Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախյան ազատամարտը համազգային պայքար էր և ի պաշտպանություն Արցախի` ոտքի կանգնեց ողջ հայ ժողովուրդը: Արցախի ազատագրմանը զինվորագրվել էին բոլորը՝ գյուղացին, բանվորը, մտավորականը: Այդ գոյապայքարին անմասն չմնացին բժիշկները, և անուրանալի է այն բժիշկների վաստակը, ովքեր պատերազմական գործողությունների ժամանակ մարտի դաշտում և թիկունքում փրկում էին հարյուրավոր զինվորների կյանք։

Պատերազմի դաշտ մեկնած հայ բժիշկներն այդ օրերին և’ մարտիկ էին, և’ բժիշկ: Պատերազմում բժիշկներն էին իրենց ուսերին կրում մարտական գործողությունների ծանրությունը. չկային անհրաժեշտ պայմաններ, բժշկական պարագաներ, սակայն աղքատիկ կահավորմամբ հիվանդանոցներում ու բուժկետերում, իսկ հաճախ էլ վրանների տակ, բժիշկները կատարում էին վիրահատություններ:

Այդ բժիշկներից մեկն էլ Տարոն Տոնոյանն է, ով Արցախում անցկացրած տարիների մասին հպարտությամբ է հիշում: Միևնույն ժամանակ խոստովանում է, որ այդ տարիների մասին հիշելը դժվար է, նույնիսկ, երբ ընկերներով հավաքվում են, ապա փորձում են ինչ-որ ուրախ դեպք հիշել:

Տարոն Տոնոյանը Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտի ուսանող էր, երբ սկսեց Ղարաբաղյան պատերազմը։ Սասունցիների ընտանիքում մեծացած Տարոնը չէր կարող անմասն մնալ այդ ամենից: Նա մեկնեց Արցախ, որտեղ իր կարիքն ավելի շատ էր զգացվում: Առաջին անգամ Ղարաբաղ գնացել է 1991 թվականին, այնուհետև զինվորագրվելով Դաշնակցությանը` ինստիտուտն ավարտելուց երեք օր հետո մեկնում է Արցախ:

Բժշկի հետ զրուցեցինք նրա ղեկավարած հիվանդանոցում՝ Երևան բժշկական կենտրոնում: Տարոն Տոնոյանի հետ զրույցի բռնվելը, խոստովանենք, այնքան էլ հեշտ չէր, քանի որ խոսքը գնում էր ոչ միայն Արցախյան պատերազմի, այլև նրա զոհված ընկերների մասին:

«Պատերազմը խլեց այն տղաների կյանքը, ովքեր գիտեին, թե հանուն ինչի են կռվում: Շատ տղաներ գնացին, բայց պատերազմը ոգի տվեց, տվեց գիտակցություն, որ կարող ես հաղթել»,- ասում է Տ.Տոնոյանը:

Բժիշկը մեկնում է Հադրութ, որտեղ այդ օրերին թեժ մարտեր էին ընթանում: Սկզբում գումարտակի զինվոր էր, այնուհետև զինվորական հոսպիտալի ղեկավար: Հոսպիտալը գտնվում էր Հադրութում, երբ գրավվեց Ֆիզուլին, ռազմադաշտային հոսպիտալը տեղափոխվեց այնտեղ։ Այն տեղակայված էր հենց ռազմական գծի մոտ:

Տարոն Տոնոյանը մեկ ամիս անց Արցախ է բերում նաև կնոջն ու վեց ամսական դստերը, որպեսզի տեղի բնակչությունը տեսներ ու գոտեպնդվեր:

«Ես գտնում էի, որ կինս ու երեխաս իմ կողքին պետք է լինեն: Կինս նույնպես ասում էր՝ որտեղ դու, այնտեղ էլ ես: Դա նաև օրինակ էր մարդկանց համար, ովքեր ասում էին՝ Հայաստանից եկած բժիշկը իր կնոջն ու երեխային է բերել, մենք ինչպես կարող ենք մեր ընտանիքին հեռացնել այստեղից»,- պատմում է Տարոն Տոնոյանը:

Մեր զրույցը պարբերաբար ընդհատվում է. բժիշկի բջջային հեռախոսը անդադար զանգում է, և ոչ մի զանգ անպատասխան չի մնում. «Հա, Կարինե ջան, վաղն եկեք նայեմ…», «Արամ ջան, մամային բերում եք, վաղն էլ վիրահատում եմ»…

«Այսօր վիրահատում էի մտերիմ ընկերոջս՝ մեր գումարտակի բժիշկ Նորիկի հարազատին: Նորիկը պատերազմի առաջին իսկ օրվանից, առանց ընդհատումների, Ղարաբաղում է եղել: Բյուրեղյա մաքրությամբ մարդ, բայց հարկավոր է գնալ տեսնել՝ Նորիկն ինչպես է ապրում, իր բարոյական կերպարով ինչպես է այսօր ընտանիքին պահում»,- ասում է Տոնոյանը:

Նաև ավելացնում. «Ես բնավորությամբ համառ եմ և ինձ հաջողվել է իմ մասնագիտությամբ խորանալ: Մեր կռված տղաներն էլ իրենց արժեքը լավ գիտեն, բայց կյանքը նրանց կոտրում է: Այնպիսի ընկերներ ունեմ, որ երբեք չէի պատկերացնի` Հայաստանից կգնան, բայց գնացին…ինչքան կարելի է դիմանալ, դիմանալ, դիմանալ, ի վերջո երեխան ապրել է ուզում, տեսնում ես, որ երեխադ իր ընդունակություններով ոչ ոքի չի զիջում, բայց չես կարողանում նրա համար ինչ-որ բան անել: Սա է ինձ տանջում»:

Տարոն Տոնոյանի խոսքերով` ռազմի դաշտում ուրիշ էր, իսկ հիմա այլ հոգսեր կան: Բժիշկն ասում է, որ իր ղեկավարած հիվանդանոցը մեծ տեմպերով զարգանում է, նոր ծրագրեր է իրականացնում, նոր կադրեր է ընդունում, թվում է, թե պետք է իրեն շատ լավ զգա, բայց իրականում իր ուրախությունը լիարժեք չէ:

«Մի տեսակ, կարծես թե, ավտոմատ աշխատեմ, այն ոգևորությունը չկա, ինչ նախկինում էր, ամեն ինչ շատ է բարոյալքվել: Մեկ-մեկ մտածում եմ՝ ճի՞շտ էր, որ բժիշկ դարձա: Հնարավոր էր՝ այլ մասնագիտություն ձեռք բերեի և այս երկրում ինչ-որ բան փոխեի»,- ասում է նա:

Նրան մտահոգում է երկրի այսօրվա վիճակը, ընտրական գործընթացները, մարդկանց սոցիալական վիճակն ու արտագաղթը: Այդուհանդերձ, բժիշկը համոզված է, որ ինչ-որ բան փոխվելու է:

«Ցանկացած հիվանդ օրգանիզմ հետո առողջանում է, ժողովուրդների պատմությունն էլ է այդպիսին, ուղղակի ինչքան հիվանդությունը երկար է տևում, օրգանիզմի վրա դա բացասաբար է անդրադառնում: Բայց մենք բնավորությամբ համառ ենք և հույս ունենք, որ մի օր այս փողով ընտրվողների վերջն էլ կգա, նրանք մի օր կկանգնեն դատաստանի առաջ: Ո՞նց կարելի է ստրկացնել սեփական ժողովրդին: Չգիտեմ, ինչի՞ ենք այս օրվան հասել, հիվանդ է մեր ժողովուրդը, հարկավոր է բուժել, բայց պարզապես այդ բուժողը չկա…»,- նշում է Տ.Տոնոյանը:

Բժիշկը նաև հավելում է. «Ամեն պահի կոտրում են ժողովրդին: Ուժեղ մարդը պետք է հանդուրժի ուժեղին, թույլերն են, որ չեն հանդուրժում ուժեղին և ավելի թույլերին են ուզում տեսնել իրենց կողքին»:

Այնուամենայնիվ, բժիշկ Տոնոյանը գտնում է, որ այս պարագայում հայրենիքից հեռանալն արդարացում չունի: Նրա խոսքերով՝ ինչպես պատերազմի ժամանակ չեն գնացել, այնպես էլ հիմա չպետք է լքեն երկիրը՝ պատկերացնենք, որ հիմա էլ է պատերազմ:

«Պետք է մնանք ու պայքարենք, ով ինչպես կարող է: Հիմա կկեղծեն մեր ձայները, թե չեն կեղծի, դրա դեմ էլ պայքարելու ձև կա, ամեն ինչի դեմ էլ կա, պարզապես մարդ չպետք է իր պայքարելու ոգին կորցնի»,- ասում է բժիշկը:

Հարցին, թե արդյոք անհրաժեշտության դեպքում նորից կմեկնի ռազմի դաշտ, Տ.Տոնոյանը պատասխանեց. «Սովորաբար ավելի քաջ լինում են երիտասարդները, այս տարիքում արդեն քաջեր չեն լինում: Մեծերն ավելի զգուշավոր են, մեր ջոկատներում տարիքով մարդիկ կային, որոնց քեռի կամ дед էինք ասում, նրանք մեզ ոգևորում էին, սակայն երիտասարդներն ավելի քաջ են լինում…..բայց այսքան փորձ եմ կուտակել, եթե ես հիմա չգնամ՝ էլ ինչի համար եմ այսքան աշխատում: Իհարկե, պետք է գնանք, բայց Աստված չանի՝ պատերազմ լինի, դա արհավիրք է, ով տեսել է դա, իր մաշկի վրա է զգացել՝ կհասկանա»:

Միևնույն ժամանակ Տարոն Տոնոյանը խոստովանում է` գուցե տարօրինակ թվա, բայց բազմիցս ասել է, որ այդ ժամանակն իր կյանքի ամենաերջանիկ շրջանն է եղել:

«Հասկանալի է, թե ինչքան զոհեր ունեցանք, ինչքան դժվարություններ տեսանք, բայց մեր սերնդին այդ հնարավորությունը տրվեց և այդ շանսը մենք ճիշտ օգտագործեցինք, մենք մեր հայրենիքը ազատագրեցինք: Երջանկությունը նաև այն է, որ ճիշտ ժամանակին ճիշտ տեղում ես գտնվում: Մենք այդ ժամանակ գտնվում էինք ոգեղեն բարձունքի վրա, մենք մեր հայրենիքի զինվորն էինք և դրանից ավելի մեծ առաքելություն մեզ համար գոյություն չուներ»:

Նախորդող հրապարակում՝

«Խոսքերով չէ, որ պետք է հիշել զոհված ազատամարտիկներին». Անվճար բուժօգնություն` զոհված ազատամարտիկների ընտանիքներին