Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Վաղը` ապրիլի 9-ին տեղի է ունենալու Սերժ Սարգսյանի երդմնակալության արարողությունը (ինաուգուրացիան): Հայաստանի երրորդ հանրապետության ինաուգուրացիաների պատմության և դրանց կայացման ու հարստացման շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ, Քրիստոնեա-դեմոկրատական կուսակցության նախագահ Խոսրով Հարությունյանի հետ: Նշենք, որ վերջինս 1998 թվականին Ռոբերտ Քոչարյանի երդմնակալության արարողության ժամանակ զբաղեցրել է ԱԺ նախագահի պաշտոնը և պաշտոնական կարգավիճակից ելնելով կարևոր դերակատարություն է ունեցել այդ արարողության կազմակերպման գործում:

- Պարոն Հարությունյան, անկախ հայաստանի պատմության ընթացքում տեղի ունեցած գրեթե բոլոր երդմնակալության արարողություններին Դուք մասնակցել եք: Ինչպե՞ս կգնահատեք այդ արարողության ու ավանդույթի կայացման գործընթացը:
-Ինաուգուրացիայի գործընթացը մեր պահանջներին համահունչ դրական տրանսֆորմացիայի է ենթարկվել: Մասնավորապես, եթե փորձենք մտաբերել 1991 թվականի նախագահական երդմնակալության արարողությունը, ապա այն անկասկած ավելի զուսպ էր ու ավելի համեստ: Նախ, տեղի էր ունենում ԱԺ-ի` այն ժամանակ` Գերագույն խորհրդի, դահլիճում: Ներկա էին վեհափառ տերը` Վազգեն Առաջինը, եթե հիշողությունս չի դավաճանում` որոշ դեսպաններ և խորհրդարանը: Զուտ կազմակերպական առումով լավ հիշում եմ, որ ետին շարքում նստած պատգամավորներին բացարձակապես տեսանելի չէին ոչ ամբիոնը, ոչ նախագահը, որ երդման արարողություն էր իրականացնում, որովհետև լրատվամիջոցներն ամբողջությամբ փակել էին տեսադաշտը: Հիշում եմ, որ դեսպաններ կային, որ ծիկրակելով փորձում էին տեսնել, թե ինչ է կատարվում: Դա մեր առաջին փորձն էր և աստեղ ոչ մի պախարակելի բան չկա: 1996 թվականի երդմնակալության արարողությունը նույնպես տեղի ունեցավ ԱԺ դահլիճում` մոտավորապես նույն ֆորմատով: Ներկա էր Գարեգին Առաջինը, որոշ դեսպաններ, հիմնականում էլի ԱԺ-ն ու, բնականաբար, կառավարության անդամները:

Արարողակարգի մեջ էական փոփոխություններ տեղի ունեցան 1998 թվականին: Այդ ժամանակ ես ԱԺ նախագահն էի: Եվ, ըստ էության ԱԺ-ն է պատասխանատու ինաուգուրացիայի ամբողջ արարողության համար: Եվ ահա, մենք վերցրեցինք ու փորձեցինք տեսաժապավեններով վեր հանել, վերհիշել, հասկանալ, թե այն, ինչ արվում էր, որքանով էր տպավորիչ, որովհետև դա շատ պատասխանատու և շատ կարևոր պետական քաղաքկան արարողություն է: Այն պետք է լինի շուքով և ազդեցիկ: ԱԺ դահլիճն այն ժամանակ այդպիսի հնարավորություն չէր տալիս և մենք որոշեցինք ԱԺ լիագումար նիստը հրավիրել Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան Օպերայի և բալետի ակադեմիական թատրոնի դահլիճում: Հրավիրված էր ըստ էության քաղաքական ուժերի ամբողջ պալիտրան, դեսպաններ, ուժային կառույցների ներկայացուցիչներ, գեներալիտետը և այլն: Առանձնահատկությունը կայանում էր նրանում, որ մասնակցում էին նախագահի պաշտոնի բոլոր թեկնածուները, բացի Կարեն Դեմիրճյանից, ով նույնպես հրավեր էր ստացել, բայց չմասնակցեց: Ես անձամբ զանգել և անձամբ հրավիրատոմս եմ ուղարկել, բայց պարոն Դեմիրճյանը հարկ չհամարեց ներկա գտնվել:

Փոխարենը, այդ արարողությանը մասնակցեց Լևոն Տեր-Պետրոսյան, ում հետ անձամբ հանդիպել և բանակցել էի: Այստեղ խոսքը նաև պետական լուրջ ավանդույթի ձևավորման մասին էր, որ հաջորդ ընտրված նախագահի երդմնակալության արարողությանը ներկա է գտնվում նաև նախկինը: Ըստ իս, պետք է ներկա գտնվեն նախկին բոլոր նախագահները: Ես այդ կարծիքին եմ: Ինչևէ, մենք պարոն Տեր-Պետրոսյանի համար առանձնացրել էինք առանձին օթյակ: Արարողակարգի համաձայն Տեր-Պետրոսյանին շատ շուքով դիմավորեցին, ուղեկցեցին իր օթյակը, իսկ երդմնակալությունից հետ Քոչարյանը, ես և մնացածը տեղ գրավեցինք հարևան օթյակում: Ես այնպես կազմակերպեցի, որպեսզի մի պահ առիթ լինի և Տեր-Պետրոսյանն ու Քոչարյանը հանդիպեն: Եվ ահա, Օպերայի և բալետի թատրոնի շենքի երկրորդ հարկի սրահում նրանք հանդիպեցին:

-Ինչպիսի՞ զրուց տեղի ունեցավ նրանց միջև:
-Բնական է, անկաշկանդ, շատ արարողակարգային, բայց առ այսօր, մեր նախկին նախագահների երևի թե միակ հրապարակային հանդիպումն էր դա, որը նկարահանվեց, լուսանկարվեց ու մամուլով ներկայացվեց: Կարծում եմ, այն շատ գեղեցիկ արարողություն էր: Մի կարևոր հանգամանք ևս` շատ ընդգծված, գեղեցիկ արարողակարգով Սահմանադրական դատարանից Օպերայի և բալետի թատրոն բերվեց մեր հիմնական օրենքը: Մինչ այդ պարզապես տանում էին ԱԺ, իսկ այդ ժամանակ արդեն դարձավ արարողակարգ: Բերվում էր հատուկ մեքենայով, ուղեկցությամբ: Նույն ձևով, բավականին գեղեցիկ արարողակարգով մենք Մատենադարանից դուրս բերեցինք նաև Վեհամոր Ավետարանը: Այդ ամենն ուղիղ եթերով հեռարձակվեց և մարդիկ տեսան, թե ինչպես է այն տեղի ունենում: 2003 թվականի երդմնակալությանը ես ներկա չեմ եղել, բայց կրկին երդման արաղությունը տեղի ունեցավ Օպերայի և բալետի թատրոնի շենքում` նույն արարողակարգով:

2008 թվականի արարողությունը ևս տեղի ունեցավ Օպերայի շենքում: Ըստ էության, կայացավ ԱԺ լիագումար նիստ, որը վարում էր ԱԺ նախագահը: Եթե չեմ սխալվում այդ պաշտոնն այն ժամանակ զբաղեցնում էր Տիգրան Թորոսյանը: Թե հիմնական օրենքը, թե ավետարանը ՍԴ-ից ու Մատենադարանից մեծ շուքով, պաշտոնապես բերվեցին: Այդ ամենն, ինչպես նշեցի, մանրամասն մշակել էինք 1998 թվականին:

Վաղվա երդմնակալության արարողության ժամանակ նախատեսված է ավելի լայն մասնակցություն, ինչը միանգամայն տրամաբանական է, որովհետև բուն պրոցեսն ունի խորը քաղաքական և պետական նշանակություն և այն պետք է լինի հրապարակային: Կարծում եմ, վաղը մենք հյուրեր կունենանք նաև դրսից, իսկ բուն արարողությունը շատ շքեղ կլինի: Մարզահամերգային համալիրի համերգասրահն իր օթյակներով բավականին տպավորիչ և գեղեցիկ է:

-Ի՞նչ եք կարծում, նախկին նախագահները կմասնակցեն վաղվա արարողությանը:
-Ճիշտն ասած, Ռոբերտ Քոչարյանի առնչությամբ կարծում եմ, որ կմասնակցի, եթե երկրում լինի: Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ կապված որոշ վերապահումներ ունեմ, բայց շատ լավ կլիներ, որ մասնակցեր:

-Եղե՞լ են բանակցություններ Տեր-Պետրոսյանի հետ` մասնակցության վերաբերյալ:
-Տեղյակ չեմ, ինչպես ասում են, ես հիմա պրոցեսի մեջ չեմ: Կարող եմ միայն ասել, որ կցանկանայի, որ Տեր-Պետրոսյանն ստանար ինաուգուրացիային մասնակցելու հրավեր և ընդուներ այն: Այդ արարողության մեջ պետականության սիմվոլներ կան և դրանց պետք է շատ խնամքով վերաբերվել:

-Ձեր կարծիքով, ի՞նչ յուրօրինակ դրվագներով կարելի կլինի հետագայում հարստացնել նախագահի երդմնակալության ավանդույթը:
-Կարելի է տոնականությունն ու շուքը ավելացնել` բայց չդարձնելով շոու. զուսպ, բայց շատ շուքով: Ես առանձնահատուկ ուշադրություն կդարձների այն բանի վրա, որ ընտրված նախագահի մրցակիցները ներկա գտնվեին: Դա շատ լուրջ քաղաքական մշակույթ է:

Օրինակ կուզենայի, որ երդմնակալության արարողությանը ինչ-որ կերպ իր մասնակցությունն ունենար նաև առաջին տիկինը, քանի որ դա թեև ոչ պաշտոնական, բայց շատ պարտադրող և պարտավորված կարգավիճակ է: Մենք պետք է ելնենք նաև այն բանից, որ նախագահը ևս մարդ է և իր անձնական կյանքը, իր և կնոջ հարաբերությունները շատ էական դերակատարում կարող են ունենալ պետական գործերի ընթացքի վրա: Առաջին տիկնոջ կարգավիճակը զուտ կարգավիճակ չէ, այն լուրջ պատասխանատվություն է: Լավ կլիներ, որ բոլոր նախկին նախագահները իրենց կանանց հետ մասնակցեին և արարողությունից հետո հնարավորություն ունենային մոտենալու իրենց գործընկերոջը, շնորհավորելու, զրուցելու:


Հայաստանի երրորդ հանրապետության նախագահների ինաուգուրացիաների տեսանյութերն այստեղ`

Սերժ Սարգսյանի երդմնակալության արարողությունը 2008 թ.

Ռոբերտ Քոչարյանի երդմնակալության արարողությունը 2003 թ.

Լևոն Տեր-Պետրոսյանի երդմնակալության արարողությունը 1996 թ.