Ձեր վստահելի աղբյուրը

  Բռնցքամարտի Եվրոպայի ու ԽՍՀՄ չեմպիոն ՀԱԿ ակտիվիստ Սամսոն Խաչատրյանը ՔԿՀ -ից դուրս գալուց հետո ընտանիքով հեռացել է Հայասատանից: Վերջինս Ամերիկայից Հայաստան վերադարձել էր  2008թ-ին` միանալու Կոնգրեսի շարժմանը, հանրահավաքներից մեկի ժամանակ ոստիկանի հետ ունեցած բախումից հետո ազատազրկման էր ենթարկվել, կալանավայրում մեկ ու կես ամիս մնալուց հետո համաներման որոշմամբ դուրս եկել 2011թ-ի ապրիլին:

«Անտուն անտեղ վսեմիռնի թափառաշրջիկ եմ, էս որտեղից ինձ գտաք»,- մեր զանգին տարակուսած արձագանքեց Սամսոն Խաչատրյանը ,-«տարիներով վաստակավոր գործազուրկ եմ, աշխարհի բոլոր անկյուններում ընկերներ ունեմ, գնացի շրջեցի, հիմա էլ եկա Մոսկվա: Բայց դե պիտի գամ, հայրենիքս իմ տունն է, պիտի գամ մասնակցեմ ընտրություններին, էդտեղ միակ ունեցածս էդ մի ձայնն է, դրան էլ չգա՞մ տեր կանգնեմ, որ մեկին տամ (ծիծաղում է)»:

Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցը Սամսոն Խաչատրյանս սկսեց իր հիշողությունների, մտորումների ու մտահոգությունների մասին կիսվելով:

-Աշխարհում ոչինչ չունեմ: Կիրովականում մի հատ սիմվոլիկ հայրենի տուն ունեի, էն էլ էստեղ 60 քմ հողի հետ փոխեցի, որ մի տնակ դնեմ-ապրեմ, ի՞նչ անեմ :10 տարուց ավել է ստեղ… ընդեղ… Երևանում էլ  վարձով եմ ապրել: Հմիկ էլ Ձեյթուն թաղամասում եմ երկու սենյականոց մի բնակարան վարձել:Եկել եմ Մոսկվա, որ ընկերներս օգնեն, մի տեղ մի անկյուն ճարենք: Ցանկությունս էն ա, որ էստեղ մի ցուցասրահ սարքենք մեզ համար, իմ վաղեմի երազանքս իրականություն դարձնեմ:

Փոքր շշերի մեծ կոլեկցիա ունեմ` 35 տարվա, յուրաքանչյուրն աշխարհի մի ծայրից բերված, դրանք լրիվ աշխարհի մեծամեծ մարդկանց ստորագրություններով են, շատ հետաքրքիր բան ա: Աշխարհում նման երկրորդը չկա, սա մեծ արժեք է իրենից ներկայացնում, բացառիկ բան է:
Դրանցով ուզում եմ «սպորտն ընդեմ ալկոհոլային խմիչքների» մեծ ակցիա կազմակերպեմ, աշխարհում չկա նման բան, բայց դե մի անկյուն չունեմ, որ երազանքս իրականացնեմ:
Այսօր մեծ թվերով փորձում են դա գնել ինձնից, բայց դե ափսոս է, իմ վաղեմի երազանքն է, ո՞նց վաճառեմ: Կուզենայի իմ երկրում մի անկյուն տային` առանց քաղաքական ենթատեքստի, ցուցադրեի էլի: Աշխատանք չունեմ, ըտեղ ոչինչ չունեմ: Իսկի սպորտի մեջ չկամ, հիշում եմ, հարուստ մարդ էի, պատերազմ եղավ, կոչով առաջին հանդես եկողներից մեկը էս էի, էդ տարիներին առաջին բարեգործություն անողներից մեկն էի, բարեգործություն էի անում, իսկ հիմա....Էս քանի օրը պիտի Երևան գանք, տղաս եկել է, ես ու կինս շուտով կգանք, որ ընտրություններին մասնակցենք:

 -ՔԿՀ-ից դուրս գալուց հետո մեկ-երկու անգամ եք ներկա եղել ՀԱԿ հանրահավաքներին, իսկ հետո Ձեզ այլևս չտեսանք: Ինչ հարաբերություների մեջ եք այսօր ՀԱԿ անդամների հետ:
-Չէ, ես ոչ մի հանրահավաք բաց չեմ թողել:

-Այսօր պահու՞մ եք ձեր կապերը Կոնգրեսի հետ` առաջվա պես:
-Այո, իհարկե, առաջվա պես` բարև բարլուս, էդքան բան: Ասեմ ձեզ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի օրոք էլ եմ ես գործազուրկ եղել, խնդիրը էստեղ իմ անձի կամ իմ ընտանիքի հարցը չէ, խնդիրը այլ է:
Էն ժամանակ, ճիշտ է, պատերազմ էր, մեր երկիրը շրջափակման մեջ էր, բայց ժողովուրդն ավելի լավ էր ապրում:

- Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չառաջադրվեց այս անգամ, ՀԱԿ-ում կարծում են, որ սա փախուստ էր իշխանության դեմ պայքարից, քաղաքականությունը թողնելու փորձ:  Կիսու՞մ եք այս տեսակետը:
-Ես Լևոն Տեր Պետրոսյանի որոշման հետ համաձայն եմ այնքան ժամանակ, քանի դեռ ինքը քաղաքականության մեջ է:
Իմ նախըտրած թեկնածուն Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է, կուզենայի, որ ինքն առաջադրվեր, բայց ինքը հրաժարվեց առաջադրվել: Էս պայմաններում ես միայն մի բան եմ ուզում` արդար ընտրություններով պրեզիդենտ ընտրվի, էս երկիրը կայանա, ինձ համար մեկ է` թե ով կընտրվի:

- Ունե՞ք Ձեր նախընտրած թեկնածուն, նախագահացու է նաև Հրանտ Բագրատյանը:
-Ամեն մարդ էլ իրավունք ունի իր թեկնածությունը դնի, ես էդ թեկնածուներին որ տեսնում եմ, մտածում եմ` մեր Ճեպանանց Գևոն էլ կարար դներ, ես էլ կարայի դնեի.. է~, քաղաքական դաշտը կրկին պղտորվում ա: Իմ անձնական կարծիքը թեկնածուների վերաբերյալ էն ա, որ, պայքար է գնալու, ով կհաղթի կհաղթի:
Սերժ Սարգսյանին ես դե՞մ եմ, ո´չ, նա եղել ա ինձ առաջին գործ խոսք տվողը` պայքարի տարիներին: Ղարաբաղյան կռվի ժամանակ, որ սպորտս եմ թողել, պայքարել եմ, ինձ էդ ժամանակ Սերժ Սարգսյանն ընդառաջեց, մարդը լավ աշխատանք առաջարկեց` գազի ոլորտում ինչ-որ կազմակերևպչական գործ պիտի անեի, լավ էլ գործ էր, էն էլ էն ժամանակ ուժը չպատեց, խանգարեցին, մեկ ուրիշին դրեցին իմ տեղը:

 -Եթե այսօր առաջարկներ լինեին նույն Սերժ Սարգսյանի կողմից, կընդունեի՞ք:
-Մինչև ընտրություները ոչ մի դեպքում, իսկ դրանից հետո` տեսնենք, միգուցե: Սերժ Սարգսյանը, եթե ինձ առաջարկի սպորտկոմիտեում կամ սպորտդահլիճում աշխատել, կամ էլ ասենք մի հատ ինձ տարածք տան` իմ հավաքածուն ներկայացնելու համար, ես տենց սկզբունքայի բաներ չունեմ, կհամաձայնեմ: Մենք մի ազգ ենք, մարդիկ էնքա~ն բացթողումներ են արել, բա պիտի մեկը մյուսին ներեն էլ, կոպիտ բաներ են արել, մեղքեր են գործել պիտի պատժվեն էլ, բա ոնց:

-Երբ ազատազրկման մեջ էիք, ՀԱՕԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանը հանդիպել էր Սերժ Սարգսյանին և միջնորդել «մեղմ մոտեցում» ցուցաբերել ՁԵր նկատմամբ, ինչից Դուք իրականում վիրավորվել էիք, թե ինչու կտրական ձևով հարցը չի դրվել:
ՔԿՀ-ից դուրս գալուց հետո հանդիպում ունեցա՞ք պարոն Ծառուկյանի հետ:
-Գագիկ Ծառուկյյանն իմ ընկերն է, հարգում եմ նրան, այո, ես մի փոքր սրտնեղել էի, բայց դրանից հետո մենք հանդիպել ենք, խոսել ենք հասկացել ենք իրար:

