Կունենանք երկրորդ ժամկետի առաջին նախագահը
Երկու օր առաջ «Արմռադիոյի» եթերում վերլուծում էինք ընթացիկ քաղաքական իրադարձությունները: Ռադիոլսողներից մեկը հետաքրքրվեց, թե արդյոք ուսումնասիրություն կա` նախագահները երկրորդ ժամկետում պաշտոնավարելիս՝ փորձո՞ւմ են աչքի ընկնել ավելի մեծ արդյունավետությամբ: Որքան հասկացա, ռադիոլսողի պատկերացմամբ, դա հնարավոր է, քանի որ յուրաքանչյուր մարդ այդ իրավիճակում կձգտեր հեռանալ որևէ գործ արած` «պատմության մեջ մալու համար»:
Այս հարցը չափազանց հետաքրքիր է, հատկապես այսօրվա Հայաստանում, որտեղ գործող նախագահի վերընտրվելու հարցը կասկածից դուրս է անգամ ամենաթունդ ընդդիմադիրների համար: Ըստ այդմ` այսօր հասարակությանն ավելի շատ հուզում են ոչ թե ընտրությունների արդյունքները, այլ` ի՞նչ խոստումներ կհնչեն նախագահի կողմից և որքանո՞վ դրանք իրականություն կդառնան նրա պաշտոնավարման երկրորդ շրջանում:
Հարկ է նկատել, որ նախագահության առաջին և երկրորդ ժամկետների միջև էական տարբերություն կա: Այն պայմանավորված է օբյեկտիվ գործոններով: Ամենաէականն այն է, որ պաշտոնավարման առաջին շրջանում յուրաքանչյուր գործիչ հետապնդում է մեկ նպատակ` նախադրյալներ ստեղծել հետագա վերընտրման համար կամ առնվազն` չանել այնպիսի քայլ, որը կարող է վտանգել վերընտրությունը: Ոչ պակաս կարևոր է նաև այն, որ պաշտոնավարման առաջին շրջանում տեղի է ունենում թիմի ձևավորում, իրականացվում են կառավարման համակարգի համապատասխան փոփոխություններ:
Սրանք նորություն չեն: Նախագահի ինստիտուտն առաջինը կիրառած ամերիկյան փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ, իսկապես, նախագահներն իրենց պաշտոնավարման առաջին շրջանում ձեռնպահ են մնացել կտրուկ փոփոխություններից: Եվ սա ունի բացատրություն. ցանկացած փոփոխություն, անկախ դրա հետագա արդյունքներից (խոսքը միջնաժամկետ ու երկարաժամկետ արդյունքների մասին է), կարճաժամկետ հատվածում հիմնականում առաջ է բերում հասարակության լայն զանգվածների դժգոհությունը: Հասկանալի է, որ համընդհանուր ընտրական իրավունքի պայմաններում վերընտրվելու խնդիր դրած որևէ գործիչ ժողովրդականություն չվայելող որոշումներ չի կայացնի: Իսկ ահա երկրորդ ժամկետում նման փոփոխությունների հավանականությունը մեծանում է, քանի որ աշխատում են միանգամայն այլ մոտիվացիաներ` պատմության մեջ մնալուց մինչև խնդիրներն իրապես գիտակցելը:
Սա գրեթե աքսիոմատիկ իրողություն է, ուստի օրինակների վրա կենտրոնանալ չարժե: Թերևս արժե դիտարկել, թե այս օրինաչափությունն ի՞նչպես է աշխատում Հայաստանում:
Չնայած վերջին երկու տասնամյակում Հայաստանում իրականացված բազմաթիվ բարեփոխումներին, ակնհայտ է, որ հասարակության սպասումները դրանց արդյունքներից արդարացված չեն: Փոփոխությունների ակնկալիքն այսօր էլ դոմինանտ է հասարակական տրամադրություններում և, ըստ էության, տարբեր շրջաններում եղած բողոքի ալիքների գլխավոր դետերմինանտն է: Եվ նաև այնպես է ստացվել, որ Հայաստանում վերը նկարագրված օրինաչափությունը չի գործել, քանզի դեռևս Տեր-Պետրոսյանի օրոք եղած խնդիրները ժառանգաբար հասել են մինչև մեր օրերը, և նախագահներից ոչ ոք հանձն չի առել դրանց լուծման պատասխանատվությունը:
Արտաքուստ միգուցեև այդպես է, բայց կա մեկ բայց: Հայաստանը երկրորդ ժամկետի նախագահ չի ունեցել: Խոսքը ձևի մասին չէ, այլ բուն պաշտոնավարման: Տեր-Պետրոսյանի դեպքում` նաև ձևի: 1996 թվականի թեժ աշնան հետևանքով ընդամենը մեկուկես տարի կառավարած նախագահի «երկրորդ ժամկետի» մասին խոսելը, կարծում եմ, տեղին չէ: Ինչ վերաբերում է Ռոբերտ Քոչարյանին, ապա բոլորի համար էլ հասկանալի է, որ նրա պաշտոնավարման առաջին շրջանը լիարժեք չէր (կապված համակարգում կառավարության ունեցած դերակատարության, ինչպես նաև «հոկտեմբերի 27-ի» ու դրա հետևանքների հաղթահարման հետ), իսկ ահա երկրորդ ժամկետը, թեև ձևով այդպիսին էր, սակայն ավելի շատ զուգորդված էր «առաջին ժամկետին» բնորոշ գործընթացներով. թիմի ձևավորում, համակարգում կառուցվածքային փոփոխություններ, մրցակիցների հետ անընդհատ դիմակայություն, որի գագաթնակետը 2004 թվականի ապրիլյան իրադարձություններն էին: Այս ամենն, ըստ էության, հնարավորություն չտվեցին, որպեսզի Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտոնավարությունն իրացվի «երկրորդ ժամկետի» տրամաբանությամբ:
Հետևաբար, եզրահանգումը փոխվում է. Հայաստանում ոչ թե չեն գործում համընդհանուր օրինաչափությունները, այլ Հայաստանը դեռևս չի ունեցել «երկրորդ ժամկետի» նախագահ: Ներկայումս երկրում ստեղծված քաղաքական իրավիճակի նրբություններից մեկն էլ այն է, որ առաջին անգամ «երկրորդ ժամկետի» նախագահ ենք ունենալու: Ասել է թե` փոփոխություններ տեսնելու իրական հնարավորություններ են բացվել: Ըստ երևույթին` նաև սրանով է պայմանավորված խոստումների առատությունն ու համարձակությունը, որն առկա էր Սերժ Սարգսյանի ծրագրային ելույթում:
Արմեն Մինասյան
Panorama.am-ը տեղեկացնում է, որ խմբագրության կարծիքը կարող է չհամընկնել հեղինակի կարծիքի հետ:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե Ադրբեջանը վստահ է, ինչո՞ւ է դատական գործընթացները դադարեցնելու մասին գաղափար առաջ քաշում
