Ձեր վստահելի աղբյուրը

 «Regnum» լրատվական գործակալությունը հրապարակել է ԵԱՀԿ ՄԽ նախկին ռուսաստանցի համանախագահ Վլադիմիր Կազիմիրովի հեղինակային հոդվածը` ի պատասխան ՌԳԱ Արևելագիտության ինստիտուտի Կենտրոնական Ասիայի և Կովկասի ուսումնասիրման կենտրոնի աշխատանքային խմբի համակարգող Ալեքսանդր Սկակովի` «Ռեգնում» գործակալությանը տված հարցազրույցում ԼՂ հակամարտության վերաբերյալ արված մի շարք շեշտադրումների:

Նշենք, որ Ա. Սկակովը «Regnum»-ին տված հարցազրույցում մասնավորապես նշել է, որ ԼՂ-ի վրա հարձակման վերաբերյալ որոշումը Բաքվում արդեն ընդունվել է և հիմնական հարցը հարվածի համար ընտրվելիք ժամանակն է:

Իր հոդվածում Ա. Կազիմիրովը մասնավորապես նշել է .«Հեղինակի նման մտահոգությունը հիմնականում հիմնված է տարածշրջանում իրավիճակի ապակայունացման` Իրանի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձություններով: Արդյոք խիստ պարզեցված չէ՞ ԼՂ-ի հարցում Բաքվի նոր մոտեցումը սույն հանգամանքով պայմանավորելու մոտեցումը: Այս հարցում ենթադրություններ անելը անշնորհակալ գործ է:

Վաղուց հայտնի է, որ կողմերի իրարամերժ դիրքորոշումների, ինչպես նաև ձգձգվող և ցածր արդյունավետությամբ բանակցությունների հիմնական պատճառը կողմերի` միմյանց նկատմամբ տիրող խորը անվստահությունն է, իսկ պատերազմի վերսկսման հնարավորությունը միայն խորացնում է ստեղծված բարդ իրավիճակը: Բաքուն, չնայած հսկայական ռազմական ծախսերին և այդ ամենով պայմանավորված իր հզորության մասին պարծենկոտ հայտարարություններին, ունի բավական լուրջ պատճառներ կասկածել ուժի միջոցով հակամարտությունը լուծելու որոշման արդյունքներին: Այն ժամանակ նույնպես (հեղինակը նկատի ունի Արցախյան գոյամարտի տարիները` 1991-1994 թթ) Ադրբեջանի հնարավորությունները շատ ավելի մեծ էին քան հայերինը: Հիմնական գաղտնիքը վերջինիս օգտագործման մեջ է: Մինչև հիմա հիշում եմ գրավված տասնյակ տանկերն ու զրահամեքենաները, որոնք պայքարում էին իրենց նախկին տերերի դեմ: Նոմինալ հզորությունն այն ժամանակ թույլ չտեվեց Բաքվին դադարեցնել ռազմական գործողությունները և իր ենթակայության տակ պահպանել լայնածավալ տարածքներ: Փաստ է, որ նախկին սխալների վերլուծման փոխարեն այստեղ կրկին իշխում է պոռոտախոսական մթնոլորտը: Ադրբեջանցիներին նյարդայնացնում է հայերի կողմից յոթ շրջաններին տիրելու փաստը, ինչն, իր հերթին, վերջիններիս տալիս է գործելու բավականին լուրջ շարժառիթներ: Այնուամենայիվ հայերի մոտ գոյության համար պայքարի շարժառիթները շատ ավել ուժեղ են: Հայերի կողմից ամրացված պաշտպանական գծի անցումը կպահանջի բավարար քանակությամբ ժամանակ, ինչպես նաև զոհեր: Լեռնային զանգվածներին մոտենալը ևս կառաջացնի նոր խոչնդոտներ: Բաքուն չի կարող ակնկալել կայծակնային պատերազմ ` բլիցկրիգ, ինչը իր հերթին բավարար ժամանակ է տրամադրում միջազգային միջամտության համար:

Միջազգային քաղաքականության տեսանկյունից, ինչպիսի պատճառաբանություններ որ չունենա պատերազմի վերսկսումը, Բաքվի մեղքը կլինի անբեկանելի: Վերջինիս հիմնական փաստարկը` Ադրբեջանի շրջանների բռնագավումը վաղուց արժեզրկվել է: Բռնագրավման ընդլայնումը հանդիսանում է Բաքվի ղեկավարության կողմից պատերազմի ձգձգման և հաղթանակի ետևից անարդյունք վազքի ուղղակի պատճառ: Բռնագրավվման սույն շարժառիթները չեն ընդունում միայն նրանք, ովքեր չեն ցանկանում ընդունել դրանք: Իրենց հերթին տարածքների վերադարձը արգելակվում է Բաքվի կողմից ` Ղարաբաղին խաղաղություն երաշխավորելու ցանկության բացակայությամբ:

