Ձեր վստահելի աղբյուրը

 ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանին ուղղված Րաֆֆի Հովհաննիսյանի պահանջների իրականացման իրավական բնույթի և սահմանադրա-իրավական բովանդակության շուրջ Panorama.am-ի զրույցը ԵՊՀ Սահմանադրական իրավունքի ամբիոնի դոցենտ Վարդան Այվազյանի հետ:

-Պարոն Այվազյան, Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ստեղծված ներքաղաքական իրավիճակից դուրս գալու նպատակով նախագահ Սերժ Սարգսյանին գրավոր պահանջներ է ներկայացրել՝ առաջարկելով անցկացնել արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, նաև, ինչպես ասվում է, «ժողովրդի հետ կիսել իշխանությունը»՝ կոնկրետ պաշտոնների տեսքով: Ըստ Ձեզ, սահանադրա-իրավական նորմերով ինչպե՞ս կարող է կարգավորվել այդ պահանջների իրականացումը:

-Ցանկացած կայացած և ժողովրդավարական պետությունում բոլոր տեսակի քաղաքական ու հասարակական գործընթացները կարգավորվում են սահմանադրա-իրավական նորմերով: Այս տեսակետից արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնելու Րաֆֆի Հովհաննիսյանի պահանջի առումով Սահմանադրությունը հստակ և սպառիչ կերպով տալիս է այն բոլոր հիմքերը, որոնց դեպքում նախագահն իրավունք ունի ազատ արձակել Ազգային ժողովը: Դա ամրագրված է Սահմանադրության 74.1 հոդվածով (Հանրապետության Նախագահն արձակում է Ազգային ժողովը, եթե Ազգային ժողովը երկու անգամ անընդմեջ երկու ամսվա ընթացքում հավանություն չի տալիս կառավարության ծրագրին: Հանրապետության Նախագահը Ազգային ժողովի նախագահի կամ վարչապետի առաջարկությամբ կարող է արձակել Ազգային ժողովը, եթե՝ ա) Ազգային ժողովը հերթական նստաշրջանի երեք ամսվա ընթացքում որոշում չի կայացնում կառավարության որոշմամբ անհետաձգելի համարվող օրենքի նախագծի վերաբերյալ. բ) հերթական նստաշրջանի ընթացքում Ազգային ժողովի նիստերը երեք ամսից ավելի չեն գումարվում. գ) հերթական նստաշրջանի ընթացքում Ազգային ժողովը երեք ամսից ավելի իր կողմից քննարկվող հարցերի վերաբերյալ որևէ որոշում չի կայացնում:) Ներկա պայմաններում Սահմանադրության նշած այդ հիմքերից որևէ մեկը գոյություն չունի: Այս պարագայում նախագահը, բնականաբար, չի կարող արձագել խորհրդարանը, քանի որ դա կլինի հակասահմանադրական: Տեսականորեն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ կարող են լինել, եթե ողջ ԱԺ Հանրապետական ու մնացած խմբակցությունների անդամ պատգամավորները հրաժարական տան: Բայց դա պատկերացնելը դժվար է: Ոստի նախագահը չի կարող իր ցանկությամբ նշանակել խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններ: Եթե դա տեղի ունենա, կլինի շատ վտանգավոր նախադեպ, երբ երկրում սահմանադրական կարգ չկա և բոլոր խնդիրները լուծվում են քաղաքական նպատակահարմարությամբ: Սահմանադրությանը հակասող նման պահանջների զուտ քաղաքական նպատակահարմարությամբ բավարարումը կնշանակի սահմանադրական կարգի տապալում:

-Մնացած պահանջները, որոնք վերաբերում են ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումներին և ընտրակեղծարարների պատժելուն, նույնպե՞ս հակասում են սահմանադրա-իրավական կարգավորումներին: 
-Եթե դիտարկելու լինենք մեծամասնական ընտրակարգը վերացնելու և միայն համամասնական ընտրակարգ սահմանելու պահանջը, ապա ընտրական օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու հարցը քաղաքական ուժերի բանակցությունների առարկա կարող է լինել: Այստեղ հակամասահմանադրական տարր չկա: Սակայն այս առումով, իմ կարծիքով, ևս անթույլատրելի է հարցին մոտենալ քաղաքական նպատակահարմարության համատեքստում և իրավիճակային արդյունավետության առումով: Հարցին պետք է մոտենալ համակարգային առումով: Այսօրվա քաղաքական իրավիճակը մեղմելու համար իրավիճակային լուծում տալը, հետագայում այլ խնդիրների առջև կանգնելը արդյունավետ լինել չի կարող: Ինչ վերաբերում է Կենտրոնական ընտրական և ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովների ձևավորման կարգի վերանայմանը, ապա այս խնդիրն ունի տեխնիկական բնույթ, և շատ ազատ կերպով և՛ նախագահը՝ որպես խորհրդարանական մեծամասնության քաղաքական ուժի ղեկավար, և՛ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը կարող են բանակցել, ցանկացած քաղաքական կոնսենսուսի կարող են գալ, որը կարող են խորհրդարանի կողմից ընտրական օրենսգրքում համապատասխան փոփոխություններ մտցնելու միջոցով ամրագրել: Այս հարցում ևս հակասահմանադրական որևէ պահանջ չկա: «Առնվազն հինգ մարզպետների ազատում աշխատանքից և այդ պաշտոններում Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ներկայացրած մարդկանց նշանակում» պահանջի վերաբերյալ պետք է ասել, որ Սահմանադրության համաձայն մարզպետներին նշանակում է կառավարությունը, իսկ կառավարության ընդունած որոշումը վավերացնում է նախագահը: Այսինքն՝ այս պարագայում պետք է բանակցեն ոչ միայն նախագահն ու Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, այլև բանակցության սեղանին պետք է նստի նաև կառավարությունը: Եթե, իհարկե, օբյհեկտիվ անհրաժեշտությունից ելնելով գան ընդհանուր համաձայնության, այստեղ հակասահմանադրական ընթացակարգ չկա: Իսկ ահա «Ընտրակեղծարար մարզպետների, քաղաքապետերի և գյուղապետերի աշխատանքից ազատելու» մասին խոսելիս դարձյալ պետք է փաստենք, որ այս պահանջով շեղվում ենք սահմանադրա-իրավական կարգավորման ոլորտից: Դա նշանակում է բացարձակ արհամարհական վերաբերմունք մեր բարձր դատական ատյանի՝ Սահմանադրական դատարանի նկատմամբ: Եթե Սահմանադրական դատարանն ամրագրել է, որ նման կարգի խախտումներ տեղի չեն ունեցել, քանի որ նման ապացույցներ չեն ներկայացվել, ապա հիմա ի՞նչն ենք հիմք ընդունում, որպեսզի մարզպետներին, քաղաքապետերին և գյուղապետերին անվանենք կեղծարարներ, հանցագործներ, և նրանց պատասխանատվության ենթարկեն: Միայն բամբասանքի հիմքով նման որոշում կայացնելը կրկին նշանակում է տապալել երկրում սահմանադրական կարգը՝ ելնելով քաղաքական նպատակահարմարությունից:

-Ի՞նչ կասեք կոնկրետ ղեկավար պաշտոններում Րաֆֆի Հովհաննիսյանի կողմից ներկայացված մարդկանց նշանակելու վերաբերյալ պահանջներին՝ ՀՀ Գլխավոր դատախազությունում, ԱԱԾ-ում, ՊԵԿ-ում և այլն:
-Պետք է նշել, որ Հանրապետության նախագահը պատասխանատվություն է կրում ՀՀ ազգային անվտանգության համար, իսկ ազգային անվտանգության համար պատասխանատվությունն իրացնում է իր կողմից նշանակված պաշտոնյաների միջոցով: Եթե Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ներկայացրած անձը լինի ԱԱԾ ղեկավար, ապա վերջինս կունենա դուալիստական ենթակայություն՝ միաժամանակ ենթարկվելով և նախագահին, և ՐաՖՖի Հովհաննիսյանին: ԱԱԾ ղեկավարը պարտավոր է ՀՀ նախագահի հանձնարարականները կատարել: Ենթադրենք, ԱԱԾ ղեկավարն ասի, որ ինձ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն է նշանակել, և ես համաձայն չեմ այդ հանձնարարականի հետ ու չեմ կատարում, ապա այս պարագայում մեր ամբողջ սահմանադրական կարգն ու ազգային անվտանգությունը վտանգի է ենթարկվում: Հետևաբար, ես միանգամայն օրինաչափ եմ համարում, որ նշված պաշտոնայները՝ Գլխավոր դատախազը, ՊԵԿ-ի ղեկավարը, ԱԱԾ տնօրենը, ոստիկանությունը չի նշված չէ, նաև ոստիկանապետը բացառապես լինեն հանրապետության նախագահի կողմից միանձնյա նշանակվող պաշտոնատար անձինք, քանի որ նրանց հետ միասին նախագահը պատասխանատվություն է կրում երկրի ազգային անվտանգության համար: Իսկ ազգային անվտանգությունը քաղաքական կոնսենսուսի առարկա դարձնելը անթույլատրելի է: Հարկ եմ համարում ընդգծել, որ այս ամեն ինչը պայմանագրով ամրագրելը նույնպես հակասահմանադրական է: Ես չեմ պատկերացնում, որ այդ նշանակվող պաշտոնյաները կարող են երկակի ենթակայություն ունենալ: Նրանք պետք է կատարեն նախագահի հանձնարարականները, եթե չկատարեցին, նախագահն իրավունք ունի նրանց աշխատանքից ազատել: Այս պարագայում Գլխավոր դատախազ և ԱԱԾ ղեկավար նշանակելիս խիստ հակասահմանադրական է նրանց նշանակման հետ կապված ինչ-որ քաղաքական բնույթի պայմանագիր կնքելը: Արդեն իսկ նման պայմանագիրը հակասահմանադրական է:

-Սերժ Սարգսյանը, պատասխանելով Րաֆֆի Հովհաննիսյանի այդ պահանջներին, նշել է, որ ուրախալի է այն փաստը, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ունի ուժեղ ընդդիմությանը հարիր լուրջ վերահսկողական գործառույթների ստանձնման պատրաստակամություն, և ըստ էության, նախագահը իր կողմից պատրաստակամություն է հայտնել քննարկել այդ հարցը: Ըստ Ձեզ, սահմանադրա-իրավական կարգավորումների տեսանկյունից ի՞նչ վերահսկողական գործառույթներ կարող է ստանձնել ընդդիմությունը և ի՞նչ տեսքով:

-Ընդդիմության վերահսկողության ամենաարդյունավետ խնդիրը դա երկրի սահմանադրա-իրավական համակարգին քաջ տեղյակ լինելն է և քաղաքացիական հասարակության առկայությունը: Եթե ընդդիմությունը կարողանա ներկայացնել սահմանադրական կարգավորումների տրամաբանությունից բխող պահանջներ, իշխանությունը չի կարող անտեսել դրանք: Հակառակ պարագայում նման պահանջները կարող են կրել չկհիմնավորված հոգեհուզական բնույթ և հրահրել հասարակության մեջ զանգվածային անկարգություններ: Սահմանադրությունը չի կարող լինել իշխանության ուընդդիմության բանակցության արդյունք և առուծախի առարկա:


Նախորդիվ՝   Հինգ մարզպետ, նախարարներ. Հովհաննիսյանը թվարկեց իր առաջարկները

Սերժ Սարգսյանը պատասխանել է Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նամակին