Ձեր վստահելի աղբյուրը

Տավուշի մարզի Չինարի գյուղում, որը ադրբեջանական սահմանից ընդամենը 28 կմ հեռավորության վրա է գտնվում, այս տարի երեք ամիսների ընթացքում միայն մեկ երեխա է ծնվել: Մինչև տարվերջ կծնվեն ևս երեքը` Չինարիի 54-ամյա գյուղապետ Սամվել Սաղոյանն է թոռնիկների սպասում: Ասում է` գյուղը ծերանում է. միայն անցած տարի 4 ծնունդ է գրանցվել գյուղում, 8 մարդ էլ մահացել է: Գյուղապետը ծնունդները խրախուսելու իր ձևերն ունի. նախորդ տարի յուրաքանչյուր ծնված երեխայի համար 100 ԱՄՆ դոլար է նվիրել, իսկ այս տարի որոշել է դրա չափը դարձնել 200 դոլար: «Մենակ թե շատ ծնվեն», -Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասում է գյուղապետ Սաղոյանը:

Չինարիի գյուղապետերանն անշուք տարածք է` մտնողին դիմավորում է ԽՄԿԿ-ին փառք տվող ցուցապաստառը, աստիճանները փայտից են, որոնք քայլելիս ոտքիդ տակ ճռճռում են, գյուղապետի սենյակում գտնվող սեղանին չօգտագործվող համակարգիչ կա, իսկ տարածքը ջեռուցվում է փայտի վառարանով: 

Այս սահմանամերձ գյուղում, որտեղ բնակչության թիվը կազմում է 1250, կարողացել են գազի խնդիրը լուծել, կառավարությունը ազատել է չօգտագործվող հողի հարկերից: Այստեղ 1070 հեկտար հողից մշակվում է ընդամենը 2-300 հեկտարը, որը թշնամու հենակետերից գտնվում է շատ հեռու: Իսկ հենակետերին մոտ գտնվող հողերին մարդիկ չեն էլ մոտենում: Այդքանով հանդերձ գյուղում զբաղվում են խաղողագործությամբ ու անասնապահությամբ:

«Հակառակորդը նենգորեն կրակում է` գյուղի վերևի մասը պարբերաբար կրակոցների է ենթարկվում և չեն թույլ տալիս, որպեսզի մոտենանք ու մշակենք մեր հողամասերը», -ասում է գյուղապետը` նկատելով, որ կրակոցների հետևանքով անասունների գլխաքանակն է նվազել:

Հակառակորդը, գյուղապետի խոսքով, ակտիվանում է հատկապես գարնանն ու աշնանը, երբ մարդկանց աշխատանքը հողամասերում սկսվում է: Ակտիվանում է նաև այն ժամանակ, երբ Երևանում քաղաքական գործընթացներն են ակտիվանում: «Իհարկե, այդ ամենն ազդում է, որ կրակոցները շատանում են», -ասում է գյուղապետը:

Գյուղի փոշոտ ճանապարհով ձեռնափայտով քստքստացնելով մի կերպ քայլող 87-ամյա Արտավազդ Ծերունյանի համար մի տեսակ սովորական ու հոգնեցնող են դարձել «թուրքի կրակոցները»: Փոխարենը շատ գոհ է կառավարությունից: Պատճառն էլ է ասում. «Հողի հարկ չենք տա»: Բայց դժգոհելու առիթ էլ ունի. «Մի կարգին աշխատատեղ չկա, որ ժողովուրդը, երիտասարդությունը մտնեն, աշխատեն»: Գյուղում ապրում է առանց երեխաների` մեկ աղջիկն ու երկու տղան կողքին չեն Մոսկվայում ու Երևանում են, աշխատում են: «Նրանք որ չլինեն, ո՞նց կարող ենք լավ ապրել», ասում է պապին ու միաժամանակ պնդում` «Տուն-տեղ ունեմ, բախչա, հո չե՞մ թողի իմ հարազատ տեղը»:

«Սաղ գյուղը ծերանոց ա, էլ մին մարդ կա ոչ», -պատկերավոր ներկայացնում է 66-ամյա Մանուշակ Առուստամյանը: Չինարի գյուղի կենտրոնական հատվածում գտնվող երկհարկանի սեփական տան մեջ Մանուշակ և Վոլոդյա Առուստամյաններն ապրում են երկուսով: Տիկին Մանուշակը մեղուներ է պահում: «Ես եմ հասկանում մեղվիքից, մարդս չի հասկանում: Լոխ գիտեմ` ինչ են ուզում, ինչ անեմ, որ լավ զգան: Բայց մի բան ասեմ` ամենաանշնորհակալ կենդանիներն են` մեկա կծում են», -ասում է տիկին Մանուշակը:

Իր տան հյուրերին առանց մեղր հյուրասիրելու չի ճանապարհում: Եթե «բերքը» շատ է լինում, նաև վաճառում են: Մանուշակ տատին տխուր է միայն նրա համար, որ իր 4 երեխաներից ոչ մեկն իր կողքին չէ (2-ը Երևանում են, 2-ը ՌԴ-ում), որ չի կարող իր թոռներին լողացնել, որ չի կարող նրանց «խտտել»: «Ըսենց հող քնդիլով սութի-մութի ապրում ենք», -ասում է Մանուշակ տատը: Վոլոդյա պապը շատ բարի աչքեր ունի` մշակած փոքրիկ հողամասն է ցույց տալիս ու անպայման էլի հրավիրում իրենց տուն: 

19-ամյա Դավիթը, ամաչկոտ է, տեսանկարահանվել չի սիրում, սիրած աղջկա մասին խոսում է ամոթխած և ասում է, որ նրա հետ գյուղում ժամադրվելու համար զբոսայգի չկա, ստիպված իրենց հողամասում են հանդիպում: Շուտով բանակ է գնալու, բայց արդեն ծանոթ է զենքի տեսակներին, դրանց փամփուշտներին: «Էնքան են կրակել, որ գիտենք, որն ինչ ա», -ասում է Դավիթը:

Մեկ այլ երիտասարդ Վարդան Ջուլհակյանը սիրած աղջկա մասին չի խոսում. Նա ավելի գործնական է, աշխատում է խանութում ու պատրաստվում է շուտով մեկնել Ռուսաստան: Խանութում օր է լինում, որ 50 հազար դրամի առևտուր է լինում, պարտքի ցուցակը հսկայական է: Խնդրում է չնկարել. «Ամոթա մարդիկ կնեղվեն: Թոշակն ստանում են, բերում մուծում են»: 

Գյուղացիները գիտեն` քարքարոտ փողոցներում առանձին հատվածներ, որոնք հանդիպակաց են ուղիղ հակառակորդի դիրքերին, վտանգավոր է քայլել կամ քայլում են շատ արագ: Այդպիսին է հատկապես դեպի գյուղի միակ մանկապարտեզ տանող ճանապարհը:

Մանկապարտեզում ապրող ու ստեղծագործող գյուղի հրաշամանուկների մասին հրապարակումը` հաջորդիվ:

Հ. Գ. Նշենք, որ լրագրողների այցը Տավուշի մարզի սահմանամերձ գյուղեր կազմակերպվել է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի (IWPR) օգնությամբ: