճառի վաճառողներն ասում են, որ նախորդ տարիների աշխուժությունը չկա, նախատոնական այս օրերին հաճախորդները գնումներ կատարում են ավելի քիչ գումարով, իսկ եթե նախորդ տարվա նույն գումարն են ծախսում, ապա այս տարի դրանով ավելի քիչ ապրանք են ձեռք բերում:

Ամանորյա միջին «սեղանի» արժեքն իմանալու համար որոշեցի պարզել, թե քաղաքացիները որքան գումար են պատրաստում տրամադրել գնումների համար: Երևանի մեծածախ շուկաներում, սուպերմարկետներում հարցման արդյունքում այդպիսի եզրահանգման եկա՝ Ամանորը ոչ բոլորի համար է սպասված տոն, վերջին տարիներին շատերի համար այն միայն մեծ հոգս է ու գլխացավանք: Ամենուր ճոխ ու առատ վաճառասեղանների հետևում կանգնածներն էլ դժգոհում էին, որ առևտուր չկա, մարդ չկա, մոտենում, գները հարցնում ու հեռանում են:

Ազգային ավանդույթը չխախտելու և Ամանորին իրենց դուռը թակող խնամի, բարեկամ, ընկերներից չամաչելու համար շատերը պարտքով, իրենց վերջին խնայողություններով մի կերպ փորձում են գնումներ կատարել և մի կերպ դուրս գալ այդ ծանր բեռի տակից: Մի քիչ բարվոք վիճակում են նրանք, ովքեր արտասահմանում ունեն հարազատներ և որոշակի գումարներ են ստանում նախատոնական գնումների համար:

Հարցման ընթացքում բոլորին հիմնականում տրվում էին նույն հարցերը. «Ամանորը սպասվա՞ծ տոն է, ի՞նչ եք դնելու տոնական սեղանին և ինչքա՞ն գումար է պետք»:

Ինչպես ցույց տվեցին հաշվարկները, ընտանեկան բյուջեից ամենալուրջ ծախսերը հատկացվում են մսամթերքին. Ամանորյա սեղանի անբաժանելի մասը՝ խոզի բուդը (5-6 կգ) արժի 18-20 հազար դրամ: Որոշ ընտանիքներ, ճիշտ է, նախընտրում են հնդկահավ, որի միջին արժեքը 5-6 կգ համար կազմում է 12-14 հազար դրամ: Ընդ որում օրեցօր այս գներն աճում են: Նախորդ տարվա համեմատ բարձրացել են նաև նախուտեստի գները. բաստուրմայի 1 կգ համար միջինը պետք է վճարել 6000 դրամ, սուջուխի համար՝ 4000 դրամ, երշիկն ու պանիրը միջինում արժեն 3000 դրամ: Ի տարբերություն նախորդ տարիների, այս տարի առավել բարձր է ընկույզի գինը՝ միջինը 6300-8000 դրամ, մինչդեռ հնդկական ընկույզի և նուշի գները նախորդ տարվա համեմատ մոտ 10%-ով նվազել են. այս տարի դրանք կարելի է ձեռք բերել 4900-5500 դրամով: Հիմա անդրադառնանք չրերի գներին. 1 կգ չամիչն արժի 1500-2500 դրամ, սալորաչիրը՝ 4000, ծիրանաչիրը՝ 4500 դրամ, 1 կգ քաղցր սուջուխն արժի 2500 դրամ:

Ոչ քիչ գումար կխլեն նաև խմիչքները: Այսպես, 0.75 լիտր օղին կարելի է ձեռք բերել 2000-2500 դրամով, շամպայնը՝ 1500, գինին՝ 1300-2000, կոնյակը՝ 3-5 հազար դրամով: Ոչ ոգելից խմիչքները համեմատաբար էժան են՝ շուրջ 2000-2500 դրամ: Այս տարի համեմատաբար ցածր են որոշ մրգերի գները. օրինակ 1 կգ խնձորն արժե 350-600 դրամ, մանդարինը` 400-600 դրամ, նարինջը՝ 800-1000, տանձը՝ 500-1000 դրամ, նուռը՝ 700-1000 դրամ: Այսպիսով, մեր կողմից իրականացված հաշվարկներով հայ ընտանիքները տոնական սեղանի համար միջինը ծախսում են 80-150 հազար դրամ: Այս հաշվարկների մեջ չեն մտնում նվերների և տոնական զարդարանքների համար ծախսերը: Ըստ հարցման՝ միջին խավը 60-70 հազար դրամով մի կերպ «էշը ցեխից կհանի», իսկ թոշակառուների 25 տոկոսը՝ 15-20 հազար դրամով կփորձեն «մի բան դնել սեղանին», իսկ ունևոր խավը Ամանորի սեղանի համար կծախսի 200-500 հազար դրամ:

«Այս տարի ամեն ինչի գները շատ թանկ են, բայց ինչ անենք, մեզ նեղություն տալով, պարտքով, մեկ է, Նոր տարվա սեղանին խոզի բուդ անպայման դնելու ենք: Ճիշտ է դժվար է, բայց ես սիրում եմ ամեն ինչ ունենալ»,- մեզ հետ զրույցում ասաց 40-ամյա տիկին Մարինեն: Նա նշեց, որ արդեն հիմնական գնումները կատարել է, մնացել է միայն միրգն ու կանաչեղենը գնի: «Ամեն ինչ երեխաներիս համար եմ անում, չեմ ուզում մի բան պակաս լինի, որ իրենց վատ չզգան»,- նշեց նա: Մեկ ուրիշ անցորդ էլ նկատեց, որ թեպետ դեմ է Նոր տարին «հայավարի» դիմավորելու սովորությանը, այնուամենայնիվ իրեն այլ բան չի մնում, քան ամեն ինչ անել «ընդունված կարգի համաձայն»: «Որոշ բաներ կինս գնել է, բայց հիմնական առևտուրը ես պետք է անեմ: Ւմ հաշվարկներով կծախսեմ 200-220 հազար դրամ: Բուդ պարտադիր պետք է լինի, այն ես եմ պատրաստում ու շատ համեղ է ստացվում: Հնդկահավ անցած տարի դրել եմ, բայց այս տարի չեմ դնելու, դրա փոխարեն նվերների համար շատ գումար կծախսեմ»,- նշեց նա:

45 ամյա Տիգրանն էլ, ով մասնագիտությամբ ինժեներ է, նշեց, որ դեռ ոչինչ չի գնել։ «Բուդը բացառվում է, հաստատ չեմ գնելու, բայց գիտեմ, որ միջին սեղան ունենալու համար կծախսեմ մոտ 120 հազար դրամ։ Ոչ ոքի զարմացնելու ոչինչ չունեմ, ինձ չեմ «կոտորելու»: Ես գերադասում եմ երեխաներիս համար տոնը հաճելի դարձնել, իրենց ուզած նվերներն առնել: Բացի դրանից որոշել եմ նրանց տարբեր տեղեր տանել, որպեսզի տոնը լիաժեք լինի»,- ասաց Տիգրանը:
55-ամյա Վոլոդյանն էլ նշեց, որ Ամանորին ծախսում է այնքան, ինչքան սիրտն ուզում է: «Հնարավորություն ունեմ, չեմ դժգոհում»,- նշեց նա:

66-ամյա Էլեոնորան էլ մեզ հետ զրույցում նշեց, որ այս տարի ամանորյա գնումների համար նախորդ տարվա համեմատ ավելի քիչ գումար է տրամադրել՝100-120 հազար դրամ: «Գները սարսափելի են, ստացածս թոշակով միայն չարազեղեն եմ կարողացել գնել, բայց ոչ թե սովորականի նման՝ 1-ական կիլոգրամով, այլ 500-ական գրամով: Այս տարի ամեն ինչ թանկ է, չնայած վերջին տարիներին մթերքի գները շատ թանկ են: Մարդիկ հազիվ են կարողանում իրենց գլուխը պահել, իսկ Նոր տարին գլխացավանք է, բայց ինչ կարող ես անել՝ սա է»,- ասաց տիկին Էլեոնորան: Նրա խոսքերով՝ թող մի բան էլ պակաս լինի: «Կարևորը առողջ լինենք, թող մի բան էլ պակաս ուտենք»,- ասաց նա:

Զրուցակիցներիս մեկն էլ նկատեց, որ այս տարի ավելի շատ նվերներին է գումար հատկացնելու, քան ուտելիքին: «Խոզի բուդ, հնդկահավ չի լինելու: Ինչի հետևից ենք ընկել: Ես ուրիշների նման չեմ մտածում՝ ամեն բան սեղանին լինի, իսկ տոներից հետո պարտքով ապրենք: Գերադասում եմ Ամանորին գնել կենցաղային իրեր, քան ճոխ ուտելիքներ: Օրինակ՝ նախատեսել եմ մինչև Ամանոր գնել նոր հեռուսատացույց և գորգ»,- նշեց նա:

«Խիստ ծանրաբեռնված, առողջության համար վնասակար սեղանից այս տարի որոշել ենք հրաժարվել, քանի որ ամեն տարի այդ պատրաստության գրեթե կեսը փչանում է և ստիպված թափում ենք: Կարծում եմ` ամեն տարի անիմաստ ծախսեր ենք անում: Այս տարի խնայելում եմ թե ինձ, թե ամուսնուս: Մեր սեղանին կլինեն միայն թեթև ուտեստներ: Կարծում եմ` մոտ 100 հազար դրամի չափ գումար կծախսենք: Եվ, ի վերջո, կարևորը բարձր տրամադրությունն է»,- ասաց 30-ամյա հոգեբան Մարինա Սարգսյանը:

Տիկին Սուսաննան էլ մեզ հետ զրույցում նկատեց, որ չգիտի ինչ անի, որն առնի, որ գոնե միջին չափով սեղան գցի: «25 հազար դրամ թոշակ եմ ստանում, 30 հազար դրամ էլ ամուսինս է ստանում: Միակ աշխատողը տղաս է, ով 100 հազար դրամ աշխատավարձ է ստանում: Ախր ես որն անեմ, սեղան գցեմ, թե լույսի ու գազի վարձը մուծեմ: Թոռնիկներ ունեմ, էս տոնը երեխաների համար է ու չեմ ուզում, որ նրանք էլ մեր հոգսերով ապրեն: Բայց նրանք արդեն պահանջներ էլ չեն ներկայացնում, ինչ կա դրանով բավարարվում են, ախր ինչո՞ւ: Երեխաները ինչո՞ւ պետք է մտածեն, թե Նոր Տարին ինչպես պետք է դիմավորենք: Ամեն ինչը կրկնակի թանկացել է: Սիրտ են թողնում, որ մարդ ուրախանա»,- վրդովված ասաց տիկին Սուսաննան:

Մի քիչ զարմանալի էր, բայց ամանորյա սեղանի ճոխությանը մեծ տեղ են տալիս երիտասարդները։ 4-5 հոգու հետ զրույցում պարզ դարձավ, որ Նոր տարվա սեղանին ավանդական բուդը պարտադիր է, քանի որ դրանով սեղանն ավելի ճոխ է երևում: «Ես սիրում եմ, որ սեղանը ճոխ լինի, ամեն ինչին էլ կարևորություն եմ տալիս»,- ասաց 22-ամյա մի աղջիկ:
Ի տարբերություն երիտասարդների, որոշ թոշակառուներ չգիտեին ինչ պետք է անեին` Նոր տարի նշեն, 20-25 հազար դրամ թոշակով կոմունալ վարձերը մուծեն, թե՞ « ցամաք« հաց գնեն: «Աղջիկ ջան, չգիտեմ ինչ պետք է անեմ, վերջին տարիներին թեթև սեղան եմ գցում, բայց այս տարի դա էլ չեմ կարողանա անել: Միայնակ թոշակառու եմ, բայց սիրում եմ գոնե քաղցրավենիք ունենամ, որ դրանով հյուրերիս հյուրասիրեմ: Բայց այս տարի դժվար թե դա էլ ունենամ»,- նշեց 75-ամյա թոշակառու տիկին Անուշը:

Հարցումների ընթացքում նաև նկատեցինք, որ մարդիկ սկսել են սեղանի պարունակությանը ավելի քիչ ուշադրություն դարձնել: Ի վերջո գալիս ենք այն գիտակցության, որ կարևորը սեղանների ճոխությունը չէ, ծանրությունից ճկռած սեղանները չեն, հարևաններին, բարեկամներին տարբեր սալաթներով, կարմիր և սև ձկնկիթով, աղանդերով, իտալական կոնֆետներով, մեզ համար անծանոթ արևադարձային մրգերով հիացնելը չէ: Մարդիկ պետք է հասկանան, որ դա ոչ թե հարևանի կամ բարեկամի աչք ծակելու տոն է, այլ ընտանեկան տոն է, յուրօրինակ մի տոն, որը միավորում է բոլորիս, հեռու և մոտ գտնվող հարազատներին ու բարեկամներին: Կարևորը այն է, որ այս տարի էլ նոր երազներով լցվեն մեր հոգիներն ու մեծ հույսով սպասենք նոր հրաշքների:

Լուսանկարները` Լիլիան Գալստյանի