Պետք չէ մոռանալ, որ 1994 թ. մայիսի 12-ին կնքված զինադադարը անժամկետ է` այսինքն` պահպանում է իր իրավաբանական ուժը առ այսօր: Հեյդար Ալիևը հանգել էր այն տեսակետին, որ խնդիրը պետք է կարգավորել միայն խաղաղ ճանապարհով: Այդ նրա ժառանգը հետագայում խոսք բացեց այն մասին որ ավարտվել է ոչ թե պատերազմը, այլ նրա առաջին փուլը: Կան հիմնահարցեր, որոնք սպասում են իրենց լուծմանը շատ ավելի երկար ժամանակ, օրինակ` Կիպրոսի հիմնահարցը:

Զինադադարի խախտումը կքննադատվի բազմաթիվ երկրների կողմից: Քննադատությունների շարքին կհավելվեն բազմաթիվ այլ փաստեր. Բաքվի` շփման գծից զորքերի հեռացման հարցումից, ուժի կիրառման վերաբերյալ պայմանագիր ստորագրելուց հրաժարվելը, ինչպես նաև 1995 թ. փետրվարի 6-ին ստորագրված հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման վերաբերյալ պայմանագրին հետևելու, առաջնային գծից դիպուկահարներին հեռացնելու, սահմանային միջադեպերը հետաքննելուց հրաժարվելու Ադրբեջանի քաղաքականությունը: Ոչ մի դեպքում չեն մոռանա նաև Ռամիլ Սաֆարովի հերոսացման հետ կապված Ի. Ալիևի թմի անփառունակ սայթաքումը:

Որպես հակակշիռ կհիշեցվի Ադրբեջանի ՊՆ նախարարի 1994 թ. օգոստոսի 28-ի հրամանը, վերջինիս` հրադադարի ռեժիմը խախտող գործողություններից հրաժարման վերաբերյալ կոչը, ինչպես նաև ռեժիմի ամրապնդման և նրա խախտման մեջ մեղավոր անձանց համապատասխան պատժի ենթարկելու կարգադրությունները: Պարզ է, որ ավելի քան 20 տարի հետո ևս Բաքուն ի զորու չէ իրականացնել այս ամենը: Ադրբեջանի համար ոչ բարենպաստ իրավիճակ կստեղծվի նաև միջազգաին կազմակերպություններում: Գործնականում կմերժվի ԵԱՀԿ-ի խաղաղարար դերը, սակայն ՄԽ համանախագահները իրենց հերթին կքննադատեն ռազմական գործողութունների վերսկսումը: Առավել կոշտ կարող է լինել Մոսկվայի դիրքորոշումը, որը մեծ ավանդ ունի 1994 թ-ի զինադադարի կնքման մեջ: Կխափանվի ԵԽ առջև Ադրբեջանի կողմից ստանձնած ` խնդիրը խաղաղ ճանապարհով լուծելու պարտավորությունը:

Անպայման կհիշեն նաև այն, որ Բաքուն 1993-1994 թթ. երկար ժամանակ չէր իրականացնում ռազմական գործողությունների դադարեցման վերաբերյալ ՄԱԿ ԱԽ-ի բանաձևերը: Դրանք չեն թողնում ռազմական գործողությունների վերսկսման որևէ հնարավորություն: Բավականին հավանական է ռազմական գործողությունները անմիջապես դադարեցնելու վերաբերյալ ՄԱԿ ԱԽ- կողմից նոր բանաձևի ընդունումը:

Հզոր պետությունների և միջազգային կառույցների ճնշումը կստիպի Բաքվին դադարեցնել հարձակումը: Դեպքերի նման զարգացումը Ադրբեջանը բավականին ցավող կընդունի ` նամանավանդ այն պարագայում, որ ճակատում նույնպես հազիվ թե հասնի լուրջ հաջողությունների:

Սակայն դա ամենը չէ: Նավթի և գազի շնորհիվ բարգավաճող Իհլամ Ալիևի կլանին այդքան էլ դուր չի գալիս ներկայիս բարգավաճումը հանքային հանածոներ մատակարարման դադարեցումներով և մի շարք շուկաների կորստով փոխու հեռանկարը: Շատ ավելի հարմար է հնչեցնել բանավոր սպառնալիքներ, ամեն կերպ ներկայանալ որպես գերհայրենասերներ, քան թե իրականում վտանգել սեփական անթոռներն ու եկամուտները:

Բաքվի ռազմական հռետորաբանությունը ծառայում է նաև սեփական ժողովրդին խափելու իշխանությունների ցանկություններին: Սա հանելուկների ոչ ամբողջական այն ցուցակն է, որոնք ստիպված կլինի լուծել պաշտոնական Բաքուն ռազմական գործողությունների վերսկսման դեպքում»: