Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀՇ 17-րդ համագումարում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթի որոշ հատվածներ աչքի ընկան նրանով, որ դրանցում խոսվում էր, այսպես կոչված, «զուտ քաղաքականության» մասին, իսկ Հայաստանում տեղի ունեցող որոշ գործընթացներ մեկնաբանվում էին այդ նույն «զուտ քաղաքականության» տեսանկյունից:

Իսկ ի՞նչ է «զուտ քաղաքականությունը»:

Դա նախ և առաջ՝ միասնական ինքնակազմակերպումն է: Բայց այստեղ կա նրբություն. եթե տնտեսության մեջ էական է «շահավետ-ոչ շահավետ» սխեման, արվեստում՝ «գեղեցիկ-տգեղ», գիտության մեջ՝ «ճշմարիտ-կեղծ», ապա քաղաքական գործունեության մեջ առաջնային է «յուրային-թշնամի» համակարգը: Այլ կերպ ասած, քաղաքականապես ինքնակազմակերպվում են յուրայիններն՝ ընդհանուր թշնամու դեմ: Եվ այստեղ, ինչպես նշվել է ելույթում, այլևս էական չեն իրարից տարբերվող գաղափարախոսություններն ու արժեքները, քանի որ նույնիսկ երբեմնի թշնամիները կարող են (և հանուն գոյատևման՝ նաև պարտավոր են) միանալ՝ ընդդեմ ավելի մեծ, հզոր և բոլորի համար ընդհանուր թշնամու: Ելույթում նման ինքնակազմակերպման օրինակ է բերվում երկրորդ համաշխարհայինում ընդդեմ ֆաշիզմի երբեմնի հակառակորդ պետությունների միավորումը: Թեպետ նույն տրամաբանությամբ սա կարելի է համարել կոչ՝ հանուն ընդհանուր թշնամու Հայաստանում բոլոր շահագրգիռ ուժերի միավորման համար, նույնիսկ եթե վերջիններս ունեն տարբեր գաղափարախոսություններ և արժեհամակարգեր, քանի որ զուտ քաղաքականությունը խիստ պրագմատիկ գործունեություն է ենթադրում:

Իսկ ինչու է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ասածը վերաբերում Հայաստանի հենց ներքին կյանքին: Քանի որ նա ելույթում հատուկ նշում է, որ Ռուսաստանն ու Եվրոպան չեն կարող դիտվել որպես թշնամի, այսինքն, սա նշանակում է, որ այն միասնական ինքնակազմակերպումը, որն ինքն ի նկատի ունի, Ռուսաստանի և Եվրոպայի, ինչպես նաև առհասարակ Հայաստանի սահմաններից դուրս գտնվող «թշնամու» դեմ չէ: Հետևաբար, խոսքը գնում է ներքին կյանքում «յուրային-թշնամի» քաղաքական համակարգ կառուցելու կոչի մասին:

Բայց սա դեռ ամենը չէ. զուտ քաղաքական նման նախագիծը պետք է ունենա ղեկավար: Չմոռանանք, որ խոսքը ոչ թե բանակցությունների, «ատկատների» կամ «առուծախի» քաղաքականության, այլ՝ զուտ քաղաքականության մասին է: Դրան է անդրադառձել հայտնի փիլիսոփա և սոցիոլոգ Մաքս Վեբերը դեռևս 1919 թվականին արված մի զեկույցում, որը վերնագրված էր «Քաղաքականությունը որպես մասնագիտություն»: Դրանում հեղինակը տվել է սահմանում, որից օգտվում է նաև Լևոն Տեր-Պետրոսյանը. «Քաղաքականությունն ինքնուրույն ղեկավարությամբ իրականացվող գործունեությունն է»: Սրան էր նվիրված ելույթի վերջին հատվածը, որտեղ խոսվում էր այն մասին, որ Արևմուտքը չի կարող այլ երկրներում զրոյից կայացնել առաջնորդներ և նրանց նախագահ դարձնել: Այդ առաջնորդները (ելույթում որպես օրինակ են բերվում Մ.Սահակաշվիլին և Յու. Տիմոշենկոն) կայանում են ինքնուրույն, իսկ հետո Արևմուտքը նրանց միայն օգնում է ձեռք բերել իշխանություն:

Սրանով Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ակնարկում է, որ Հայաստանում նույնպես հասունացել է այն պահը, երբ Արևմուտքը կարող է ընտրել այստեղ ինքնուրույն քաղաքականություն իրականացնող առաջնորդին և նրան օգնել ձեռք բերել իշխանություն: Հատկապես որ ելույթի առաջին հատվածում նշվել է, որ ինքնուրույն քաղաքականություն իրականացնող այս սուբյեկտի կողմից կառուցվող «յուրային-թշնամի» սխեմայում թշնամու դերում Արևմուտքը չէ, այլ ներքին ինչ-որ ուժ:

Առավել հակիրճ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթը կարելի է պատկերացնել որպես կոչ հայաստանյան քաղաքական բոլոր այն ուժերին, ովքեր կարող են միասին գալ համաձայնության ընդհանուր թշնամու կերպարի վերաբերյալ: Այդ գործում պետք է որոշ ժամանակով մի կողմ դնել կուսակցական գաղափարախոսությունն ու արժեքները, ինչպես նաև սկզբունքները, որովհետև խոսքը, լայն իմաստով, քաղաքական համակարգի երկբևեռ՝ իշխանություն-ընդդիմություն լինել-չլինելու մասին է: Եթե քաղաքական ուժերը չեն գալիս միասնական համաձայնության առ այն, թե ով է իրենց ընդհանուր թշնամին քաղաքական դաշտում, ապա նախագահական ընտրություններից հետո նրանք դադարում են լինել քաղաքական ուժ: Միաժամանակ ելույթը նաև կոչ էր Ռուսաստանին և Արևմուտքին այն ուղերձով, որ Հայաստանում կա ինքնուրույն քաղաքականություն իրականացնող ուժ, որը չի դիտում Ռուսաստանն ու Արևմուտքը որպես հայ ժողովրդի և հայոց պետության թշնամի, և դեռ հակառակը՝ ակնկալում է արտաքին ուժերի աջակցությունը իշխանություն ձեռք բերելու հարցում: Եվ դրա համար տալիս է նաև ժամանակ:

Մովսես Դեմիրճյան