Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ուրբաթ օրը Փակ շուկայի նկատմամբ արվող բարբարոսությունը բաց քննարկվում էր Ճարտարապետների միությունում: Այդ քննարկման ժամանակ Լիլիթ Գալստյանը ասել է, թե`«Մենք այլևս չենք կարող փրկել հուշարձանը: Շուկայի 1/3-ն արդեն ավերված է»:

Ինքս չհամաձայնելով այդքան հեշտ «լուծման» հետ, խոսեցի ճարտարապետ Արսեն Կարապետյանի հետ: Որպես քաղաքացի, ամբողջովին կիսելով լսածս կարծիքը, ներկայացնում եմ պատասխանը` որպես դիրքորոշում, առանց խմբագրման:

«Միանգամայն համաձայն եմ, բայց ես կգնահատեի 3/5, այդ կարգի ավիրվածությունները միանշանակ սկզբունքորեն փոխել են շենքի կառուցվածքը եւ փիլիսոփայությունը:

Մեզանում տարածված են անգրագետ պատկերացումները, թե հուշարձանը պահպանել նշանակում է պահպանել ճակատը՝ այն էլ ընդհանուր առմամբ: Իրականում շենքը միասնական օրգանիզմ է, ներքին տարածությունների կազմակերպումը ոչ պակաս, եթե ոչ ավելի կարեւոր է:

Ամենավատն այն է, որ նույնիսկ այն մասնագետները, ովքեր առանց կասկածների խոսում են Շուկայի քանդման մասին, չեն ասում ամբողջ ճշմարտությունը: Անընդհատ խոսվում է «ինքնափլուզված» կամարների մասին, որոնք, բնականաբար, «ինքնափլուզվել են» միայն այն հատվածներում, որտեղ նախատեսվում էր ինքնակամ կառույց իրականացնել, բայց եթե պետք չլիներ, այդ կամարները դեռ 200 տարի հանգիստ կծառայեին, ու եթե նկատել եք, բոլոր «փորձագետները», որոնք մտային անմարդկային ճիգերով ապացույցներ էին մոգոնում ու երդվում էին, որ կամարները ինքնասպան եղան, բոլոր այդ մարդիկ խոսելուց մատները թաքուն խաչ են անում:

Ես բազմիցս գրել եմ դրա մասին, բայց ոչ մի արձագանք չեմ ստացել: Խոսքն այն մասին է, որ քանդվել են ոչ թե միայն կամարները, այլեւ շենքի ամբողջ հորինվածքի կարեւորագույն մասը՝ հետեւի պատը մեծ կամարով, որին կպած էին նաեւ շքեղ աստիճանները եւ որով ավարտվում էր շուկայի կամարակապ լուսավոր մեծ դահլիճը եւ որից հետո սկսվում էր շենքի երկրորդ մասը՝ մսի պասաժը: Այդ հզոր պատը, բնականաբար, չէր կարող ինքն իրեն քանդվել, բայց դեռ ոչ մի զեկույցում կամ հոդվածում ես մի բառ չեմ տեսել, որը բացատրություն կտա ինչպես դա պատահեց:

Մի խոսքով, եթե հաշվի առնել, որ ծածկի կամարների թվի գրեթե կեսը, ամբողջությամբ հետնամասը՝ մսի պասաժը, դահլիճները բաժանող պատը՝ մեծ կամարակապ բացվածքով ավիրված են, շենքի մեջ առաջացել է հսկայական չարորակ ուռուցք՝ բազմահարկ շենք- «էտաժերկա», գլխավոր մուտքի թուջե դեկորատիվ ցանցը ապամոնտաժված է առանց վերահսկողության եւ փաստացի առեւանգված է (թեև` կարծես գտնվելու վայրը հայտնի է, բայց ոչ ոք թույլ չէր տվել դրանք տեղափոխել), ապա Լիլիթ Գալստյանը ճիշտ է, հուշարձանը արդեն ավերված է, եւ շատ դժվար է հիմա հասկանալ, արդյոք ենթակա է գոնե վերականգման թե ոչ:

Խնդիրը այն է, որ ոչ ոք չի ասում, որ հուշարձանների հետ չի կարելի աշխատել, չի կարելի օգտագործել, վերակառուցել: Համաշխարհային փորձը, փառք Աստծո, բազմաթիվ հրաշալի օրինակներ ունի, թե ինչպես կարելի է արդիականացնել հուշարձանները, նրանց դարձնելով արդիական եւ պետքական, բայց միեւնույն պահպանելով նրանց կառուցվածքը, նրանց մեջ դրված միտքն ու շունչը՝ ուղղակի էջ ավելացնելով երկարատեւ եւ հարուստ կենսագրությանը: Եվ եթե մարդավարի հարց դրվեր Շուկան վերակենդանացնելու, ապա պետք էր կատարել ուսումնասիրություններ, լրջորեն աշխատել առաջադրանքի վրա, հետո նոր գտնել լավագույն պատասխանները, թե ինչը եւ ինչպես կարելի է փոխել, ինչին կպնել չի կարելի եւ այլն: Սակայն էն բարբարոսությունից հետո, որ տեղի ունեցավ, իմ խորին համոզմամբ, կա միայն մի լուծում, որը ավելի շատ սկզբունքային է, քան մասնագիտական. ես համոզված եմ, որ հուշարձանը պետք է բերվի նախկին տեսքի, ամբողջությամբ հեռացվի քաղցկեղային ուռուցքը (խոսքը նորակառույց հարկերի մասին է), վերականգնվեն բոլոր կամարները, մսի պասաժի հատվածը՝ իր ծածկով, հետեւի մեծ պատը: Միակ բանը, որ հնարավոր չի լինի հեռացնել եւ ստիպված կլինենք թողնել, չնայած կիսագրագետ լուծումներին, դա ստորգետնյա կանգառն է:

Խնդիրը ոչ միայն շուկան վերադարձնելն է իրական տիրոջը՝ Երեւանին եւ Երեւանի քաղաքացիներին, այլ նախադեպ ստեղծել, որ նման բաները անպատասխան չեն մնալու. Բայց պատիժը ոչ թե մեղավորներին 10 տարով բանտարկելն է՝ Երեւանին մեկ է, թե որտեղ այդ մարդիկ կշարունակեն իրենց դատարկ կյանքը, այլ` կարեւորը գիտակցությունն է, որ ուշ թե շուտ սխալը ուղղվելու է:

Դա պետք էր անել դեռ «Սեւան» հյուրանոցի ժամանակ»:

Լուսանկարները`  Mediamax-ի, իր խոսքի հետ տրամադրել է ճարտարապետը:

Panorama.am, հետգրություն.
Սա այն թեման է, որ կարելի է միանգամից տեղադրել բոլոր ոլորտներում` մշակույթ, իրավունք, հասարակություն, քաղաքականություն...

Ա. Ոսկանյան