Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Իրանի բանակի ծովային ուժերի հրամանատար, ծովակալ Հաբիբոլլահ Սայյարին, անդրադառնալով Կասպից ծովում գտնվող «Սարդար Ջանգյալ» նավթահանքի առնչությամբ Ադրբեջանի հավակնություններին, հայտարարել է, որ այն գտնվում է Կասպից ծովի՝ Իրանին պատկանող 20 տոկոս տիրույթում, և ԶՈւ ռազմածովային ուժերը թույլ չեն տա, որ այդ տարածքները որևէ ուժի կողմից զավթվեն»:

Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի շուրջ Իրանի և Ադրբեջանի միջև առկա տարաձայնությունների, ինչպես նաև հնարավոր ռազմական բախման մասին Panorama.am-ը զրուցել է իրանագետ Արմեն Իսրայելյանի հետ:

-Ո՞րն է Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի շուրջ Իրանի և Ադրբեջանի միջև առկա տարաձայնության հիմնական պատճառը:
-Բանն այն է, որ 1921թ. Իրանի և ԽՍՀՄ-ի միջև ստորագրված պայմանագրերի համաձայն՝ Խորհրդային կառավարությունը անվարձահատույց ձևով Իրանին փոխանցեց Կասպից ծովում գտնվող Աշուրադե և այլ կղզիները, ինչպես նաև ճանաչեց Կասպից ծովում սեփական դրոշով նավատորմ պահելու և ազատ նավարկելու Իրանի իրավունքը: Վերջին տարիներին իրավական կարգավիճակի հարցում Ռուսաստանը Ղազախստանի և Ադրբեջանի հետ կարծես թե համաձայնության եկավ, սակայն Իրանը, Ադրբեջանը և Թուրքմենստանը դեռևս որոշակի տարաձայնություններ ունեն: Իրանը գտնում է, որ ծովը պետք է բաժանվի հինգ հավասար մասի, և բացառում է որևէ այլ տարբերակի քննարկում:

-Այսինքն, խնդիրը զուտ իրավական դաշտի՞ն է առնչվում:
-Ոչ, բացի իրավական հարցերից, որոշակի տարաձայնություններ կան բնապահպանական և ինչպես նշեցիք, Կասպից ծովում գտնվող նավթային հանքերի պատկանելիության առնչությամբ:
Պաշտոնական Թեհրանը Իրանի փոխնախագահ, Բնության պահպանության կազմակերպության նախագահ Մոհամմադ Ջավադ Մոհամմադի Զադեի մակարդակով բազմիցս Ադրբեջանին մեղադրել է Կասպից ծովի ջրերը նավթային մնացորդներով աղտոտելու և բնապահպանական լուրջ խնդիրներ առաջացնելու մեջ: Այդ հարցում Իրանը նույնիսկ որոշել է միջազգային ատյաններին բողոք ներկայացնել ընդդեմ Ադրբեջանի:
Բացի այդ, Ադրբեջանն էլ իր հերթին, շահարկելով ծովի իրավական կարգավիճակի դեռևս լուծված չլինելու հանգամանքը, պնդում է, թե Իրանի կողմից հայտնաբերված և շահագործման փուլում գտնվող «Սարդար Ջանգյալ» նավթահանքը ոչ թե պատկանում է Իրանին, այլ այն գտնվում է Ադրբեջանին և Թուրքմենստանին հարող ընդհանուր ջրերի տիրույթում:

-Կարո՞ղ են արդյոք առկա տարաձայնությունները հանգեցնել ռազմական բախման:
-Ռազմական բախման հավանականությունը չեմ բացառում: Թեև մերձկասպյան երկրները հայտարարում են, թե իրենք Կասպից ծովը դիտարկում են որպես խաղաղ համագործակցության տիրույթ, սակայն առկա գործընթացները միանգամայն այլ բան են վկայում:
Բանն այն է, որ պաշտոնական Բաքուն հայտարարում է, թե Իսրայելից գնված ռազմական տեխնիկան ուղղված է Հայաստանի դեմ, սակայն ռազմական փորձագետների վերլուծությունները ցույց են տալիս, որ Ադրբեջանի տրամադրության տակ եղած հականավային հրթիռները միայն ուղղված են Իրանի և Թուրքմենստանի դեմ, քանի որ Հայաստանը դեպի ծով ելք չունի:
Իմ կարծիքով, Ադրբեջանի կողմից հնարավոր վտանգը չեզոքացնելու նպատակով էր, որ Իրանը օրերս Կասպից ծովի ջրեր իջեցրեց տեղական արտադրության «Ջոմարան 2» ռազմանավը: