Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Այս օրերին լրանում են Հայաստանի և Իրանի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 21 և Իրանի իսլամական հեղափոխության հաղթանակի 34-րդ տարեդարձերը: Հայ-իրանական հարաբերությունների, ԼՂ հարցում Իրանի ունեցած դիրքորոշման և այլ թեմաների շուրջ Panorama.am-ը զրուցել է իրանագետ Արմեն Իսրայելյանի հետ:

-Ինչպե ՞ս կգնահատեք հայ-իրանական քաղաքական հարաբերությունների ներկայիս մակարդակը:
-2012թ-ին մենք նշեցինք Հայաստանի և Իրանի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 20-ամյակը: Այս տարիների ընթացքում երկու երկրները հաջող համագործակություն են ունեցել էներգետիկայի, տրանսպորտի, գյուղատնտեսության, զբոսաշրջության, մշակույթի, գիտության և այլ ոլորտներում:

Բարձրաստիճան պաշտոնյաների մակարդակով պարբերաբար տեղի են ունենում փոխադարձ այցելություններ: Իմ կարծիքով երկկողմ քաղաքական հարաբերությունները զարգանում են փոխադարձ վստահության մթնոլորտում. քաղաքական օրակարգում չկա որևէ խնդրահարույց հարց, որը կարող է խոչընդոտել երկկողմ քաղաքական հարաբերությունների զարգացմանը: Իրանն ու Հայաստանն արդյունավետ համագործակցում են միջազգային կազմակերպություններում, տարածաշրջանային խնդիրների հետ կապված երկու երկրների դիրքորոշումները միմյանց մոտ են:

-Ի ՞նչ մակարդակում են գտնվում տնտեսական հարաբերությունները:
-Ներկայում Իրանի և Հայաստանի միջև ապրանքաշրջանառության ծավալները կազմում են շուրջ 350 միլիոն դոլար. երկու երկրների պատասխանատու պաշտոնյաները նպատակադրված են դրանք կրկնապատկել՝ հասցնելով 1 միլիարդ դոլարի: Հայաստանի անկախությունից ի վեր երկու երկրներն իրականացրել են մի շարք խոշոր տնտեսական նախագծեր: Դրանցից ամենակարևորը, թերևս, Իրան-Հայաստան գազատարի կառուցումն էր: Հայաստանն Իրանից ներմուծում է գազ, փոխարենը` Իրան է արտահանում էլեկտրաէներգիա: Այսպիսով` երրորդ էլեկտրահաղորդման գծի շահագործումը հնարավորություն կընձեռի առավել մեծ ծավալների էլեկտրաէներգիա արտահանել Իրան:
Նախորդ տարի Նախագահ Սերժ Սարգսյանի մասնակցությամբ տեղի ունեցավ Մեղրիի ՀԷԿ-ի հիմնարկեքի արարողությունը: Ներկայում երկու երկրների կառավարությունների աշխատանքային օրակարգում են «Հայաստան-Իրան» երկաթուղու, «Հյուսիս-հարավ» ավտոճանապարհային միջանցքի, նավթամուղի կառուցման նախագծերը:

-Ի ՞նչ դիրքորոշում ունի Իրանը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցում:
-Իրանը, լինելով Իսլամական համագործակցության կազմակերպության ազդեցիկ անդամ, ԼՂ հակամարտության նկատմամբ վարում է հավասարակշռված քաղաքականություն, ինչն էլ մի շարք իսլամական երկրների համար նախադեպ է ստեղծում, որպեսզի չենթարկվեն Ադրբեջանի՝ ԼՂ հակամարտությանը կրոնական երանգավորում տալու սադրանքներին և ԼՂ հակամարտության նկատմամբ չեզոք դիրքորոշում ունենան:
Հարկ է նշել, որ թեև Իրանը նախագահի, արտգործնախարարի մակարդակով հայտարարում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը պետք է լուծվի բանակցությունների ճանապարհով՝ միջազգային հիմնարար սկզբունքների հիման վրա, այդուհանդերձ Ադրբեջանում Իրանի նորանշանակ դեսպանը ժամանակ առ ժամանակ հանդես է գալիս Թեհրանի պաշտոնական դիրքորոշմանը հակասող հայտարարությամբ, որը Հայաստանում Իրանի դեսպանությունը որակում է որպես «անձնական» դիրքորոշում:
Իրանը գտնում է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը արդյունավետ չի գործում, և այդ առումով պաշտոնական Թեհրանը հակամարտության կողմերին առաջարկում է իր միջնորդությունը:

-Մի փոքր ներկայացրեք նաև իրանահայերի ներկայիս վիճակը:
-Իրանի և Հայաստանի հարաբերությունների ամրապնդման և զարգացման գործում չափազանց մեծ է նաև իրանահայ համայնքի դերը: Համաձայն Իրանի սահմանադրության` իրանահայ համայնքը համարվում է որպես կրոնական փոքրամասնություն և իր երկու պատգամավորներով ներկայացված է նաև ԻԻՀ Մեջլիսում: Իրանի կառավարության անմիջական հովանավորությամբ պահպանվում և վերանորոգվում են հայկական եկեղեցիները, պատմական հուշարձաններն ու կրթօջախները:
Հայ Առաքելական Եկեղեցին Իրանում ներկայացված է երեք՝ Ատրպատականի, Թեհրանի և Իսֆահանի հայոց թեմերով: Իրանում գոյություն ունի երկու հարյուրից ավել հայկական եկեղեցի, որոնցից Ղարաքիլիսայի եկեղեցին ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հուշարձանների պահպանության ցանկում: Առաջիկայում նախատեսվում է Իսֆահանի հայկական ս. Ամենափրկիչ եկեղեցին (Վանք) ևս գրանցել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության պահպանության ցուցակում:
1978-79թթ. Իրանում տեղի ունեցած իսլամական հեղափոխությունից հետո, թեև սահմանադրությամբ իրանահայ համայնքին տրվել են բացառիկ իրավունքներ և հնարավորություններ, սակայն դժբախտաբար վերջին տարիներին իրանահայերի թիվն օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պայմաններից ելնելով նվազում է: