Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ամերիկյան հեղինակավոր «Foreign Policy» հանդեսը ծավալուն հոդվածով անդրադարձել է Հայաստանում տեղի ունեցած նախագահական ընտրություններին և հետընտրական զարգացումներին:

«Հետխորհրդային երկրների համար ծանոթ սցենարում՝ գործող նախագահը ապահովում է իր վերընտրումը` քաղաքական լծակների որոշակի օգտագործմամբ, արևմտյան դիտորդները զգուշորեն առաջընթաց արձանագրեցին՝ նկատված թերություններն ապագայում ուղղելու առաջարկությամբ: Սակայն ընդդիմությունը հավաքեց իր կողմնակիցներին և վիճարկեց արդյունքները: Բարի գալուստ Հայաստան, որտեղ փետրվարի 18-ին գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանը մոտ 59 տոկոս ձայներով հաղթանակ տոնեց նախագահական ընտրություններում, մինչդեռ նրա հիմնական մրցակիցը ստացավ ձայների 37 տոկոսը», - գրում է վերլուծաբան Էմիլ Սանամյանը` «Հայաստանի կալիֆոռնիական երազանքը» վերտառությամբ հոդվածի նախաբանում:

Նախորդ ընտրություններից տարբերող հանգամանք նա առանձնացվում է Րաֆֆի Հովհանիսյաննի, կամ, ինչպես նշվում է, «ուղղակի Րաֆֆու գործոնը, ով ալեկոծեց հայրենի քաղաքականությունը». Ի հեճուկս սպասելիքների, թե նա չափազանց օտար է Հայաստանի ընտրություններում աջակցություն ստանալու համար, 53-ամյա Հովհաննիսյանը ստացավ շատ ավելի ձայներ, քան անկախությունից ի վեր ցանկացած այլ պարտված թեկնածու:

Նշվում է նաև  ընտրությունների արդյունքների հրապարակմանը հաջորդած հետընտրական խաղաղ ցույցերի մասին:
«Չնայած այն հանգամանքին , որ ԱՄՆ իշխանությունները, Ռուսաստանի Դաշնության և ԵՄ ղեկավարներն ու նույնիսկ Թուրքիան շնորհավորել են Սարգսյանին` վերընտրվելու կապակցությամբ, Րաֆֆուն դա չի հետաքրրքում և նա հայտարարում է, թե «նրանք (այլ պետությունների ղեկավարները, -խմբ) կարող են ասել, այն, ինչ ուզում են»:

«Ասում եմ նրանց` ես ձեզ հարգում եմ, բայց չհամարձակվեք ոտնահարել մեր իրավունքները: Ես թույլ չեմ տա ձեզ: Որևէ մեկը թող դասեր  չտա ամերիկյան, եվրոպական կամ ռուսական ժովրդավարությունից, քանի որ Հայաստանի քաղաքացիներն են իրենց երկրի տնօրինողը», - մեջբերվում է Սարգսյանին ուղղված շնորհավորանքների Րաֆֆու արձագանքները:

«Որոշ դիտորդներ մատնանշում են տեղամասերում ընտրողների մասնակցության բարձր ցուցանիշի հարաբերակցությունը Սարգսյանին տրված ձայների բարձր թվի հետ, սակայն, հավանաբար, դա տեղերում իշխող կուսակցության կողմից ընտրողների մոբիլիզացման արդյունք է, այլ ոչ` ընտրակեղծիքի մասին իրական փաստարկ», - գրում պարբերականը:

«Foreign Policy»-ն նաև մանրամասն անդրադարձել է Միացյալ Նահանգներում Րաֆֆու երիտասարդ տարիներին, ստացած իրավաբանական կրթությանն ու այդ ոլորտում նրա մասնավոր գործունեությանը:

Հեղինակը գրում է, թե Հայաստանը միշտ եղել է Րաֆֆու ամերիկյան կյանքի մի մասը` նա սերվել է մայրենի լեզվով հայրենիքի «տառապանքների և անկոտրում ոգու մասին պատմություններով», որ նրա նախնիները վերապրել են Թուրքիայում իրականացված Հայոց Ցեղասպանությունը: Րաֆֆու կյանքում բեկումնային է գնահատվում 1988 թ-ին Հայաստանում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժը, որից հետո նա վերադարձել է հայրենիք:

Անդրադարձ կա Րաֆֆու գործունեությանը ԱՄՆ-ում գործող Ամերիկայի Հայկական Համագումարին, որը 90-ականներին ակտիվ համակարգել է արտաքին աշխարհի հետ նորանկախ Հայաստանի շփումը:

Հեղինակը «զարմանալի» է գնահատում 1991 թ-ին Հայաստանի անկախությունից հետո այն ժամանակվա նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի որոշումը՝ Հովհաննիսյանին նորանկախ պետության առաջին արտգործնախարար նշանակելու փաստը, քանի որ վերջինս այդ ժամանակ նույնիսկ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի չէր:

«Այդ հատվածը կարճ տևեց, քանի որ Հովհաննիսյանի ճանաչումը որպես ակտիվիստ-դիվանագետի, օր-օրի սկսեց ստվերել առաջին նախագահ Տեր-Պետրոսյանին, ում առանց այն էլ մեղադրում էին Լեռնային Ղարաբաղի համար Ադրբեջանի հետ մղվող պատերազմի և աշխարհից մեկուսացած պայմաններում սրված տնտեսական ճգնաժամը լուծելու անկարողության մեջ»:

Հիշատակվում է այն ժամանակաշրջանը, երբ նախարարի պաշտոնը լքելուց հետո Րաֆֆի Հովհաննիսյանը չէր կարող մասնակցել նախագահական ընտրություններին, քանի որ առաջին նախագահ Տեր-Պետրոսյանն ու նրան փոխարինած Ռոբերտ Քոչարյանը քաղաքացիություն չէին տրամադրում նրան: Երկարատև դատական գործընթացներից հետո, 2001 թվին միայն, Հովհաննիսյանը կարողացավ ձեռք բերել քաղաքացիություն, այն էլ սակայն վերապահումով՝ նրան արգելվում էր մասնակցել նախագահական ընտրություններին մինչև 2011 թիվը, երբ Քոչարյանի լիազորութունների երկրորդ ժամկետն արդեն վաղուց ավարտված էր», - գրում է հեղինակը:

Անդրադառնալով Րաֆֆու առաջադրմանը այս տարվա նախագահական ընտրություններին, թերթը նշում է, թե`  նույնիսկ  երբ ընդդիմության առաջնորդներ Ծառուկյանն ու Տեր-Պետրոսյանը հրաժարվեցին մասնակցել ընտրություններին, տեղական և միջազգային դիրտորդները ցածր էին գնահատում Հովհաննիսյանի հնարավորությունները և պնդում էին, թե Սարգսյանի վերընտրվելը կայացած իրողութուն է. «Այս համատեքստում հատկանշական է, որ արևմտյան դիտորդական խմբերի հիմնական քննադատություններից մեկը՝ ընտրությունների «ոչ մրցակցային» պիտակն էր, որը ենթադրաբար գրվել էր ընտրությունների արդյունքների հրապարակումից շատ առաջ»:

«Չնայած «Ժառանգություն» կուսակցությունը խոստացել էր հարստության հարկեր սահմանել ու հակակոռուպցիոն նախաձեռնություններով էր հանդես եկել, պետք է հաշվի առնել, որ հայկական քաղաքական կուսակցությունները կենտրոնացված են առավելապես անհատների, քան գաղափարախոսությունների շուրջ: Փոքրամասնություն կազմող թունդ հայրենասերներին չհաշված` հայկական հասարակության մեջ Հովհաննիսյանն ավելի շուտ կամ թերահավատորեն, կամ կասկածով էր ընկալվում: Մոտ մեկ միլիոն հայ է լքել հայրենիքը 1990-ական թթ-ից հետո առաջացած ճգնաժամերի հետևանքով: Հովհաննիսյանի հայրենադարձությունը, մինչդեռ, առաձնակի նշանակություն չունեցավ նրանց համար, ովքեր գերադասեցին մնալ հայրենիքում: Հանուն ինչի՞ որևէ մեկը կարող էր թողնել լավ կյանքն Ամերկայում և գալ ամայացած Հայաստան: Ընդամենը մի քանի հարյուր ամերիկահայեր են արել դա անկախությունից ի վեր», -գրում է պարբերականն ու շարունակում.

«1992 թ-ին «Լոս Անջելես Թայմզ» պարբերականում հայ ֆոտոլրագրողներից մեկը, հետխորհրդային դավադրության տեսության ոգով պնդում էր, թե` «ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական ծառայությունը ստիպված կլիներ 100 միլիոն դոլար տրամադրել Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը տնօրինելու համար, մինչդեռ դա նրանց հաջողվեց անվճար՝ ի դեմս ԱԳ նախարարի պաշտոնում Րաֆֆի Հովհաննիսյանի»:

Նշում է, թե նմանօրինակ կարծիքներն հիմնականում մեջբերվում են հայկական քաղաքական դաշտի ծայրահեղական շրջանակների կողմից և արձագանք են ստացել այս քարոզարշավին ևս: Այս համատեքստում հիշատակվում է արդիականացված խոսակցությունները Հովհաննիսյանի` Ամերիկայի Հայկական Համագումարի հետ համագործակցության վերաբերյալ, որ ԱՄՆ պետքարտուղարության հետ մտերմության վկայություն էր դիտարկվում:

Հովհաննիսյանը հերքել է նմանօրինակ լուրերը, միաժամանակ նշելով, թե հարգանք է տածում ցանկացած տեսակետի նկատմամբ:

«Րաֆֆին քաջ տեղյակ է տեղացիների կողմից իր` օտար ընկալման մասին և վերջին տարիներին մեջ ջանքեր է թափել, նույնիսկ սափրելով իր մորուքն ու նիհարելով 40 ֆունտ, որպեսզի ընկալվի ընդամենը սովորական տեղացի քաղաքական գործիչ: Քարոզարշավի տեսանյութերից կարելի է հաճախ լսել ռուսերեն խոսքեր, ինչն Հայաստանում ընդունված է, սակայն ոչ արևմտահայերի շրջանում», - գրում է հեղինակը:

Ընդգծվում է Րաֆֆու քարոզարշավի մեթոդը, որը խախտում է մինչ այս թե՛ ընդդիմության, թե՛ իշխանության ներկայացուցչների կողմից կիրառած քաղաքական դիսկուրսի տեղական կանոնները. Նրա խոսքերում չկան անձնական վիրավորանքներ, իսկ ելույթներն առավել ընդհանրական ու վերացական են: Վկայակոչվում են նախընտրական մի հարցման արդյունքներ, համաձայն որոնց քարոզարշավի ընթացքում հարցվածքների 7 տոկոսը անձամբ զրուցել է Հովհաննիսյանի կամ նրա ներկայացուցիչների հետ:

«Սիրո և ուշադրության այս դրսևորումը ճիշտ այն է, ինչի կարիք են ունեցել հայերը», - գրում է հեղինակը:

Պարբերականն անդրադառնում է նաև հայկական ընտրությունների առանձնահատկություններին, որտեղ անկախությունից ի վեր, 20 տարի շարունակ, «գործող իշխանությունները միշտ հաղթում են, իսկ ընդդիմությունը երբեք չի ընդունում պարտությունը»: Հիշատակվում է 1996, 2003 և 2008 թթ-ի ընտրությունները, որոնք ուղեկցվել են ընդդիմության ցույցերով ու կառավարության կողմից ճնշումներով: 1996 և 2008 թթ-ին ճգնաժամը, մասնավորապես, անցել է բռնություներով, երբ մայրաքաղաքում կարգուկանոնը պահպանելու համար զինվորականներ են տեղակայվել:

«Ընտրական համակարգի նկատմամբ անվստահությունը և գործընթացի շեղումների մասին վկայող դեպքերը, ինչպես օրինակ ընտրողների նկատմամբ ճնշումներն ու ահաբեկումները, ենթադրություններ են, սակայն հազվադեպ են կեղծիքների մասին վկայություն հանդիսանում՝ կասկածի տակ դնելով գործընթացն ու արդյունքները: Ընդդիմադիրներն իրականում չեն կարողանում ապացուցել որ հաղթել են, սակայն իշխանությունները ևս չեմ կարող վստահաբար պնդել հակառակը: Իսկ արտասահմանցի դիտորդները ընկալվում են քաղաքանապես կողմնակալ հօգուտ այս կամ այլ կողմի», - գրում է պարբերականը:

Ներկայացնելով հետընտրական զարգացումները, հեղինակը վկայակոչում է ընդդիմության պնդումները, թե արդյունքները կեղծվել են և որ իրենց թեկնածուն է իրական հաղթողը: Րաֆֆին «հաղթական այցեր է կատարում մարզեր և այն քաղաքներ, որտեղ հիմնականում բարձր ձայներ է ստացել»:

«Սակայն դեպքերի զարգացումները երևան են բերում ընդդիմադիր գործչի նաև ոչ այնքան գրավիչ հատկանիշները: Նրա ելույթները տրիվիալ են ու լի հակասություններով: Ծրագրեր հնչեցնելու փոխարեն, նա բազմության է հարցնում՝ ինչպես վարվել` Ի՞նչ եք ուզում անել, մեկ ժամ մնանք, թե՞ ավել: Նա հայատարում է, թե կսպասի այնքան, մինչև «գործող նախագահը կգա» և «կճանաչի ժողովրդի հաղթանակը»: Հաջորդ օրը, այնուհանդերձ, ինքն է գնում նախագահի նստավայր` Սարգսյանի հետ հանդիպելու համար»:

Լոս Անջելեսում գործող «Կռունկ» Հայկական լրատվական ցանցի հիմնադիր Ասպետ Պետրոսյանը պարբերականի հետ զրույցում նշել է, թե շատերը Հովհաննիսյանին ընկալում են որպես չափազանց փոփոխական և զգացմունքային մարդ և կարծիք հայտնում, թե, ամենայն հավանականությամբ, Րաֆֆին խնդիրներ ունի ապագա գործողությունները ճիշտ համակարգելու հարցում:

«Իր բոլոր թերություններով հանդերձ, Րաֆֆին, ամեն դեպքում, շատերի կողմից ընկալվում է Հայաստանի համար փոփոխության լավագույն հույսը: Եթե ոչ նախագահի, ապա կոալիցիայի մաս կազմող ուժի տեսքով: Մի շարք պետական գործիչներ, այդ թվում ԱԺ ազդեցիկ նախագահը, հայտարարել են, թե Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հետ կոալիցիան հնարավոր է, եթե նա ճանաչի ընտրությունների արդյունքները:

Սարգսյանի ու Հովհաննիսյանի հանդիպումն ու ձեռքսեղման փաստն ինքնին աննախադեպ է Հայաստանի հետընտրական քաղաքական մշակույթում: Սարգսյանի և Հովհաննիսյանի միջև արժանավայել փոխհարաբերությունները կանխորոշում են, որ այս անգամ բռնություններով միջադեպեր չեն լինի: Ոստիկանությունն այս անգամ հիմնականում հանդարտեցնող գործառույթ է իրականացրել», - գրում է պարբերականը:

Նշվում է, թե չնայած Րաֆֆին որոշել է շարունակել բողոքի ակցիաներն ու վիճարկել ընտրությունների արդյունքները Սահմանադրական դատարանում, նա միաժամանակ չի բացառել Սարգսյանի հետ կոալիցիա ստեղծելու հավանականությունը:

«Հովհաննիսյանն արդեն իսկ կերտել է հայկական ընտրական պատմության մեջ աննախադեպ քարոզարշավ: Գալիք շաբաթներն ու ամիսները ցույց կտան՝ կկարողանա՞ արդյոք ամերիկահայ քաղաքական գործիչն իր ճանաչումը վերածել սեփական ընտրողների համար նախընտրելի իրական արդյունքի», - եզրափակում է «Foreign Policy»-ն: