Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Huffington Post»-ը տպագրել է Կոլումբիայի համալսարանի Մարդու իրավունքների ուսումնասիրության ինստիտուտի տնօրեն Դեյվիդ Ֆիլիպսի` «Թուրքիան և Հայաստանը հակամարտության մեջ են» խորագրով հոդվածը:

Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածը.

«Թուրքիան և Հայաստանը բաց են թողել պատմական հնարավորությունը` բարելավել հարաբերությունները, երբ Թուրքիան հրաժարվեց վավերացնել 2009թ հոկտեմբերի 10-ին ստորագրված դիվանագիտական արձանագրությունները: Այժմ հայերը ավելի շատ կենտրոնացած են 2015թվականին՝ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի կապակցությամբ համաշխարհային հիշատակում կազմակերպել:

Այնուամենայնիվ, առևտուրը դեռ օգտակար դեր է խաղում հայ-թուրքական հարաբերություների միջև լարվածությունը նվազեցնելու և դրական խթան ստեղծելու ուղղությամբ: Բացի փակ սահմանից, թուքերը և հայերը պատմական տարբեր ընկալումներ ունեն: Ավելի քան մեկ միլիոն հայեր 1915-23թթ ընթացքում Օսմանյան կայսրության կողմից սպանվել են: Թուրքիան վիճարկում է այս փաստերը, վկայակոչելով իրադարձությունները որպես «բաշխված տառապանք»:

Թուրքիան պահանջում է «հայկական հարցի» համար համատեղ պատմական հանձնաժողով ստեղծել: Հայաստանի և Թուրքիայի միջև քաղաքական փակուղին խճճվում է, քանի որ Անկարային` Հայաստանի հետ հարաբերություններում կապում է նաև Լեռնային Ղարաբաղի հարցը, որտեղ հայերը և ադրբեջանցիները 1990-ականների սկզբին դաժան պատերազմ են միմյանց դեմ մղել, ինչի արդյունքում ավելի քան 600,000 մարդ տեղահանվել են:

Թուրքիայի և Հայաստանի կառավարությունները կարող են հակամարտության մեջ լինեն, սակայն թուրքերը և հայերը դեռ տնտեսական դիվանագիտություն են վարում: Առևտրային կապերը ներառում են հիմնականում «ճամպրուկային առևտուր», երբ սպառողական ապրանքները Թուրքիայից Վրաստանի միջոցով հասնում է Հայաստան:

Սակայն ավելի մեծ գործարք նույնպես հնարավոր է: Հայաստանը կարող է էլեկտրաէներգիա վաճառել Թուրքիային` իր տնտեսական աճը ապահովելու համար: Հայաստանը կարող է օգտագործել Թուրքիայի օպտիկամանրաթելային մալուխը` բավարարելով Ինտերնետում աճող պահանջարկը: Կարսի և Գյումրիի միջև երկաթուղային կապը կարող է վերականգնվել:

Բարելավված ճամփորդությունը և առևտուրը կարող են խթանել զբոսաշրջությունը:
Չարտերային թռիչքները արևելյան Թուրքիայի Վան քաղաքի և Երևանի միջև կամրապնդեն առևտրային կապերը: Ախուրյան գետի վրա գտնվող Անիի կամուրջը, որը խորհրդանշում է հայկական քաղաքակրթության և անատոլիական կապի մասին, պետք է վերականգնվի:

Ներկա պահին որևէ շփում չկա Հայաստանի և Թուրքիայի պաշտոնյաների միջև: Պատմությունը վերաշարադրելու փոխարեն, Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանը կարող է պատմության միջոցով բացել սահմանը և կարգավորել ճամփորդության և առևտրային հարաբերությունները` որպես դիվանգիատական հարաբերություններին ուղղված քայլ: Համարձակ լինելով, նա կարող է Թուրքիայի խորհրդարանին ներկայացնել արձանագրությունների կարգավորումը և դիվանագիտական հարաբերությունները վավերացնելու վերաբերյալ իր դրական եզրակացությունը:

Թուրիքայի իշխանությունների բարոյականության վարկանիշը վատթարանում է: Ապրիլի 24-ին` զոհերի հիշատակի օրը, Էրդողանը պետք է ներողություն խնդրի Օսմանյան Կայսրության օրոք տեղի ունեցածի կապակցությամբ: Հայաստանի հետ հաշտվելը կօգնի Թուրքիային ամրապնդել տարածաշրջանային գերիշխանության իր դերը, ինչպես աշխարհում հանդես գալ որպես լավին ձգտող պետություն»: