Ձեր վստահելի աղբյուրը

Քաղաքականության մեջ չի լինում կամ գուցե՝ հազվադեպ է լինում իրավիճակ, երբ շահեր իրացնելու հնարավորություններ ունենում է գործընթացի մասնակից ուժերից միայն մեկը (խոսքը մրցակցային համակարգերի մասին է): Եվ ընդհակառակը՝ որպես կանոն, ցանկացած իրավիճակում քաղաքական յուրաքանչյուր ուժ կամ գործիչ ունի այդ հնարավորությունը: Ըստ այդմ` սխալ կլինի որևէ իրադարձության մասին դատողություններ անել` ելնելով այն պարզ հարցադրումից, թե ո՞վ օգուտներ քաղեց դրանից:

Դիցուք` Պարույր Հայրիկյանի նկատմամբ մահափորձը: Առանց որևէ սոցիոլոգիական հարցման էլ ակնհայտ է, որ միջադեպի հետևանքով Հայրիկյանի ժողովրդականությունն աճեց (չշփոթել էլեկտորատի հետ): Բայց կատարյալ հիմարություն կլինի ասելը, թե դա ձեռնտու էր Հայրիկյանին կամ ինքն էր նախաձեռնողը: Այնպես որ, հարցին այս տեսանկյունից մոտենալը ճիշտ չէ, կամ` միայն շահարկումներ անելու դրդապատճառներ ունի: Փոխարենը այս մոտեցումը հայտնի միջադեպը դարձնում է լակմուսի թուղթ, որը ցույց է տալիս, թե այսօրվա Հայաստանում քաղաքական գործընթացների մասնակիցներն ինչպես են դիրքավորվում, իրավիճակն ու ստեղծված հնարավորություններն ինչպես են կառավարում և օգտագործվում ի նպաստ իրենց շահերի:

Միջադեպից հետո, նաև` այս օրերին, քիչ չեն հայտարարությունները, որտեղ հանդես են գալիս պետությանը կամ պետական իշխանությանը մեղադրելու դիրքերից: Եթե շարքային քաղաքացիների կամ ֆեյսբուքյան ֆեյքերի կողմից նման գործելակերպն ինչ-որ տեղ հասկանալի է, ապա քաղաքական գործիչների պարագայում պետք է որոնել որևէ բնորոշ բառ` բնականաբար, բացասական բնույթի:

Ի՞նչ ենք լսում: Հրանտ Բագրատյանի, Լևոն Զուրաբյանի, Նիկոլ Փաշինյանի, Ստեփան Սաֆարյանի կարգի գործիչները խոսում են միջադեպի մասին, հիշատակում պետությանն ու իշխանություններին, և բազմիմաստ ակնարկներ անում պետության գործունակության, անվտանգության ապահովման կարողությունների, բացահայտել-չբացահայտելու կամքի և այլնի վերաբերյալ: Ըստ որում` այս բնույթի քննարկումները հասել են ծայրահեղ մի կետի. այսօր օդում կախված է փակուղային երկընտրանք` ոմանք մտածում են, որ եթե պետությունը անմիջապես չբացահայտի տեղի ունեցածը, ուրեմն` իր մատը խառն է, ոմանք էլ ընդհակառակը` եթե պետությունն այս երկու օրը բացահայտի, դրանով ցույց կտա, որ իր մատը խառն էր: Մի խոսքով` «ինչի՞ ես գլխարկ դրել, ինչի՞ գլխարկ չես դրել»:

Համաձայնեք, որ այս իրավիճակում քաղաքացիները, շարքային հայաստանցիները, որոնք պարտավոր չեն ամեն ինչի մասին սեփական կարծիքն ունենալ և երբեմն-երբեմն կոմնորոշվելու համար օգտվում են քաղաքական դասի «վելուծություններից», իսկապես անելանելի դրության մեջ են: Ուստի անհրաժեշտ է մի շարք դատողություններ, այնուամենայնիվ, անել:

Միանգամից նշեմ, որ այս տեքստում որևէ վարկած առաջ չեմ քաշելու: Ընդամենը վերլուծելու եմ այն հայտարարություններն ու գործողությունները, որ հետևեցին միջադեպին:

Սկսենք պետությունից: Ակնհայտ է, որ այն, ինչ տեղի ունեցավ Պարույր Հայրիկյանի հետ, աննախադեպ մի բան չէ: Մահափորձերը, այն էլ թեկնածուների նկատմամբ և անգամ գործող բարձրաստիճան պաշտոնյաների նկատմամբ եղել են միշտ և ամենուր: Հայաստանը ոչ առաջինն է և ոչ էլ վերջինը: Ըստ որում` որպես կանոն այս կարգի հանցագործությունները չեն էլ բացահայտվում, իսկ բացահայտումից կամ այդ մասին հայտարարություններից հետո, քննության ներկայացված արդյունքները հավատ չեն ներշնչում: Ասել կուզենք, որ պետության, նրա իրավապահ և մյուս մարմինների կայացվածությունը նման դեպքերը բացառելու երաշխիք չեն: Օրինակ, աշխարհի քիչ երկրներ կարող են համեմատվել ամերիկյան ուժային ու գաղտնի ծառայությունների կարողությունների հետ, բայց այնտեղ տեղի ունեցան Ջոն և Ռոբերտ Քենեդիների սպանությունները. մեկը` գործող նախագահ, մյուսը` նախագահի թեկնածու: Որքանո՞վ են բացահայտվել այս սպանությունները, թողնենք յուրաքանչյուրի մտքին ու դատողությանը: Իսկ որ այս միջադեպերը ակնհայտ վկայում են, որ ուժային մարմինների գոյությունը նման միջադեպերի բացառման երաշխիք չեն, փաստ է:

Հիմա հարց է ծագում: Ի՞նչ պետք է և կարող է անել նորմալ պետությունը նման իրավիճակներում: Կարծում եմ` պետությունը միջադեպից անմիջապես հետո պետք է հանդես գա համարժեք քայլերով, իսկ ապագայի համար դասեր քաղի:

Հայաստանի պետությանն ու իշխանություններին մեղադրել անհամարժեքության մեջ` կապված Պարույր Հայրիկյանի նկատմամբ մահափորձի հետ, կարծում եմ չարժե: Ձեռնարկված քայլերի համարժեքության ստուգման մեկ գործիք կա` որքանով են այդ քայլերը տեղավորվում Սահմանադրության և օրենքների մեջ և որքանով են բխում դրանց պահանջներից: Եթե, օրինակ, պետությունն աչքի ընկներ հիստերիկ մարմնաշարժությամբ` ամեն անկյունում իրավապահ կանգնեցներ, քաղաք մտնող ճանապարհներին բլոկպոստեր շարեր, հետաքննության անվան տակ մարդկանց ամեն քայլափոխի նեղություն պատճառեր (իսկ այդպիսի բան մեր հասարակությունը բազմիցս է տեսել), կարելի կլիներ խոսել պետության անհամարժեքության, ավելցուկային ակտիվության և այլնի մասին: Բայց նման բան չունենք: Ընդհակառակը, ունենք չնախատեսված մի իրավիճակ, որի լուծումն օրենսդրորեն տրված է, և պետական մարմինները, իշխանություններն ըստ այդմ իրենց գործառույթներն իրականացում են: Կարծես թե, որևէ մեկին կամ որևէ գերատեսչության պահանջ ներկայացնելու առիթ մինչ այժմ չի ծագել:

Ինչ վերաբերում է դասեր քաղելուն, ապա սա քննարկելու հարց է, և կասկած չունեմ, որ նախադեպը կդառնա քննարկման առարկա (գուցե օրենսգրքում փոփոխություն կատարվի և թեկնածուներին թիկնազորի տրամադրումը դառնա պարտադիր պայման):

Ստացվում է, որ մենք գործ ունենք ոչ թե պետության անհամարժեքության, այլ միանգամայն համարժեք քայլերի հետ: Ուստի, բոլոր նրանք, ովքեր հանդես են գալիս հակառակ դիրքերից, պարզապես իրենց դուրս են դնում այդ նույն պետությունից: Եվ երկրորդ` ստեղծված իրավիճակում փորձում են իրացնել իրենց քաղաքական շահերը: Թե որքանով է էթիկայի մեջ դա տեղավորվում, թողնենք այդ մարդկանց ու նրանց հետևորդների խղճին: Ի վերջո անկախ ամեն ինչից Պարույր Հայրիկյանն ու նրա հարազատները հայտնվել են մի դրամայի մեջ, որը ոմանք փորձում են օգտագործել:

Ամփոփելով, անհրաժեշտ եմ համարում ընդամենը ֆիքսել, որ յուրաքանչյուր ճգնաժամային կամ սուր իրավիճակում պետության գործունակությունը չափվում է իրավիճակի կառավարման համար իրավական կանոնակարգումների առկայության կամ բացակայության և այդ կանոնակարգումների համաձայն գործելու, հաջորդական քայլեր իրականացնելու պատրաստակամությամբ: Փաստ է, որ թե մեկով, թե մյուսով Հայաստանն ապացուցեց գործունակությունը. Օրենսդրությունն ունի նախատեսված մեխանիզմները (ըստ անհրաժեշտության ընդհուպ մինչև նոր ընտրությունների նշանակումը), իսկ պետական մարմինները պատրաստակամ և հետևողական իրականացրել են նույն այդ օրենսդրությամբ իրենց առջև դրված խնդիրները: Մնացածը պարզ շահարկում է:

Իսկ թե գործընթացի մասնակիցներից ով ինչ դիվիդենտներ կքաղի ստեղծված իրավիճակում, դա նրանց ու ժամանակի խնդիրն է: Կարևորը, որ դրանք տեղավորվեն ոչ միայն իրավական, քաղաքական, այլև` բարոյական նորմերի շրջանակներում:

Հ.Գ. Ի դեպ, բոլոր նրանց, ովքեր փորձում են տեղի ունեցածը կապել նախկին նմանատիպ կամ այլ դեպքերի հետ: Ես մի հարց ունեմ` դուք որևէ տեղեկատվության եք տիրապետում, որոնց մասին ուրիշները չգիտե՞ն: Եթե այո, ապա բարի եղեք այդ մասին հայտնել պատկան մարմիններին: Հակառակ դեպքում դա շահարկում էլ չէ, այլ պարզունակ դատարկախոսություն:

Արմեն Մինասյան
Panorama.am-ը տեղեկացնում է, որ խմբագրության կարծիքը կարող է չհամընկնել հեղինակի կարծիքի հետ