Ձեր վստահելի աղբյուրը

GMP՝ անցագիր դեղերի միջազգային շուկայի համար Հայաստանի դեղ արտադրող ընկերությունները 2013 թվականի հունվարի 1-ից պետք է ներդնեն եվրոպական GMP (Good Manufacturing Practice, Արտադրության պատշաճ պայմաններ) ստանդարտներ: Սա նշանակում է, որ հայաստանյան դեղարտադրողները պետք է անցնեն պատշաճ արտադրական գործունեության:
GMP ստանդարտների ներդրման վերաբերյալ Panorama.am-ի թղթակիցը զրուցել է ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմի ղեկավար Սուրեն Քրմոյանի հետ:

-Հայաստանի կառավարության որոշման համաձայն` հայկական դեղ արտադրող ընկերությունները 2013թ. հունվարի 1-ից պետք է ներդնեն եվրոպական GMP ստանդարտներ: Այսօր տեղական ընկերություններից քանի՞սն են պատրաստ ներդնել այդ ստանդարտները:
-GMP ստանդարտի ներդրման ուղղությամբ վերջին տարիներին մեծածավալ աշխատանք է իրականացվել: Այսօր կարող ենք վստահ ասել, որ մեր երկիրը պատրաստ է անցնել GMP ստանդարտներին: Թեև 2013թ-ի հունվարի 1-ից որոշումն արդեն վերջնական ուժի մեջ է մտել, սակայն որոշակի ժամանակ է հարկավոր, որպեսզի ընկերություններին հավաստագրեր տրամադրվեն: Մի քանի առաջատար ընկերություններ արդեն իսկ բավականին մեծ ներդրումներ են կատարել՝ իրենց արտադրական հզորությունները մեծացնելու առումով, և պատրաստ են այս գործընթացն անցնել: Մասնավորապես, դեղ արտադրող տեղական կազմակեպություններից երեքը` «Արփիմեդ», «Լիկվոր» և «Ֆարմատեք»-ը, արդեն դիմել են դեղագործական պատշաճ արտադրական գործունեության հավաստագիր ստանալու համար: Կան նաև այլ ընկերություններ, որոնք նույնպես փորձում են իրենց արտադրանքը համապատասխանեցնել այդ նորմերին:
Ներկայումս 18 տնտեսվարող ունենք, բոլորն են ջանքեր են գործադրում այս ուղղությամբ, և յուրաքանյուրը որոշակի փուլում է գտնվում: Մեր ընկերությունները բավականին լուրջ են տրամադրված՝ ներդրումներ են իրականացնում, նոր շենքեր են կառուցում, վերապատրաստման դասընթացներ են անցնում: Այդուհանդերձ գիտակցում ենք, որ այս տարի ոչ բոլոր ընկերությունները պատրաստ կլինեն ներդնել GMP ստանդարտները: Բնականաբար, այն ընկերությունները, որոնք կհամապատասխանեն, ապա նրանց հավաստագրեր կտրամադրեն, իսկ հավաստագիր չստացած ընկերությունների վերաբերյալ կառավարությունն առաջարկություն կներկայացնի:

-Հնարավո՞ր է, որ այդ ընկերությունների գործունեությունը դադարեցվի:
-Թե կառավարության, թե առողջապահության նախարարության համար տնտեսական տեսանկյունից նպատակահարմար չէ, որ այդ ընկերությունները դադարեցնեն իրենց գործունեությունը, դրա համար մենք անում ենք ամեն ինչ, որպեսզի նրանց օգնենք, բայց եթե տվյալ ընկերությունները կամք չդրսևորեն, համապատասխան ռեսուրսներ չներգրավեն` եթե ոչ այսօր, ապա մի օր դրանք կփակվեն: Մեր արտադրանքի որակը պետք է համապատասխանի միջազգային չափանիշներին:
Մենք խնդիրը երկու մասից ենք դիտարկում: Առաջին` տեղական արտադրության դեղերը պետք է լինեն որակյալ և անվտանգ, երկրորդ` երկրում պետք է խրախուսել արտադրողներին, բայց եթե արտադրանքի որակը չհամապատասխանի միջազգային չափանիշներին, ապա համապատասխան առաջարկություններ կներկայացվի տնտեսվարող սուբյեկտներին:

- GMP ստանդարտի ներդրումով կավելանա՞ սպառողի վստահությունը դեղերի նկատմամբ:
-Այս ստանդարտների ներդրման ամբողջ իմաստն այն է, որ բարձրանա մեր ազգաբնակչության վստահությունը դեպի հայրենական դեղարտադրությունը: Ի վերջո պատշաճ արտադրական գործունեությունը հնարավորություն կտա արտադրանքը որակյալ կերպով հասցնել և սպառողին, և ավելացնել ներդրումներն ու դեղերի արտադրությունը, ինչպես նաև արտահանել Եվրամիության երկրներ, քանի որ եվրոպական և ԱՊՀ երկրներն այսօր դեղեր գնում են միայն GMP ստանդարտ ունեցող ընկերություններից: Ի դեպ, ԱՊՀ երկրները 2014-15 թթ-ից անցնելու են պարտադիր GMP սերտիֆիկատների: Դա նշանակում է, որ եթե մենք այդ քայլերին չգնանք, ապա կկորցնենք արտահանման հնարավորությունը:

-Այսօր տեղական արտադրության դեղերը շուկայում քանի՞ տոկոսն են զբաղեցնում:
-Հայաստանյան դեղերի շուկայում իրացման 10 տոկոսը պատկանում է տեղական դեղերին, իսկ 90 տոկոսը` արտերկրից ներկրվող դեղերին: Ակնկալվում է, որ GMP ստանդարտների ներդրումը կավելացնի Հայաստանում իրացվող դեղարտադրության չափաբաժինը: Մեր նպատակն է, որ այս ոլորտում ինքնաբավ լինենք: Մենք ունենք բավականին լուրջ արտադրություն, ընկերություններ կան, որ իրենց արտադրանքի 50-60%-ն արտահանում են: Ժամանակն է՝ այդ ծավալներն ավելացնել:

- Այսինքն` ստանդարտի ներդրումից հետո մի քանի անգամ կավելանա՞ն հայկական դեղերի արտադրության և արտահանման ծավալները:
-Մենք ձգտում ենք, որ աճ գրանցվի, իսկ թե որքան, դեռևս չենք կարող ասել, բայց եթե առաջին փուլում կարողանանք ապահովել շուկայի 30 տոկոսը, ապա դա մեզ համար մեծ նվաճում կլինի: Դեղագործությունն այսօր Հայաստանի արդյունաբերության կայուն զարգացող ճյուղերից մեկն է, և ՀՀ կառավարությունն այն առանձնացրել է որպես տնտեսության զարգացման առաջնահերթ ու հեռանկարային ոլորտ։ Կառավարության կողմից հաստատված արտահանմանն ուղղված արդյունաբերական քաղաքականության ռազմավարությունը նույնպես ենթադրում է ավելացնել արտահանման ծավալները:

- GMP ստանդարտի ներդրումը կանդրադառնա՞ շուկայում դեղերի գների վրա:
-Դեղերի գների բարձրացումը բացառվում է: Մեր խնդիրը բնակչությանը որակյալ և մատչելի դեղերով ապահովելն է: Եթե տեղական արտադրողները չկարողանան մրցունակ գին առաջարկել, ապա դրանից կօգտվեն օտարերկրյա արտադրողները: Պետք է նշեմ, որ պետական գնումների ժամանակ տեղական արտադրողները ներկայացնում են դեղեր, որոնք մինչ այդ ներկրում էինք: Սա նշանակում է, որ որոշ դեղ արտադրողներ մոտ են այդ ստանդարտների ներդրմանը, թեև այդ արտադրանքն այս պահին էլ որակյալ է, պարզապես այս ստանդարտով տեխնիկական մի շարք խնդիրներ են կանոնակարգվում:

- Ասացիք, որ 3 ընկերություն մոտ են կանգնած հավաստագիր ստանալու ճանապարհին, բայց դրա համար որքան ժամանակ կպահանջվի:
-Գործընթացը սկսել ենք, բայց յուրաքանչյուր ձեռնարկությունում ուսումնասիրություն իրականացնելու համար երկար ժամանակ է պահանջվում, քանի որ տեսուչները մասնակցում են արտադրական պրոցեսներին, ցանկացած երևույթ ֆիքսում են, ամեն ինչ ուսումնասիրվում է: Միայն բոլոր չափանիշներին համապատասխանելու դեպքում հավաստագիր կտրվի: Իսկ դրանից հետո եվրոպացի գործընկերները կստուգեն առողջապահության նախարարության և նրա կառույցների գործունեությունը՝ համոզվելու, թե որքանո՞վ է այն թափանցիկ և անաչառ գործել:
Վստահաբար կարող եմ ասել, որ տարեցտարի բարելավելու ենք դեղերի արտադրության որակն ու անվտանգությունը: Ես մեր բնակիչներին կոչ եմ անում վստահել տեղական դեղերին, դեղ արտադրողներին էլ հորդորում եմ ներդրումնել անել, GMP ստանդարտների ներդրման գործընթացը շուտ ավարտել, քանի որ դա ի վերջո իրենց գործարանների, իրենց արտադրության կենսունակության երաշխիքն է լինելու: Հիշեք, որ պետությունն այլևս նախանշված որակի ստանդարտներից ներքև չի իջնելու: