Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի և ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի դիտորդական առաքելության ղեկավար դեսպան Հեյդի Տալյավինիի հանդիպման վերաբերյալ նախօրեին ԱԳՆ տարածած հաղորդագրության մեջ նշվում էր, որ նախարարը զրուցակցին տեղեկացրել է, որ միջազգային կառույցների կողմից նախորդ տարվա խորհրդարանական ընտրությունների դիտարկման արդյունքում ներկայացված առաջարկությունների «իրագործման համար անցյալ տարվա օգոստոսին ՀՀ Նախագահի որոշմամբ ստեղծվել է հատուկ աշխատանքային խումբ, որի կողմից արդեն իսկ կարևոր աշխատանք է կատարվել»։

Թե ի՞նչ աշխատանքների մասին է խոսքը, Panorama.am-ը հետաքրքրվեց խնդրո առարկա աշխատանքային խմբի անդամ ՀՀ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահ Տիգրան Մուկուչյանից:

Նշենք, որ նախորդ տարվա օգոստոսի 23-ին ՀՀ նախագահի ստորագրած կարգադրության համաձայն ստեղծված աշխատանքային խմբում, բացի ԿԸՀ նախագահից, ընդգրկված են նաև արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանը, վճռաբեկ դատարանի նախագահ Արման Մկրտումյանը, ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Դավիթ Հարությունյանը, գլխավոր դատախազի տեղակալ Արամ Թամազյանը, արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Աշոտ Հովակիմյանը, փոխոստիկանապետ Արթուր Օսիկյանը, ՀՀ Նախագահի oգնական Գեորգի Կուտոյանը, նախագահի աշխատակազմի արտաքին կապերի վարչության պետ Արտակ Ապիտոնյանը և իրավաբանական վարչության գլխավոր մասնագետ Տիգրան Երանոսյանը: Աշխատանքային խումբը ղեկավարում է Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Վիգեն Սարգսյանը:

Ինչպես նշված է Նախագահի ստորագրած կարգադրությունում, աշխատանքային խումբը ստեղծվել է «2012 թվականի մայիuի 6-ին կայացած` Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի ընտրությունների վերաբերյալ դիտորդական առաքելություն իրականացրած միջազգային և տեղական կազմակերպությունների զեկույցներով ներկայացված առաջարկությունները, ինչպեu նաև դատական ակտերով ներկայացված իրավական դիրքորոշումներն ուuումնաuիրելու և դրանք իրականացնելու նպատակով առաջարկություններ ներկայացնելու համար»:

Մեզ հետ զրույցում ԿԸՀ նախագահ Տիգրան Մուկուչյանը տեղեկացրեց, որ աշխատանքային խմբի ձևավորումից հետո իրենք ուսումնասիրել և վերլուծել են թե միջազգային կազմակերպությունների, տեղական հասարակական կազմակերպությունների բոլոր առաջարկությունները և նաև այն առաջարկությունները, որոնք դատական ակտերում ամրագրվել են որպես իրավական դիրքորոշումներ.

«Այս ամենը պետք էր քննարկել, վերլուծել և, բնականաբար, կայացնել համապատասխան որոշումներ, ձևավորել մոտեցումներ: Արդյունքում մենք ստացանք հետևայլը. կային մի շարք առաջարկություններ, որոնք ուղղակիորեն վերաբերում էին սահմանադրական կանոնակարգումներին, և բնական է, դրանք ընտրական օրենսգրքի բարեփոխման արդյունքում չէին կարող փոփոխությունների ենթարկվել, որովհետև Սահմանադրության նորմեր էին: Երկրորդ խումբը վերաբերում էր Ընտրական օրենսգրքի առանձին դրույթների հետ կապված լրացուցիչ կատարելագործմանը: Այստեղ արդեն պետք է փոփոխություններ ընդունվեն օրենսդրական մակարդակով` ընտրական իրավահարաբերությունները կարգավորող օրենքներում, որպեսզի եղած առաջարկությունները լիարժեք իրացվեին: Եվ երրորդ խումբն այն առաջարկություններն էին, որոնք վերաբերում էին կազմակերպական խնդիրներին: Այսինքն օրենսդրությամբ, ըստ էության, կանոնակարգումները հստակ են, սակայն կազմակերպական առումով նկատվել էին ինչ-ինչ թերություններ»:

Տիգրան Մուկուչյանի ներկայացմամբ, աշխատանքային խումբը մեծ աշխատանք է կատարել ընտրական իրավահարաբերությունները կարգավորող օրենսդրության բարեփոխման ուղղությամբ: «Անգամ եղած առաջարկությունների հիման վրա մշակվել, ձևակերպվել են օրենսդրական փոփոխությունների առաջարկներ»,- նշեց նա, սակայն տեղեկացրեց, որ այս փուլում որոշվել է ձեռնպահ մնալ այդ փոփոխություններն իրագործելուց:

«Նկատի ունենալով հանգամանքը, որ ընտրություններից շատ կարճ ժամանակ առաջ չի կարելի Ընտրական օրենսգրքում իրականացնել փոփոխություններ, իսկ ներկայացված առաջարկություններն, ըստ էության, լինելու էին ծավալային փոփոխություններ, հետևաբար այդ փուլում ձեռնպահ մնացինք օրենսդրական փոփոխություններից, առավել ևս, որ Ընտրական օրենսգրքի վերաբերյալ առկա է դրական կարծիք, որ այն թույլ է տալիս միջազգային չափանիշներին համապատասխան ընտրություններ անցկացնել: Այս փուլում ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունները չեն խրախուսվում: Դա ընդհանրապես ընդունելի և ողջունելի չէ նաև միջազգային փորձի տեսանկյունից»,- ասաց ԿԸՀ նախագահը` հավելելով, որ բոլոր դեպքերում այդ առաջարկությունները պատրաստ են:

Փոխարենն, ըստ Տիգրան Մուկուչյանի, աշխատանքային խումբը վերլուծել է աշխատանքների կազմակերպման շուրջ դիտորդների ներկայացրած առաջարկություններն ու ոչ միայն համապատասխան մոտեցումներ մշակել, այլև` սկսել է գործել:

«Բնական է, որ կազմակերպական խնդիրների առումով պետք է միանշանակ ձեռնարկվեին քայլեր, այդ ամեն ինչը հաշվի առնվեր աշխատանքների կազմակերպման ընթացքում, որպեսզի հետագա գործունեության ընթացքում հատկապես տեղամասային ընտրական հանձնաժողովները թույլ չտային այն թերությունները, որոնք որ նկատվել էին նախինում»,- ասաց ԿԸՀ նախագահը և վստահեցրեց, որ նշվածը հաշվի է առնվել նաև ԿԸՀ աշխատելաոճում:

Նրա խոսքով, եղած առաջարկություններով պայմանավորված իրենք նոր ուղեցույցներ են մշակել, որպիսիք նախորդ ընտրությունների ժամանակ չեն եղել:

«Որպեսզի տեղամասերի համար Ընտրական օրենսգրքի կանոնակարգման ընկալումն ավելի դյուրին դարձնենք, մենք նոր մշակումներ ենք իրականացրել: Օրինակ, հիմա տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների համար ունենալու ենք նոր առանձին հուշաթերթ, որտեղ շատ մատչելի, քայլ առ քայլ նկարագրված է լինելու, թե որ գործողությունը ինչ հաջորդականությամբ է իրականացվելու` առավոտյան առաջին նիստը հրավիրելուց մինչև արդյունքների ամփոփումը:

Ունենալու ենք առանձին ցուցապաստառ, որը վերաբերելու է քվեարկության արդյունքների ամփոփմանը, լինելու է տեղամասային կենտրոններում և հնարավորություն է տալու յուրաքանչյուրին տեղամասային կենտրոնում հենց այդ ցուցապաստառի միջոցով հետևելու, թե արդյոք հանձնաժողովը քայլերի ճիշտ հաջորդականությամբ է իրականացնում ամփոփումը, թե ոչ: Միաժամանակ սա նաև հուշող կլինի հանձնաժողովի համար, որպեսզի քայլերը հերթով արվեն»,- ներկայացրեց ԿԸՀ նախագահը և տեղեկացրեց, որ նախկինում նկատված թերացումները բացառելուն միտված ուղեցույցներից բացի, առաջիկայում նախատեսում է ընտրատարածքային և տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամների ուսուցում, որի ժամանակ առանձին ուշադրության առարկա են դառնալու նաև այն կազմակերպական խնդիրներն ու թերացումները, որոնք արտացոլված են եղել դիտորդական կազմակերպությունների առաջարկություններում: «Օրինակ, որոշ տեղամասերում եղել են հերթեր, ենթադրենք այդ հերթերի կազմակերպման համար ինչ միջոցառումներ են անհրաժեշտ, քվեարկության արդյունքների ամփոփման ժամանակ ինչ հաջորդականությամբ պետք է գործողությունները իրականացնել, որպեսզի որևէ խնդիր չառաջանա և այլն»,- ասաց մեր զրուցակիցն ու ընդգծեց. «Առանձին խնդիր է հանդիսանում թանաքանյութի խնդիրը: Թանաքանյութի օգտագործման վերաբերյալ մշակվել է առանձին ուղեցույց, որը բաժանվելու է տեղամասային ընտրական հանձնաժողովներին: Խոսքը հատուկ թանաքի մասին է: Բացի դրանից, թանաքանյութի օգտագործման խնդիրն առանձին կոմպոնենտ է դառնալու ուսուցողական պրոցեսի ընթացքում»:

ԿԸՀ նախագահի ներկայացմամբ, նշվածն ամենը և չէ և բազմաթիվ այլ քայլեր են ձեռնարկվել, որպեսզի կազմակերպական հարցերում նախկինում նկատված բացթողումներն ու թերացումները բացառվեն: Ենթադրվում է, որ պետական կառավարման մյուս մարմիններն էլ իրենց հերթին են քայլեր ձեռնարկել աշխատանքի կազմակերպման արդյունավետությունը բարձրացնելու ուղղությամբ:

Ինչ վերաբերում է առաջարկությունների այն խմբին, որոնցում Սահմանադրության նորմի փոփոխության խնդիր է առաջացել, ապա դրանք իրագործելը բարդ է, քանի որ ենթադրում են սահմանադրական փոփոխություններ` հանրաքվեի միջոցով:
Բոլոր դեպքերում, Տիգրան Մուկուչյանից հետաքրքրվեցինք, թե որ առաջարկություններն էին նման դժվարության բախվել: Պարզվեց, որ դիտորդական կազմակերպություններն առաջարկել են վերանայել ազատազրկված դատապարտված անձանց քվեարկելու իրավունքի կանոնակարգումը: ՀՀ Սահամանադրության 30-րդ հոդվածի համաձայն «…Ընտրել և ընտրվել չեն կարող դատարանի վճռով անգործունակ ճանաչված, ինչպես նաև օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով ազատազրկման դատապարտված և պատիժը կրող քաղաքացիները»:

ԿԸՀ նախագահի տեղեկացմամբ, առաջարկ է եղել այս անձանց նկատմամբ տարբերակված մոտեցում նախատեսել, սակայն սահմանադրական նորմը, որով բոլորն են զրկվում ընտրելու ու ընտրվելու իրավունքից, առաջարկության իրագործումն անհնար է դարձնում: «Դա անելու համար արդեն պետք է սահմանադրական նորմ փոխվի»,- նշեց Տիգրան Մուկուչյանը: