Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը օրերս հարցազրույց է տվել «Ավստրիական լրատվական գործակալությանը», որում անդրադարձել է Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերություններին, Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացին, ինչպես նաև հայ-թուրքական հարաբերություններին: ՀՀ արտգործնախարարի հնչեցրած առանցքային շեշտադրումների շուրջ Panorama.am-ը զրուցել է քաղաքագետ Սերգեյ Մինասյանի, ԵՊՀ եվրոպական և միջազգային իրավունքի ամբիոնի վարիչ, իրավագետ-միջազգայնագետ Վիգեն Քոչարյանի և քաղաքագետ Նարեկ Գալստյանի հետ:

ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը «Ավստրիական լրատվական գործակալությանը» տված հարցազրույցում նշել էր մասնավորապես հետևյալը. «Ադրբեջանը մերժում է ԼՂ հակամարտության կարգավորման հարցում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի բոլոր առաջարկները», որ հակամարտությունը չի կարգավորվում, քանի որ «միջազգային հանրությունը և Ադրբեջանը խոսում են տարբեր լեզուներով», նաև ասել, որ «Ադրբեջանի և միջազգային հանրության միջև խորանում է քաղաքակրթական անդունդը»։

Panorama.am-ի հետ զրույցում, պատասխանելով հարցին, թե արդյոք Արցախյան հակամարտության բանակցային գործընթացը հայտնվե՞լ է լիակատար փակուղում և ի՞նչ կարելի է ակնկալել բանակցային գործընթացից, քաղաքագետ Սերգեյ Մինասյանը ասաց. «Փաստացի Արցախյան հիմնախնդրի բանակցային գործընթացը մտավ փակուղի 2006-2007թթ.-ին, երբ պարզ դարձավ, որ Ադրբեջանը պատրաստ չէ մերվել Արցախյան խնդրի քաղաքական իրականության հետ:

Մյուս կողմից պարզ դարձավ, որ Ադրբեջանը հույսը դրել է նավթա-գազային գումարները ռազմական նպատակներով ծախսելու միջոցով, ուժի սպառնալիքով կամ պարզապես ռազմական ուժի գործադրմամբ այս հակամարտւթյունն իր օգտին լուծելու վրա: Այդ պահին ակնհայտ դարձավ և՛ հայկական կողմերի, և՛ միջազգային հանրության համար, որ թիվ մեկ խնդիրն արդեն ոչ թե փոխզիջումային լուծում գտնելն է, այլ հակամարտության գոտում խաղաղության պահպանումն ու ռազմական գործողությունների չվերսկսումը: Այդ առումով հասկանալի է, որ Հայաստանի և միջազգային հանրության դիրքորոշումներն ավելի քան համապատասխանում են միմյանց:

Ռամիլ Սաֆարովի գործը, և Ադրբեջանի կողմից այլ գործողությունները վկայեցին, որ Ադրբեջանում կոմպրոմիսների գնալու տրամադրվածությունը վերանում է: Դրա հետ մեկտեղ Ադրբեջանում կան նաև լուրջ խնդիրներ մարդու իրավունքների պաշտպանության և ժողովրդավարության առումով:

Կարծում եմ՝ նախարար Նալբանդյանը, ասելով, որ Ադրբեջանի և միջազգային հանրության միջև խորացել է քաղաքակրթական անդունդը, ընդգծել է հենց այդ երկու հանգամանքը՝ Ադրբեջանի կողմից ռազմական ուժով Ղարաբաղյան հակամարտության լուծման ցանկությունն ու փաստացի բանակցային գործընթացը ընդհատելը, և Ադրբեջանի ներսում առկա գործընթացները՝ սկսած Սաֆարովից և Այլիսլիից, վերջացրած հակահայկական հռետորաբանությամբ:

Հակամարտության վերջնական կարգավորման առումով կողմերի տրամագծորեն տարբեր մոտեցումները միայն տեսականորեն են ռեալ հնարավորություն տալիս դրական իմաստով շարունակել բանակցային գործընթացը: Սաֆարովի գործը հանգեցրեց մի իրավիճակի, որ դժվար է պատկերացնել, թե ինչ առիթ պետք է լինի, որ Հայաստանի նախագահը համաձայնվի Ալիևի հետ նստել բանակցային սեղանի շուրջ:

Ստեղծված իրողություններից ելնելով` տեսանելի ապագայում Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում միայն մի տարբերակն է իրատեսական. դա գոյություն ունեցող ստատուս քվոյի պահպանումն ու ամրապնդումն է»:

Անդրադառնալով հայ-թուրքական հարաբերություններին և Ցյուրիխյան արձանագրություններին՝ արտգործնախարար Է. Նալբանդյանը մասնավորապես նշել էր. «Ցյուրիխում ստորագրվեցին հայ-թուրքական արձանագրությունները, սակայն թուրքական կողմը մերժեց վավերացնել և իրականացնել այդ համաձայնությունները: Փաստորեն Թուրքիան մերժում է միջազգային հարաբերությունների կարևորագույն pacta sund servanta սկզբունքը՝ պայմանավորվածությունները պետք է հարգվեն»։

Իրավագետ-միջազգայնագետ Վիգեն Քոչարյանին խնդրեցինք մեկնաբանել, թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում «pacta sund servanta» սկզբունքը և ի՞նչ հետևանքներ է ունենում այդ սկզբունքի խախտումը պետությունների միջև հարաբերություններում: Վերջինս նշեց, որ այդ սկզբունքը կարելի է դիտարկել իրավական և քաղաքական հարթությունում:

«Pacta sund servanta նշանակում է պայմանագրերը պետք է կատարվեն, իսկ որպեսզի պայմանագիրը կատարվի, այն պետք է ուժի մեջ մտնի: Բայց մինչև ուժի մեջ մտնելը միջազգային իրավունքի նորմերով պետությունները չպետք է այդ պայմանագրին հակասող գործողություններ անեն: Pacta sund servanta սկզբունքը չի նախատեսում, որ եթե պայմանագիրը ստորագրված է, ապա պետք է պարտադիր վավերացվի:

Թուրքիայի գործողությունները պետք է գնահատվեն զուտ քաղաքական իմաստով ավելի, քան միջազգային իրավական հարթության մեջ: Իրավական իմաստով այն հանգամանքը, որ պետությունը պայմանագիր է ստորագրում ու հետո ինչ-ինչ պատճառներով չի վավերացնում, դրանում միջազգային իրավունքի սկզբունքի խախտում չկա:

Դա պետության սահմանադրական համապատասխան ընթացակարգով որոշվելիք հարց է: Խախտում կլիներ, եթե պայմանագրի մեջ հստակ նշված լիներ, որ կողմերը պարտավորվում են սույն պայմանագիրը ներկայացնել ազգային խորհրդարաններ վավերացման համար՝ ոչ ուշ, քան այսինչ ժամկետներում: Նման դրույթ արձանագրություններում չկա:

Իրականում առկա է զուտ քաղաքական մեծ խնդիր, որ Թուրքիան նախապայմաններ է դնում հարաբերությունների կարգավորման համար, ինչը տարածաշրջանային լուրջ խնդիրներ է ստեղծում և խոչընդոտում տարածաշրջանում դրական զարգացումներին: Դա լուրջ, հիմնարար խնդիր է, բայց այն քաղաքական խնդիր է:

Եթե Թուրքիան ինչ-ինչ նախապայմաններ ուներ Հայաստանի հետ հարաբերությունները այդ արձանագրություններով կանոնակարգելու, ապա այդ նախապայմանների մասին կարող էր խոսել մինչև պայմանագրի ստորագրումը, իսկ ստորագրումից հետո պայմանագրին չվերաբերող նախապայմաններ առաջ քաշելը, ինչ խոսք, ընդունելի չի կարող լինել»,- պարզաբանեց Վ. Քոչարյանը:

Էդվարդ Նալբանդյանը խոսել է նաև կովկասյան տարածաշրջանային նախագծերի մասին, որոնցում իր մասնակցությունն ունի Թուրքիան: Հատկանշական է, որ օրերս թուրքական «Հուրիյեթ» պարբերականում հրապարակված մի հոդվածի համաձայն՝ Թուրքիան առաջարկում է Հայաստանին ներգրավվել տարածաշրջանային նախագծերին այն դեպքում, երբ հստակ առաջընթաց արձանագրվի ԼՂ հակամարտության հարցում, այն է՝ «հայկական զինուժը լքի, մասնավորապես, Լեռնային Ղարաբաղին հարակից շրջանները»:

Էդվարդ Նալբանդյանը տարածաշրջանային նախագծերի վերաբերյալ ասել է. «Տարածաշրջանային ծրագրերը կարող են հաջողություն ունենալ, եթե հիմնվեն ներգրավման, այլ ոչ բացառման սկզբունքի վրա։ Դրանք չեն կարող հաջողություն ունենալ, եթե ուղղված են որևէ երկրի դեմ, եթե ստեղծում են նոր բաժանարար գծեր։ Այդ ծրագրերը կարող են հաջողություն ունենալ, եթե դրանց ուղղվածությունը ոչ թե դեմ է, այլ հանուն, եթե նկատի են առնում բոլոր երկրների շահերը»։

Քաղաքագետ Նարեկ Գալստյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում նկատեց. «Թուրքիան առաջ է քաշում գաղափար Հայաստանին ներգրավել տարածաշրջանային ծրագրերում, բայց այդ ներգրավումը կապում է Արցախյան հիմնախնդրում ինչ-որ առաջընթաց արձանագրելու հետ: Նույնն էլ Թուրքիան իրականացնում է նաև հայ-թուրքական դե ֆակտո սահմանի վերաբացման առումով՝ հայտարարելով, որ սահմանը հնարավոր է վերաբացել միայն այն դեպքում, երբ Հայաստանը կկատարի ինչ-ինչ պայմաններ:

Սա ապակառուցողական մոտեցում է՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ եթե անգամ այդ ծրագրերի մեջ ներգրավելը կապվում է Արցախյան հիմնախնդրում առաջընթաց արձանագրելու հետ, ապա այդ պայմանը պետք է ուղղված լինի ոչ թե Հայաստանին, այլ Ադրբեջանին, որովհետև բանակցային գործընթացում հաջողության հասնելու հավանականությունը խափանվում է հենց Ադրբեջանի կողմից՝ նույն Սաֆարովի դեպքը, ձեռք բերված պայմանավորվածությունները խախտելու ադրբեջանական արդեն ավանդական մոտեցումը և այլն:

Թուրքիան փորձում է միջազգային հանրության և Հայաստանի մոտ տպավորություն ստեղծել, որ կառուցողական մոտեցում է ցուցաբերում Հայաստանի հետ համագործակցություն սկսելու հարցում, սակայն իրականության մեջ նա մնում է հավատարիմ իր վաղեմի մոտեցմանը՝ Հայաստանի շրջափակմանը, ինչը Հայաստանի ազգային անվտանգության ռազմավարության մեջ դիտարկվում է՝ որպես թշնամական գործողություն:

Հայաստանի իշխանությունները բազմիցս հայտարարել են, որ դիվանագիտական հարաբերությունների սկսումը պետք է լինի առանց նախապայմանների: Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ կոնֆլիկտ ունեցող պետությունները շատ ավելի հեշտ են հասնում այդ կոնֆլիկտի լուծմանը, երբ տնտեսական ոլորտում նրանց միջև ինչ-որ համագործակցություն է սկսվում: Բայց և՛ Ադրբեջանը, և՛ Թուրքիան առաջնորդվում են բոլորովին այլ տրամաբանությամբ՝ Հայաստանը շրջափակելու տրամաբանությամբ:

Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը չպետք է կապվի Արցախյան հիմնախնդրի հետ: Եթե Թուրքիան ցանկանում է Հայաստանի հետ կարգավորել իր հարաբերությունները, ապա պետք է առաջնորդվի միայն իր ու Հայաստանի հետ կապված հարցերով, այլ ոչ թե Ադրբեջանի ու Հայաստանի միջև առկա խնդիրներով»,- նշեց Նարեկ Գալստյանը:

Նախորդող՝
Էդվարդ Նալբանդյան. Ադրբեջանի և միջազգային հանրության միջև խորանում է քաղաքակրթական անդունդը

 Թուրքիան առաջարկում է Հայաստանին ներգրավել տրանսպորտային խոշոր նախագծերում. Հուրիյեթ Դեյլի Նյուզ