Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ոստիկանության ձերբակալված անձանց պահման վայրերում տանջում ու խոշտանգում են անազատության մեջ գտնվող անձանց: Նման եզրահանգման է եկել Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեն իր «Ազատազրկվածների նկատմամբ վերաբերմունքը ոստիկանության բաժիններում» զեկույցում, որի շնորհանդեսը կայացավ այսօր:

Զեկույցից Panorama.am-ը տեղեկանում է, որ ուսումնասիրություն իրականացնող իրավապաշտպանները զրուցել են կալանքի տակ գտնվող 80 անձի հետ, որից միայն 30-ն են համաձայնել հարցաթերթիկներ լրացնել: Հարցաթերթիկը կազմվել է սոցիոլոգների կողմից: Նրանք, ովքեր հրաժարվել են հարցաթերթիկ լրացնել, պատճառաբանել են, որ իրենք որևէ բողոք չունեն կամ միևնույնն է` որևէ բան չի փոխվելու, իսկ որոշ մասն էլ ասել է, որ իրենք վախենում են բռնության ենթարկվելուց: Հարցաթերթիկների արդյունքների համաձայն, քրեակատարողական հիմնարկ ընդունվելիս 30 հարցվածներից 18-ն ունեցել են մարմնական վնասվածքներ, 12-ը` ոչ: 10 անձի ցույց է տրվել բժշկական օգնություն, 6-ին ոչ, թեպետ կարիքն ունեցել են:

ՔԿՀ ընդունվելիս բուժօգնություն անցել են 28-ը. 24-ի բուժզննությունը կատարել է բժիշկը, 2-ինը` ՔԿՀ աշխատակիցը, իսկ 4-ը չեն իմացել, թե ով է բուժզննություն կատարել: 9-ի բուժզննությանը ներկա են եղել ոստիկաններ: Բուժզննության ժամանակ 10-ի դեպքում արձանագրվել են մարմնական վնասվածքներ, իսկ 7-ի դեպքում` ոչ: Ըստ զեկույցի, բոլոր հարցվածների նկատմամբ ոստիկանությունում կամ քննչական բաժնում գտնվելու ընթացքում կիրառվել է ֆիզիկական ուժ կամ հոգեբանական ճնշում:

Ֆիզիկական ուժի դրսևորման ամենադաժան ձևերից են եղել մասնավորապես` ոտքով ծեծելը` հարվածելով գլխին, երիկամներին, գրքով խփել են մեջքին, մահակով` ոտքերի տակ, հարվածներ են հասցրել մանրահատակով, էլեկտրահարել են էլեկտրաշոկով, մարդու գլուխը խփել են «պառավոյին», աթոռից կապել են, ցանկացել են մուրճով խփել ծնկներին, սակայն այդ պահին մարդ է եկել, չեն հասցրել, հետո ձեռքերի ափերով խփել են ականջներին, ծեծել են «մուչագիով» և ալն:

Հոգեբանական բռնություններն արտահայտվել են հետևյալ կերպ. «զգուշացրել են` եթե չխոստովանես ու գործը վիզ չվերցնես, հորդ ու եղբայրներիդ վրա գործ կսարքեն», «ասել են` եթե չստանձնի հանցագործությունը, իրեն «ատկազով» կդատեն, ավելի վատ կլինի», ծեծն ուղեկցվել է հայհոյանքներով ու սպառնալիքներով, սպառնացել են` եթե չխոստովանի, ընկերուհուն կբերեն և կծեծեն:

Ուսումնասիրությունների արդյունքում, ինչպես զեկույցից տեղեկանում է Panorama.am-ը, խոշտանգումների ու վատ վերաբերմունքի դեպքեր արձանագրվել են ոստիկանության Շենգավիթի բաժնում 5 դեպք, Մաշտոցի բաժնում` 4, Շահումյանի, Աբովյանի, Էջմիածնի բաժիններում և 6-րդ վարչությունում` 2-ական դեպք է գրանցվել: Իսկ ահա Երևան քաղաքի վարչության, Քանաքեռ-Զեյթունի, Մալաթիայի, Բաղրամյանի, Աշտարակի, Սիսիանի, Հրազդանի և Արթիկի բաժիններում 1-ական դեպք է գրանցվել:

26 անձի բերման ենթարկելուց հետո նրանց իրավունքներին չեն ծանոթացել, 25 մարդու ձերբակալության արձանագրության պատճենը չի տրամադրվել, 20-ին էլ չեն պարզաբանվել պաշտպան ունենալու իրավունքը: Սկզբնմական շրջանում հարցվածներից 29-ը պաշտպան չեն ունեցել, իսկ պաշտպանից հրաժարվել են հիմնականում քննիչների դրդմամբ հետևյալ պատճառաբանությամբ. «Հրաժարվել եմ, քանի որ ոստիկանության բաժնում ասել են, որ պետք չի», «քննիչները ստիպել են հրաժարվել` ասելով, որ պաշտպանները ոչ մի բան չեն կարող անել»:

Ըստ նույն զեկույցի, հարցաքննությունները ևս անցել են հոգեբանական ու ֆիզիկական բռնությունների գործադրմամբ. Հարցաքննությունների ժամանակ ոստիկանների թիվը մի քանի դեպքում հասել է մինչև 10-ի: Ձերբակալվելուց հետո 14 անձ ձերբակալված անձանց պահման վայր (ՁՊՎ) է տեղափոխվել 24 ժամ անց: 19 մարդ ՁՊՎ ընդունվելիս ունեցել են մարմնական վնասվածքներ:

Որպեսզի մերկապարանոց չստացվի զեկույցի ներկայացումը, բերենք դրանում նշված մի օրինակ, որի «հերոսը» ինքն է ցանկացել, որպեսզի իր անունը բացահայտ նշվի` Արման Դավթյանն է, որին 2011-ի հունիսի 14-ի առավոտյան բերման են ենթարկել ոստիկանության Մաշտոցի բաժին կնոջ և ընկերոջ հետ: Ըստ զեկույցի, ոստիկանության բաժնում թույլ չեն տվել օգտվել հեռախոսազանգից, մի քանի անձինք ռետինե մահակներով և մանրատախտակով ծեծի են ենթարկել նրանց` ստիպելով ինքնախոստովանական ցուցմունք գրել: Մանրատախտակի հարվածից Դավթյանի ձեռքի մատները կոտրվել են, հետո նրան սկսել են հոսանքահարել էլեկտրաշոկով, և միայն 4 օր անց նրա նկատմամբ ընտրվել է կալանքը որպես խափանման միջոց:

Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի նախագահ Ավետիք Իշխանյանն ասում է, որ Դավթյանի կինը մինչև հիմա շոկի մեջ է ու չի կարողանում դուրս գալ սթրեսից: Զեկույցում կան այլ փաստեր ևս: Ուսումնասիրությունները կատարվել են 2011-ից մինչև 2012-ի մայիս:

Ուսումնասիրությունների շրջանակում զրույցներ են անցկացվել նաև դատավորների, դատախազների, քննիչների ու ոստիկանների հետ: Մասնավոր զրույցի ժամանակ, ըստ մեզ ներկայացված զեկույցի, Հայաստանի Վերաքննիչ դատարանի դատավորներից մեկն անկեղծացել է. հարցին, թե ինչու ամբաստանյալների հայտարարության հիման վրա քրեական գործ չի հարուցվում, պատասխանել է. «Մեր վարույթում եղած գործերով ամբաստանյալների 80 տոկոսը հայտարարում է, թե ցուցմունքները տվել է ծեծի ու սպառնալիքների տակ, ո՞ր մեկի հետևից ընկնենք»:

Քննիչներն իրենք էլ խոստովանել են, որ խոշտանգումները հիմնականում կատարվում են օպերատիվ ծառայողների կողմից (օպերներ), և երբ անձը բերվում է քննիչի մոտ, արդեն հիմնականում «մշակված» է լինում: Ոստիկանների հետ անհատական զրույցների ժամանակ նրանք ասում են. «Ո՞նց չծեծենք, եթե բոլոր ապացույցները կան, բայց չեն խոստովանում»: