Ինչպիսի՞ արտաքին քաղաքականություն կորդեգրի Իրանի նորընտիր նախագահը. Մեկնաբանում է իրանագետ Ա.Իսրայելյանը
Իրանում ավարտվեցին 11-րդ շրջանի նախագահական ընտրությունները: Առաջիկա չորս տարիները Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը ղեկավարելու է բարեփոխական ուժը ներկայացնող նախագահ Հասան Ռոհանին: Իրանի ներքին և արտաքին քաղաքականության մեջ հնարավոր փոփոխությունների վերաբերյալ Panorama.am-ը զրուցել է իրանագետ Արմեն Իսրայելյանի հետ:
Փորձագետի խոսքով` նախագահական ընտրությունների վերջանական արդյունքների հրապարակումից հետո Թեհրանի փողոցներում քաղաքացիների կազմակերպած տոնախմբությունները վկայում են, որ Իրանի նորընտիր նախագահը ունի հասարակական մեծ աջակցություն:
«Ներկայում Իրանը կանգնած է ներքին և արտաքին լուրջ մարտահրավերների առջև: Սակայն, առաջին քայլը, որը Իրանի հասարակությունը սպասում է նորընտիր նախագահից, դա առաջին հերթին տնտեսության առողջացումն է: Ինչպես հայտնի է, վերջին տարիներին միջուկային ծրագրի հարցում Միացյալ Նահանգների ու ԵՄ-ի կողմից Իրանի նկատմամբ սահմանված տնտեսական պատժամիջոցների հետևանքով տնտեսությունը լուրջ վնասներ է կրել: Մի քանի անգամ աճել են պարենային և առաջին անհրաժեշտության ապրանքների գները, թանկացել է ներքին սպառման գազը, բենզինը, լուրջ խնդիրներ են առաջացել նավթի արտահանման հարցում և այլն: Կհաջողվի՞ արդյոք նորընտիր նախագահին նվազեցնել տնտեսական պատժամիջոցների վնասները, ցույց կտա ժամանակը»,-նշեց Ա.Իսրայելյանը:
Անդրադառնալով Իրան-Արևմուտք հարաբերությունների կարգավորման հարցին՝ իրանագետը մասնավորապես նշեց. «Բնական է, որ առանց Արևմուտքի հետ հարաբերությունները կարգավորելու, որևէ առաջընթաց հնարավոր չէ ակնկալել: Սակայն Սպիտակ տունը արդեն շտապել է շնորհավորել Իրանի ժողովրդին հաղթանակ տոնելու առթիվ և պատրաստակամություն է հայտնել միջուկային ծրագրի շուրջ ուղղակի երկխոսության սկսել Իրանի կառավարության հետ: Ինչպես հայտնի է, որ վերջերս ԱՄՆ-ի կողմից Թեհրանի հետ ուղղակի բանակցություններ անցկացնելու առաջարկություններ ևս հնչել են, սակայն Ահմադինեժադի կառավարությունը նպատակահարմար չի գտել ներկայիս պայմաններում բանակցությունների մեջ մտենլ Միացյալ Նահանգների հետ»:
Շարունակելով թեման` փորձագետը հավելեց. «Ռոհանիի հաղթանակից հետո Սպիտակ տան շնորհավորանքը կարծում եմ դրական ազդանշան է, և կարող է նոր էջ բացել Իրան-ԱՄՆ հարաբերություններում: Սակայն, ինչպիսի ներքին և արտաքին քաղաքականություն էլ ընտրի նորընտիր նախագահը, ստիպված է լինելու հաշվի նստել տարածաշրջանային զարգացումների հետ»:
«Անկախ նրանից, թե նախընտրական քարոզչության ժամանակ ներքին և արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ ինչպիսի դիրքորոշումներ է արտահայտել Հասան Ռոհանին, առաջիկայում նախագահի պաշտոնը պաշտոնապես ստանձնելուց հետո նորընտիրը նախագահը, երբ որ հստակ կհայտարարի, թե Սիրիայի հարցում Իրանը ինչ դիրքորոշում է որդեգրելու, Իրանի և լիբանանյան «Հեզբոլլահի» հարաբերությունները ի՞նչ ձևաչափով են զարգանալու և վերջապես պաշտոնական Թեհրանը ի՞նչ դիրքորոշում է ունենալու միջուկային ծրագրի հարցում, այդ ժամանակ էլ պարզ կդառնա, թե ինչ ձևաչափով կզարգանան Իրան-Արևմուտք հարաբերությունները, որոնք էլ անմիջականորեն իրենց ազդեցությունը կունենան երկրի տնտեսության վրա»,-նշեց Իսրայելյանը:
Այն հարցին, թե ինչպիսի՞ արտաքին քաղաքականություն կորդեգրի Իրանի նոր նախագահը Հարավային Կովկասի հանդեպ, իրանագետը պատասխանեց. «Ինչ վերաբերում է Հարավային Կովկասին, ապա կարծում եմ, որ այդ տարածաշրջանի հանդեպ Իրանը նորընտիր նախագահի պաշտոնավարման ժամանակ պետք է իր արտաքին քաղաքականությունն ակտիվացնի: Ըստ իս իսլամական հեղափոխությունից հետո օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներից ելնելով Իրանն այնքան էլ ակտիվություն չի դրսևորել Հարավային Կովկասի հանդեպ, ինչի հետևանքով էլ տարեց տարի աճել է Թուրքիայի դերն այդ տարածաշրջանում: Անցնող տարիների ընթացքում երկրի անվտանգության ապահովման հարցում Իրանը հիմնական ուշադրությունը դարձրել է Պարսից ծոցի տարածաշրջանին: Սակայն վերջին տարիներին Վրաստանում տեղի ունեցած իշխանափոխության հետևանքով ԱՄՆ-ի ազդեցության մեծացումը, Ադրբեջանի և Իսրայելի միջև հաստատված ռազմավարական հարաբարերությունները, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության շուրջ տեղի ունեցող զարգացումները Թեհրանին կարծես թե պետք է ստիպեն առավել մեծ ուշադրություն դարձնել Հարավային Կովկասի տարածաշրջանին»:
Անդրադառնալով հայ-իրանական հարաբերություններին՝ իրանագետը նշեց, որ դրանք կապված կլինեն այն բանի հետ, թե ինչպես կզարգանան Թուրքիա-Իրան և Ադրբեջան-Իրան հարաբերությունները:
«Իրանը անցնող տարիների ընթացքում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության վերաբերյալ վարել է հավասարակշռված արտաքին քաղաքականություն: Իրանը գտնում է, որ հակամարտության գոտում արտաքին ուժերի ներկայությունը սպառնում է իր շահերին: Ըստ այդմ, կարծում եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ներկայիս կարգավիճակի պահպանումը լիովին համապատասխանում է Իրանի շահերին»,-հավելեց փորձագետը:
Շարունակելով Հարավային Կովկասի թեման` փորձագետը նշեց, որ ԻԻՀ նորընտիր նախագահ Հասան Ռոհանին նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում, անդրադառնալով Իրանի արտաքին քաղաքականության հիմնախնդիրներին և հարևան որոշ երկրների հետ Թեհրանի ունեցած ոչ բնականոն հարաբերություններին նշել էր. «Առանց չափազանցության կարելի է ասել, որ Ադրբեջանը ներկայում Իրանի համար վերածվել է անվտանգության սպառնալիքի: Ադրբեջանցի որոշ պաշտոնյաներ այնպիսի քայլեր են կատարում, որոնք սպառնում են Իրանի տարածքային ամբողջականությանը: Ուստի Իրանի պատասխանատու պաշտոնյաները չպետք է Ադրբեջանի սպառնալիքների նկատմամբ անտարբերություն ցուցաբերեն»:
«Հասան Ռոհանին, լինելով նախկին նախագահներ Հաշեմի Ռաֆսանջանիի և Սեյյեդ Մոհամմադ Խաթամիի գաղափարակիցը, կարծում եմ կհետևի նրանց օրինակին (վերջիններս իրանաիրաքյան պատերազմից հետո կարողացան երկրի տնտեսությունը ազատականացնել և ինտեգրվել եվրոպական հանրույթին), և օգտագործելով պետական կառավարման համակարգում իր ունեցած փորձն ու գիտելիքները (Հասան Ռոհանին 1989-2005թթ. եղել է ԻԻՀ ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդի քարտուղարը և Գերմանիայի, Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի հետ միջուկային խնդրի շուրջ գլխավոր բանագնացը) կկարողանա երկիրը դուրս բերել ներկայիս տնտեսական ծանր վիճակից և Արևմուտքի հետ բնականոն հարաբերություններ հաստատելու նախադրյալներ ստեղծել»,-եզրափակեց իրանագետը:
ԻԻՀ ՆԳ նախարարության պաշտոնական կայքի հաղորդմամբ՝ 50 միլիոն 483 հազար 192 ընտրողներից քվեարկությանը մասնակցել է 36 միլիոն 704 հազար 156 քաղաքացի (72,7%):
35 միլիոն 458 հազար 747 վավեր քվեից Հասան Ռոհանին ստացել է 18 միլիոն 613 հազար 329 քվե՝ ընտրվելով Իրանի Իսլամական Հանրապետության նախագահ:
Մնացյալ քվեները բաշխվել են հետևյալ կերպ՝
Թեհրանի քաղաքապետ Մոհամմադ Բաղեր Ղալիբաֆ՝ 6 միլոն 77 հազար 292 ձայն
ԻԻՀ ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդի քարտուղար Սայիդ Ջալիլի՝ 4 միլիոն 168 հազար 946 ձայն
Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի նախկին հրամանատար (ԻՀՊԿ) Մոհսեն Ռեզայի՝ 3 միլիոն 884 հազար 412 ձայն
ԻԻՀ հոգևոր առաջնորդի խորհրդական Ալի Աքբար Վելայաթի՝ 2 միլիոն 268 հազար 753 ձայն
ԻԻՀ նավթի նախկին նախարար Մոհամմադ Ղարազի՝ 446 հազար 15 ձայն
Լրահոս
Տեսանյութեր
Կառավարության համար ՀՀ ո՞ր քաղաքացիներն են համարվելու իրական Հայաստանի քաղաքացիներ. Ռուստամյան