-Կալանավայրից դուրս գալուց հետո հայտարարել էիք, որ գնալու եք էստեղից, Ձեր ընկերները կանչում են: Պարոն Ծառուկյանի կողմից որևէ առաջարկ չստացա՞ք մնալու պայմանով:
-Աշխատանքի առաջարկ եղել է, լավ բաներ առաջարկել ա, ես հրաժարվել եմ, ես Ծառուկյանին ասեցի` հիմա դա տեղին չի, դրա ժամանակը չի: Ճիշտն ասած` ես մշտապես չեմ կարող Հայաստանում բնակվել: Հինգ երեխա ունեմ, էն մութ ու խավար տարիներին 80-ականներին, որ ասում էին ազգ բազմացեք, էդ ժամանակ ես բազմացրեցի (ծիծաղում է): Աղջիկներիցս մեկը Մոսկվա, մեկն էլ Իսպանիա եմ ամուսնացրել:
Երեք որդի ունեմ, երեքի անունն էլ Սարգիս է:
Էդ ՀԱԿ-ի շարժման տարիներին ընտանիքումս մի աշխատող կար` աղջիկս, էն էլ հանեցին կրճատման տակ ընկավ:
Ինձ հետ պատահած դեպքերի ժամանակ, ինձ ցավացնելուց հետո որդուս ապօրինի հեռացրին ֆիզկուլտ ինստիտուտից, ուզում էր վերականգնվեր, բայց դե որ հայրը էդ կարգավիճակում էր (կալանավորված էր,–թղթ) էդ ժամանակ, մեկ ա` չէին անի: Հիմա էդտեղ պայքարի մեջ ա, ՀԱԿ համակիր ա:
Մյուսը դեռ սովորում է, էն մեկն էլ Ամերիկայում է ապրում:

- Խոսակցություններ կան, որ ազատազրկման վայրից դուրս գալուց հետո խոր հիասթափություներ եք ունեցել, խզել եք կապերը Կոնգրեսի հետ և հեռացել եք:
-Չէ, հիասթափությունս գիտե՞ք որն է, քաղաքական գործիչները պիտի իրենց գործը լավ անեն, գիծը ճիշտ տանեն, բայց որ իրար ուտում են, իրար նախանձում են ճիշտ չի էլի, լավ տպավորություն չունեմ:

-Այսօր Ձեզ համար հասկանալի՞ է` ինչ է կատարվում Կոնգրեսի ներսում: Որոշ ուժեր իրար հետևից հերթով հեռանում են, հիասթափված հայտարարություններ են անում, ի՞նչ է սա Ձեզ հուշում:
-Չեմ ուզում ոչ Լևոն Զուրաբյանի և ոչ էլ Նիկոլ Փաշինյանի մասին որևէ բան ասել, վերջապես մենք իրար հետ միավորվել, ինչ-որ ճանապարհ ենք անցել միասին: Էդ շարժման ճանապարհին շատ մարդիկ բանտարկվեցին, շատ մարդիկ ունեցվածքից ընկան, ես իմ ողջ ունեցվածքը ծախել եմ `ու իմ պես էլի հարյուրավոր մարդիկ են այդպես վարվել, ես կորցրել եմ տունս, ամեն բան.. ես դեռ իմ մասին չեմ խոսում, մի տեղից ինչ-որ ձևով մի ճար կանեմ- կապրեմ, բայց մարդիկ կան, որ օրվա հացի մուրացիկ են դառել, ու 5 տարի է պայքարի մեջ են, դեռ պայքարում են մարդիկ, հասկանո՞ւմ եք: Ու նրանցից շատերը ինձնից վատ վիճակում են:

-Պարոն Խաչատրյան, ընդունենք, որ կորցնողները թերևս միայն շարքային համակիրներն էին` մեկ-երկու բացառություններով, սա Ձեզ համար տարօրինակ չէ՞ր:
-Կան մարդիկ, որոնք նախկինում իշխանության մեջ են եղել և այսօր էլ, փառք Աստծո, լավ լավ են, բայց հենց իրենք էլ էսօր էդ խաղեր տվողն են, որոնք քիթները խոթել են ընդիմության մեջ ու չգիտեմ…:
Կոնգրեսն ինձ համար միայն Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չէ, էն հազարավոր մարդիկ են, է~ն հրապարակի ժողովուրդը, որ էս քանի տարի ազնիվ ձևով մտել է շարժման մեջ: ՀԱԿ-ում քաղաքական գործիչները իրենց տունն էլ ունեին, տեղն էլ ունեին, գործն էլ ունեին, իմը փողոցն է եղել, պայքարը, ես ինձ ժողովրդի մասն էի համարում, ոչ թե քաղաքականություն տանողների:

-Կոնգրեսն այս ընթացքում կորցրել է այդ պայքարողների խիտ շարքերը, ինչու՞:
-Քաղաքական պրոցեսներ են գնում, ցավդ տանեմ, ես չեմ ուզում իմ քիթը խոթել էդ պրոցեսների մեջ, կարծում եմ, եթե հազարավոր մարդիկ, իրոք, թողել են պայքարը, լքել են կոնգրեսի շարքերը, ինձ պես մտածող մարդիկ էլի շատ կան: Իմ կարծիքով` սրանք անցումային պահեր են:

-Կարծիք կա, որ Կոնգրեսը առավելապես զանգված կորցրեց իշխանության հետ երկխոսություն սկսելուց հետո : Դուք ի՞նչ կարծիքի եք:
-Էդ քաղաքական երկխոսության բանակցություները, որ սկսվեցին, դա մեզ պետք էր, հո Եգիպտոսի օրը չպիտի ընկնեինք: Այդ երկխոսությունը իրոք անհրաժեշտ էր, վերջապես այդ լարված իրավիճակում քաղաքական նոր դաշտ բացվեց:
Նորմալ մարդկանց շատ բան տվեց այդ երկխոսությունը, իսկ ՀԱԿ-ին մի մինուս բերեց:
Ինձ դուր էր գալիս նաև ՀԱԿ-ԲՀԿ երկխոսության փորձերը, որոնց մասին խոսվում էր այդքան: Կուզենայի, որ երկրում, իրոք, լիներ նորմալ ընդիմություն, ինչու չէ, թող ԲՀԿ-ն էլ դառնար ընդիմություն, բայց չհասկացա, ինչու այդպես էլ չդարձավ: Երևի Ծառուկյանը տեսավ, թե դաշտում ինչ է կատարվում: Վերջապես իր համար էն ճամբարում էլ լավ մարդիկ կան` մյուսում էլ, շատերս ենք էդպես: Բայց ինձ համար ամենից կարևորն այն է, որ մարտի մեկի անմեղ զոհերի իրական մեղավորները գնան ու պատժվեն, Սերժ Սարգսյանի առաջին խնդիրը սա պետք է լինի, ինքը պիտի բացի էս գործը:

-Այսքան ժամանակ է անցել:Ազատազրկման վայրից դուրս գալուց հետո, այսքան բան կորցնելուց հետո, կազմալուծվող ՀԱԿ-ին նայելուց հետո, ի՞նչ եք մտածում:
-Ուրեմն` այդ լքողները կարիերայի համար էին եկել: Եթե կազմավորվել էին, բռունցք էին դառել, ուրեմն էդ ուժը պիտի չմարեր, ճիտը դա էր:

-Իսկ հայտնի է Ձեզ թե ինչու, ինչից հետո սկսեց մարել այդ ուժը:
-Տեսնում եմ, թե ովքեր են դուրս գալիս.. Իհարկե, մեջները լավ մարդիկ էլ կան, որոնք ինչ-որ տեղ էլ միգուցե չեն հասկանում:
Ինձ թվում է` գնացողների մոտ հայրենիք, պետություն հասկացողությունը չկա, ամբիցիաներ էին դրանք: Ես այս ամենին միշտ կողքից եմ նայել, լսել, իմ կարծքիը մեկն է ` մեծերին պետք է հարգել, իսկ քաղաքական դաշտում իմ կարծքով մեծը մեկն է` Լևոն Տեր -Պետրոսյանը` անկախ ամեն ինչից: Ինքը Ինդիրա Գանդիի պես հարգանքը պետք ա միշտ վայելի:

-Պարոն Խաչատրյան, կարծիք կա, որ իրար հետևից Կոնգրեսը լքող ուժերից ու հայտարարություներից հոտ Լևոն Տեր Պետրոսյանին այլ բան չի մնում անել, քան կարգավիճակ փոխելը, այսինքն ՀԱԿ-ը կդառնա կուսակցություն: Դուք կդառնա՞ք այդ կուսակցության անդամը:
-Ես այդ կուսակցության անդամը երբեք չեմ լինի, ես երբեք չեմ եղել կուսակցական: Չեմ լքի ՀԱԿ-ը, բայց կլինեմ համակիր:

-Ինչպես եք վերաբերվում այն փաստին, որ ՀԱԿ-ը չառաջադրելով իր թեկնածուին` չսատարեց նաև Հրանտ Բագրատյանին:Ո՞րն է Ձեր անձնական տեսակետը: Դուք Հրանտ Բագրատյանին տեսնու՞մ եք նախագաի պաշտոնում:
-Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է էդ հարցով ասողը, ես էլ յուրաքանչյուր քայլում համամիտ եմ առաջնորդի հետ: Ես միայն մի բան կասեմ` մեծին պետք է հարգել, պետք է ընդունել նրա խոսքը: Այսօր, եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը այլևս պրեզիդենտ չէ, մեկ է մենք պարտավոր ենք հարգել նրա խոսքը:

- Ընդամենը հարգանքի դրսևորու՞մ էր Ձեր մոտեցումը նվիրվածությունը ՀԱԿ շարժմանը, որի պատճառով, ինչպես Դուք եք ասում, պայքարի ընթացքում կորցրել եք Ձեր ողջ ունեցվածքը: Արդյո՞ք Ձեր պատկերացրած հարգանքի դրսևորումը ծայրահեղություն չէ:
-Ամեն ինչն եմ կորցրել, ցավդ տանեմ, մենակ ունեցվածքս չէ: Բայց էսօր էլ մտածում եմ իհարկե արժեր:

-Այսինքն այսօր էլ ավելորդ չեք համարում Ձեր այդչափ նվիրվածությունը, ինչը համարում են ներկայում Կոնգրեսը լքող որոշ ուժեր:
-Երբեք, երբեք չեմ ափսոսում:

-Այսօր, եթե նորից շարժումը մեծ թափ հավաքի և, եթե կրկին կանգնած լինեք ընտրության առջև, ի՞նչ կանեք:
-Այն, ինչ ես արել եմ, երբեք ակնկալիքներ չեմ ունեցել: Եթե անկեղծ լինեմ, իմ մտերիմները իմ հարազատները վատ են զգում, բոլորն էլ ափսոսում են շատ, բայց ես մտածւոմ եմ ինչ արել եմ` ճիշտ եմ արել, քաղաքական տեսակետը հանենք, ես դա որպես հայ եմ արել:

-Ասում եք, որ շարժման ժամանակ Դուք և շատ քաղաքացիներ կորցրիք ամեն բան: Ինչո՞վ էր պայմանավորված, որ ձեր թիմից կորցրին որոշ մարդիկ, բայց ասենք Լևոն Տեր Պետրոսյանը Լևոն Զուրաբյանը կամ այլոք կորուստներ, կարծես թե, չունեցան:
-Մարդիկ կան , որ կարում են իրենց լավ զգալ: Ես մաքուր մարդ եմ, համագործակցություններ ես չեմ սիրում: Ես շատերին գիտեմ, շատերին լավ-լավ գիտեմ և դրանց հետ ճանապարհ էլ չեմ ընկնի:
Ես ոչ մեկի անձնական բաներից չեմ ուզում խոսել, բայց դե որ մարդիկ կարում են լավ ապրեն, իրենց լավ զգան, ինչ ասեմ: Ես որ էդքան ունեցվածքս ծախել եմ, իսկի չկարեցա էդ ծախածներովս ապրեմ, յոլա գնամ: Կարող ա իրանք էնքան շատ ունեին, որ ինչքան կարցրել են, դեռ կա, որ ապրեն:

-Այսօր որևէ մեկից աջակցություն ստանու՞մ եք: 
-Չէ, «աբսալյուտնա» ոչ մեկից:

-Իսկ գոնե զանգու՞մ են Կոնգրեսի Ձեր համախոհները, ընկերները, հարցնում են ո՞նց եք, որտեղ եք:
-Պատահել է, որ զանգել են, բայց ես իմ պատասխանն ունեմ:

-Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ կապը պահում եք, հանդիպե՞լ եք նրան:
-Ոչ , ոչ, Երևանում եղած ժամանակ մեկ- մեկ Կոնգրեսում պատահաբար հանդիպել ենք, իրար բարևել ենք, էդքան բան: Չեմ կարող ասել` խաբված եմ հիասթափված եմ, ես եմ իմ ճանապարհը բռնել, ես միշտ եմ խոսել, բարձրաձայնել, արդարության կռիվ տվել: Ես մարզիկ եմ, մարզիկներն այդպես են դաստիարակվել, մի մոռացեք, որ ես 1989թ-ին սովետմիության ժամանակ առաջին անգամ եռագույն դրոշով եմ ռինգ դուրս եկել: Պատահական չի, որ 88-ի շարժման ժամանակ սպորտը թողեցի, ազատագրական շարժմանը զնեքով կանգնեցի: