Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Նոյեմբերյանի զորամասում զինվորի սպանության փաստն ու դրան հետևած իրադարձությունները մտորելու լուրջ առիթ են տալիս:
Իրավիճակն այնպիսին է, որ որևէ մեկի գործողություններն արդարացնելու համար պետք է առնվազն տեսողության հետ խնդիրներ ունենալ. մի կողմից մերժելի է բանակի ղեկավարության ստանդարտ պահվածքը, երբ հերթական կորուստից հետո ներկայացվում է վիճակագրական բնույթի հաղորդագրություն (մոռանալով, որ գործ ունի անհատ մարդկանց, նրանց ճակատագրերի, հարազատների վշտի հետ), մյուս կողմից`դժվար է որևէ տրամաբանության մեջ ընկալել տեղի ունեցածը` սպանված զինվորի դիակը Երևան բերելու նախաձեռնությունը (այստեղ չենք անդրադառնում այդ ողջ գործընթացում տեղ գտած մի շարք զարհուրելի իրողությունների, որոնք առնվազն էթիկայի տեսանկյունից անընդունելի են):

Միաժամանակ կողմերից յուրաքանչյուրն ունի հիմնավորումների ու արդարացումների հսկայական փունջ, որոնք անտեսել չի կարելի է. մի կողմից բանակի ղեկավարության արդարացումներն են առ այն, որ կոնկրետ այդ միջադեպը տեղի է ունեցել զինծառայողների միջև և դժվար է պատասխանատու գտնել սպայական կազմի մեջ, և մի իրավիճակում, երբ միջադեպի մասնակիցներից յուրաքանչյուրն ըստ էության իրականացրել է այնպիսի գործողություններ, որի իրավունքն ուներ (բացառությամբ, թերևս, մարտական հերթապահության մեջ գտնվող զինծառայողի երկխոսելն այդ պահին հանգստացող հերթափոխի հետ): Մյուս կողմից սպանված զինծառայողի հարազատներն են, առաջին հերթին` ծնողներն, ովքեր արդարացիորեն պահանջում են ողջ-առողջ իրենց վերադարձնել իրենց զավակին, կամ առնվազն` վրեժ իրականացնել իրենց ցավ պատճառած անձի նկատմամբ: Որքանով է սա իրական ու օրինական, այլ հարց է, բայց մարդկանց վիշտը հասկանալ կարելի է:

Միջադեպը հանգեցնում է իրավիճակի, որտեղ ռացիոնալ գնահատականներ տալը ու հատկապես մեղավորին գտնելը որքան էլ բարդ է, նույնքան` հեշտ է: Մեղավոր ենք բոլորս: Եվ ահա թե ինչու:

Գլխավոր մեղավորն, իհարկե, բանակն է` իր ղեկավարությամբ, քանզի անմիջական պատասխանատվություն հենց ինքն է կրում: Իսկ որ բանակում տեղ գտած ցավալի միջադեպերի պատճառները հիմնականում վատ կառավարման արդյունք են, ես որևէ կասկած չունեմ: Կնշանակի, որ հետագա միջադեպերից խուսափելու համար բանակի ղեկավարությունը պետք է կենտրոնանա ոչ այնքան պատժիչ գործողությունների վրա, որքան` արդյունավետ կառավարում իրականացնելու:

Մեղավորության իր բաժինն ունի հասարակությունը` թե ամբողջությամբ վերցրած, թե յուրաքանչյուրս առանձին-առանձին: Տեղի ունեցած ցանկացած միջադեպի ուսումնասիրության դեպքում մենք տեսնում ենք, որ գործ ունենք լուրջ խնդիրների հետ, որոնք որպես կանոն առնչվում են արժեքային համակարգին: Այն արժեքները, որոնք այսօր գերակայող են հասարակության մեջ և որոնք քիչ կորուստներ չեն պատճառում նաև քաղաքացիական կյանքում, ներթափանցել են բանակ և անհնար է խուսափել դրանց հետևանքներից` անկախ այն բանից, թե ինչ աստիճանի հսկողություն է իրականացվում այնտեղ: Երբ շեղված արժեքային կողմնորոշիչներին գումարվում է զենքի առկայության գործոնը, դժվար է պայքարել այնպիսի երևույթի դեմ, ինչպիսին կենցաղային հողի վրա բռնության կիրառումն է` հաճախ մահվան ելքով:

Հետևաբար, յուրաքանչյուր ծնող, եթե մտահոգ է իր որդու կամ առհասարակ երեխաների անվտանգությամբ, անելիք ունի: Մեկ բառով` դաստիարակելու այնպիսի զավակ, ով կյանքում (այդ թվում նաև` բանակում) կապրի համակեցության կանոններով և դրանց դեմ չի գնա:

Այստեղ հսկայական անելիք ու պատասխանատվություն ունեն նաև պետությունն ու հասարակությունը: Ժամանակակից աշխարհում քաղաքացու կրթման, սոցիալիզացիայի հարցում նրանց դերը թերագնահատել չի կարելի:

Բանակ մեկնող 18-ամյա երիտասարդն արդեն ձևավորված անհատ է, ով գրեթե վերջնականապես կողմնորոշվել է չարի ու բարու հարցում և հաստատ գիտի կարելիների ու չի կարելիների այն ցանկը, որով պետք է ապրի հետագա կյանքում, այդ թվում բանակում: Եվ եթե պետությունն շահագրգռված է, որպեսզի այդ ցանկը հնարավորինս համընկնի իր կողմից հռչակված սկզբունքներին ու արժեքներին, պետք է համապատասխան քայլեր ձեռնարկի, ինչը մեզանում մեղմ ասած չկա:

Մեզ մոտ առայժմ արժեքների հիմնական գեներատորը փողն է: Եվ Հայաստանի յուրաքանչյուր պատանի քաղաքացի շատ լավ գիտի, թե մեծմասամբ ովքե՞ր և ինչպե՞ս են վաստակում շատ փողն ու ինչպես են ծախսում այն: Նմանակման առաջին քայլերը նրանք անում են հենց բանակում, որովհետև դեպի մեծ կյանք նորամուտը նրանք այնտեղ են տոնում: ինչպես տեսնում եք` արդյունքներն իրենց շատ արագ զգացնել են տալիս:

Հեղինակ` Արմեն Մինասյան