Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արդեն 1,5-2 տարի է` Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթները անհետաքրքիր են դարձել: Բոլոր, անխտիր բոլոր ելույթներում, որպես կանոն, ընդամենը մեկ հաղորդում է լինում՝ մեկ հիմնական ասելիք, ու միշտ նույնը (փոքր բացառություններ լինում են, իհարկե, բայց սա այն դեպքն է, երբ «բացառությունները հաստատում են կանոնը»): Եվ այդ եզակի ու անփոփոխ հաղորդումը հետևյալն է՝ լեգիտիմացնել «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության, իսկ ավելի կոնկրետ՝ այդ կուսակցության լիդեր Գագիկ Ծառուկյանի ընդդիմադիր լինելը:

Այս հարցով շատ բան է գրվել, ու ավելի շատ խոսվել: Սկզբում («քաղաքագիտական վերլուծության» փուլ), թե՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը բազմաքայլ կոմբինացիա է մտածել, որ «սեպ խրի» իշխանության երկու հիմնական ուժերի միջև: Լավ, սեպ է՝ թող սեպ լինի: Այս ընթացքի ամենացայտուն շրջանում (պառլամենտական ընտրություններին հարող ժամանակահատվածը) արդեն խոսում ու քննարկում էին դաշինքի հնարավոր ձևերը, ու որոշ կոնգրեսականներ ու բարգավաճականներ էլ այս խաղի մասնակից էին: Հետո արդեն, նախագահական ընտրություններից առաջ, երբ սկսվեց այս երկու գործիչների «մեծ լռությունը», արդեն քննարկում էին, ճիշտ է՝ արդեն շատ զգուշորեն, թե ո՞վ ու՞մ է աջակցելու՝ Սերժ Սարգսյանին «տապալելու» մեծ առաքելությունում: Իրականում չէին էլ քննարկում՝ կոնգրեսականները համարում էին, որ այդ մեծ առաքելության ընթացքին իրենց տնօրինությանն են հանձնվելու Գագիկ Ծառուկյանի ռեսուրսները: Հակառակ կողմից ենթադրում էին, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը «մի բան կմտածի» ու մեծ զգեստափոխություն կլինի՝ Գագիկ Ծառուկյանին կհագցնեն ըննդիմադիրության ողջ «փայլն ու ռոմանտիկան»: Ստացվեց այն, ինչ ստացվեց: Այս բաժինը կարելի էր այսքանով էլ ավարտել, բայց մի դատողություն անելու ցանկություն էլ ունեմ:

Բոլոր այդ հաշվարկների ու մեկնաբանությունների հեղինակները կամ չեն ճանաչում կամ էլ ձև են անում, թե չեն ճանաչում Գագիկ Ծառուկյանին ու Լևոն Տեր-Պետրոսյանին: Չէ, ես էլ նրանց երկուսին էլ չեմ ճանաչում, բայց գոնե գիտեմ նրանց գործողությունների տրամաբանությունն ու ալգորիթմը: Գագիկ Ծառուկյանի համար գործընկեր հասկացությունը գոյություն չունի, նա պատրաստ է միայն քննարկել նրան «կլանելու» պայմանները կամ էլ, թե՝ ինչ արժեն դիմացինի ծառայությունները: Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կարող է լինել միայն այնպիսի մի համակարգում, որտեղ նրան եթե ոչ դեմիուրգ, ապա գոնե որպես կիսաստված են ճանաչում: Ահա՛, իսկ հիմա փորձեք գնահատել, թե որքանով է իրական «համագործակցություն» եզրը, երբ խոսում ենք այս երկուսի մասին:

Կասեք՝ լավ, տեքստում ամեն ինչ հարթ է ստացվում, բայց ինչու՞ հենց լեգիտիմացում՝ ի՞նչ է դա տալիս, ու կոնկրետ Գագիկ Ծառուկյանին ու Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ինչու՞ է դա պետք: Այս հարցերին պետք է պատասխանել, իհարկե: Խնդիրն այն է, որ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունն ու Գագիկ Ծառուկյանը ո՛չ սեփական պատմությունով ու ո՛չ էլ գործողություններով չեն կարողանում ու տեսանելի հեռանկարում էլ չեն կարողանա հիմնավորել, որ ընդիմություն են՝ դրա համար գոնե պետք է քննադատաբար (հրապարակային ու քաղաքական գործիքներով, իհարկե) վերանայել սեփական պատմությունը, ապա՝ առնվազն դադարեցնել իշխանական լծակներ ունեցողին վայել լծակներից օգտվելու պրակտիկան՝ գումարած մանր ու մեծ այլբաներ: Սա չի լինելու երբեք, եթե իշխանությունը մի օր հանկարծ չորոշի նման մի բան պարտադրել Գագիկ Ծառուկյանին:

Բայց մյուս կողմից՝ ընդդիմադիր լինելու «փայլը» լրացուցիչ դիվիդենտներ է ապահովում, ու եթե սա այսպես է, ապա ինչու համապատասխան ծառայություն «չգնել» (գնել բառը գրում եմ չակերտներում՝ ընդգծելու համար, որ նկատի չունեմ բրուտալ առք ու վաճառքը՝ այն կարող է հազար ու մի արտահայտություն ունենալ): Մնում է հասկանալ, թե Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ի՞նչ էր պետք՝ այս պատմության ծանրության տակ մտնելով, որովհետև, մինչ այժմ նա, կարծես թե, ավելի շատ կորցրել է, քան ձեռք բերել ու դեռ կորցնելու է: Հա՛, կորցրել է, բայց իրականում կորցրել է այն, ինչ արդեն չկար, երևութական էր՝ շարժման ազդեցիկությունը, թափը... Չկային արդեն սրանք, շարժումը մարելու էր ամեն դեպքում՝ կլիներ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության գործոնը, թե՝ ոչ: Մնացել էր միայն փայլը՝ ընդիմադիր լինելու, «Հրապարակի աներկբա տեր» լինելու փայլը: Ահա՛, հենց սա էլ որպես արժեք մսխվեց՝ Գագիկ Ծառուկյանի ընդդիմադիր լինելը լեգիտիմացնելու hամար: Փոխարենը՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ժամանակ շահեց, հնարավորություն ստացավ շարժումից մնացած բեկորները կոնսոլիդացնելու (այս հարցում անսպասելի օգնություն ստանալով Ր. Հովհաննիսյանից, երբ վերջինս բացարձակ անճար ու անգործունյա դուրս եկավ):
Թեման թարմացավ ՀԱԿԿ հիմնադիր համագումարում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթից հետո: Կրկին հիմնական ու միակ հաղորդումը նույնն էր՝ Գագիկ Ծառուկյանի՝ ընդդիմադիր լինելը հիմնավորելը: Բայց մի խնդիր կա՝ գնալով իր այս առաքելությունը Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ավելի ու ավելի վատ է անում՝ շատ վատ է այն «փաթեթավորում ու մատուցում»: Այս անգամ հիմնական ասելիքը փաթեթավորվեց որպես «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության նախագիծ» ու «խոշոր բուրժուազիան պաշտպանելու անհրաժեշտություն» !!!

Կարծում եմ, պարոն Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կարևոր ինչ-որ մի բան մոռացել է՝ դե, 68 տարեկան է մարդը, կամ էլ օգնականներն ամեն ինչ չէ, որ ասում են Լևոն Տեր-Պետրոսյանին՝ կրկին մարդուն խնայելու ու ավելորդ ինֆորմացիայով չծանրաբեռնելու մտայնությամբ (68 տարեկան լինելու հանգամանքը, երևի, լուրջ գործոն է, այնուամենայնիվ): Դե չեմ կարծում, որ ավելի օրդինար իրավիճակում պարոն Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չէր մտապահի, որ բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխությունների փուլն աշխարհում վաղուց է ավարտվել, այդ ընթացքը, դրա արժեքները, նորմերը ու նման՝ կարևոր այլ բաներ վաղուց արդեն դիտվում են որպես վերապրած փորձ: Հայաստանում դասական ձևով բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխություն չի եղել, բայց մենք վաղուց իրացնում ենք կապիտալիզմը և նաև համապատասխան արժեքներ ու նորմեր, որոնք ՈՒՆԻՎԵՐՍԱԼ են դարձել՝ որպես իրացված փորձ: Այնպես, ինչպես աշխարհի երկրների գերակշիռ մասում (ասիական, լատինամերիկյան, անգամ եվրոպական շատ ու շատ երկրներում) դասական ձևով բուրժուա-դեմոկրատական հեղափողություն չի եղել (իրականում, այդ դասական ասածն եղել է Անգլիայում ու Ֆրանսիայում), բայց այդ երկրներում կապիտալիզմ է ստեղծվել, համապատասխան արժեքներ ու նորմեր են սահմանվել՝ արդեն եղած փորձը սեփականը դարձնելով:

Ասենք, կարող էր չէ՞ պարոն Լևոն Տեր-Պետրոսյանը խոսել սեփականության ու իրավունքի պաշտպանվածության մասին, ու, որպես դրանց ապահովման համար անհրաժեշտ՝ ադմինիստրատիվ ու դատական համակարգերի ռեֆորմի մասին՝ կոնկրետ մեխանիզմներով ու իրացման հնարավորությունները վերլուծելով: ՉԽՈՍԵՑ: Ասեմ, ՀԱԿ ու ցանկացած այլ ընդդիմություն այս մասին երբեք չի էլ խոսում՝ դժվար է, ինտելեկտուալ մեծ ռեսուրսներ են պետք այս մասին լուրջ խոսելու համար: Որտեղի՞ց՝ չկան նման ռեսուրսներ ընդդիմությունում: Բայց արի ու տես, որ իշխանությունը խոսում է, ու ոչ մեկին հետաքրքիր չէ նման բաներ լսելն ու քննարկելը, որովհետև կրկին դժվար է: Ավելի հեշտ է պասիոնարի կեցվածք ընդունելն ու մեծ-մեծ խոսելը, ինչն էլ անում են:

Լավ, բայց մարդու մտքում մի բան կար չէ՞, այնուամենայնիվ, երբ խոսում էր խոշոր բուրժուազիան պաշտպանելու պատրաստակամության մասին: Մեկ խոշոր բուրժուայի պաշտպանելու ու մի անգամ էլ «պաս» տալու մղումը կա ու կա: Իսկ ուրիշի՞նչ: Եթե փորփրենք, ապա ուրիշ բան էլ կա: Վերջին մի քանի տարիներին Սերժ Սարգսյանը մոնոպոլացումը սահմանափակելու ու պետության համար այն կառավարելի դարձնելու ակնառու քաղաքականություն է նախաձեռնել: Առանց «փոշու և աղմուկի», առանց պոպուլիստական հայտարարությունների, բայց այնուամենայնիվ ակնառու: Ցանկացողները կարող են հարկային օրենքների փոփոխության դինամիկան ու միտումն ուսումնասիրել ու չհասկացած բաներն էլ ավելի բանիմացների հետ ճշտել: Հետո, սա այն ոլորտը չէ, որտեղ արագ ինչ-որ բաներ են հնարավոր կամ «աղմուկ ու փոշի»՝ կապիտալի զգալի ու միաժամանակյա արտահոսքը Հայաստանից կործանարար է լինելու՝ սա, երևի, ամենապնդաճակատ հեղափոխականին էլ կարելի է հասկացնել:

Ինչևիցե, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի այս հայտարարությունը նույնպես այս ընթացքների արտահայտություն է հաստատապես՝ մարդը սովորել է՝ ինքը պետք է ասի ու անի միշտ հակառակը, ինչ ասում և անում է Սերժ Սարգսյանը՝ առանց անգամ ռեֆլեքսացնելու: Ահա՛, եթե Սերժ Սարգսյանը նախաձեռնել է «խոշոր բուրժուազիան» մյուսների հետ ընդհանուր մի դաշտ բերելու քաղաքականություն, ապա «ընդդիմության իրական, միակ ու անփոխարինելի լիդերը» պարտավոր է հակառակը անել:
Ի՞նչ արժեր, օրինակ, ելույթի վերջին հատվածը, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կոչ արեց «…ջախջախիչ պարտության մատնել Սերժ Սարգսյանին…»: Մարդուն չեն ասել, որ Սերժ Սարգսյանը չի մասնակցում Երևանի ավագանու ընտրություններին, ինքն էլ մեկ բան է լավ հիշում, որ պետք է՝ «ջախջախիչ պարտության մատնել Սերժ Սարգսյանին»: Ինչ հիշում է, այն էլ ասում է՝ մարդը 68 տարեկան է, այնուամենայնիվ:

Քաղաքական վերլուծաբան Արմեն Մինասյան