«Բեկում չի լինի». Մարկեդոնովը՝ «Մեծ ութնյակի» գագաթաժողովներում ձևավորված «ղարաբաղյան ավանդույթ»-ի ու սպասելիքների մասին
«Էխո Կավկաս»-ը տպագրել է քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովի` «Դիվանագետների խնդիրը` ԼՂ խաղաղ գործընթացը պահպանելն է» վերնագրով հոդվածը: Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածը՝ որոշ կրճատումներով.
«Հունիսի 17-18-ը, Հյուսիսային Իռլանդիայում տեղի կունենա «Մեծ ութնյակի» գագաթաժողովը: Այդ համաժողովի օրակարգում տեղ է հատկացվել նաև ԼՂ հակամարտության կարգավորմանը: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում համանախագահող երեք երկրների `ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի նախագահները ԼՂ հարցի վերաբերյալ համատեղ հայտարարություն են պատրաստում: Ընդ որում՝ չի բացառվում, որ մոտ ժամանակներս տեղի կունենա Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումը: Այդ մասին վերջերս հայտարարել է Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան Ռիչարդ Մորնինգսթարը, ինչը նշանակում է, որ այդ ուղղությամբ առնվազն աշխատանքներ են տարվում: Եվ հարց է առաջնում՝ ինչ է նշանակում ԼՂ հարցի կարգավորման վերաբերյալ հետաքրքրության մեծացումը...
«Մեծ ութնյակի» գագաթաժողովներում, կարծես «ղարաբաղյան ավանդույթ է» ձևավորվում. 2009թ-ի հուլիսի 10-ին, Իտալիայի Ակվիլա քաղաքում մեկնարկած հերթական գագաթաժողովի ավարտին ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի նախագահները ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ հանդես եկան համատեղ հայտարարությամբ, որում բացահայտվեցին կարգավորման հիմնական չափորոշիչները:
Այդ հայտարարությունում կարգավորման սկզբունքները սահմանվեցին որպես «հիմնարար»: Հետագայում, այսպես կոչված «մադրիդյան սկզբունքները» (այդպես են կոչվում 2007թ. Իսպանիայի մայրաքաղաքում կայացած ԵԱՀԿ-ի գագաթաժողովի պատվին) այդ փաստաթղթի հիման վրա «նորացվեցին» և 2009թ. դեկտեմբերին ներկայացվեցին կողմերին:
Վերոհիշյալ մոտեցումներին հավատարիմ լինելու մասին երեք երկրների ղեկավարները հայտարարեցին Կանադայի Մուսկոկա քաղաքում(2010թ. հունիս) և Ֆրանսիայի Դովիլ հանգստավայրում (2011 հունիս)՝ «Մեծ ութնյակի» գագաթաժողովների և Մեքսիկայի Լոս Կաբոս քաղաքում (2012թ.) «Մեծ քսանյակի» գագաթաժողովի ժամանակ:
Այդուհանդերձ, այդ ընթացքում խաղաղ կարգավորման գործընթացում բեկում այդպես էլ չարձանագրվեց: Եվ այսօր էլ առանձնապես հույս չկա, որ նոր հայտարարության ընդունմամբ բեկում կգրանցվի: Կողմերն առաջվա պես պատրաստ չեն փոխզիջումների գնալ, «նորացված սկզբունքներն էլ» Բաքվում և Երևանում տարբեր կերպ են մեկնաբանվում՝ յուրաքանչյուրն իր ազգային շահերին համապատասխան:
Ամեն դեպքում, ևս մեկ կարևոր մանրուք կա, որը, ճիշտ է, հակամարտության շրջանակից դուրս է, բայց կարգավորման գործընթացում կարևոր դեր է խաղում: Եթե Հայաստանում տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններով ավարտվեց ընտրական փուլը, ապա Ադրբեջանում աշնանը նախագահական ընտրություններ են անցկացվելու՝ երկրում ընդունված սահմանադրական փոփոխություններից հետո առաջին անգամ, որոնք երկրի նախագահին իրավունք են վերապահում առաջադրել իր թեկնածությունը երրորդ անգամ: Եվ չնայած նախագահական ընտրարշավի ակնհայտ ֆավորիտը Իլհամ Ալիևն է, քարոզարշավն, այդուհանդերձ, հեշտ չի լինելու նրա և նրա կողմնակիցների համար: Ամեն դեպքում Ադրբեջանի ղեկավարությունը լրջորեն ուսումնասիրում է արաբական և թուրքական փորձը: Չէ որ բարեկամական երկիր Թուրքիայում սովորում են բավական մեծ թվով ուսանողներ, որոնք սեփական աչքերով են տեսնում են հասարակական բողոքի ակցիաների ծավալները և ոգեշնչվում են դրանցից: Բացի այդ՝ բավական երկար ժամանակ Թուրքիայի Հանրապետությունը Ադրբեջանում դիտվել է որպես օրինակ:
Թաքսիմ հրապարակում տեղի ունեցած իրադարձություններն իշխանություններին ստիպում է մոբիլիզացնել հայրենասիրական հռետորաբանությունը, որն օգնում է շեղել ժողովրդի ուշադրությունը սոցիալական և տնտեսական խնդիրներից դեպի այլ թեմաներ: Այդ հարթակում նախագահի թիմը, ինչպես որ հետխորհրդային մյուս երկրների իշխող վերնախավերը, իրեն ավելի վստահ է զգում: Հետևաբար, դժվար չէ կանխատեսել, որ կբարձրանա ղարաբաղյան թեմատիկայով քարոզչական ելույթների մակարդակ: Եվ դա դժվար թե խաղաղ կարգավորման գործընթացը շարժի այն կետից, որում որ այն այսօր գտնվում է:
Այդուհանդերձ, համանախագահող երկրները շարունակում են ընդլայնել դիվանագիտական ջանքերը: ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերին վերջերս հանդիպում անցկացրեց Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հետ: Եվ ահա Վլադիմիր Պուտինի օգնական Յուրի Ուշակովը հայտարարեց, որ 100 տոկոս վստահ է, որ «Մեծ ութնյակի» գագաթաժողովի ժամանակ եռանախագահները հայտարարություն են ընդունելու: Այս առնչությամբ հարց է առաջանում՝ ինչի համար է խաղաղարար գործունեության ակտիվացումը, արդյոք դրանում տրամաբանական պատճառներ կան:
Դժվար է հավատալ, որ ամերիկացի, ռուս և ֆրանսիացի դիվանագետները հանկարծակի դարձել են «վարդագույն ակնոցներով կյանքին նայող երազողներ» և իրոք հավատում են, որ բանակցություններում շուտափույթ առաջընթաց է հնարավոր: Նրանց առաջադրանքը, սակայն, այժմ հետևյալն է՝ գոնե պահպանել խաղաղ կարգավորման գործընթացը և թույլ չտալ, որ այն վերջնականապես փակուղի մտնի: Հակառակ դեպքում, հետևանքները կարող են անկանխատեսելի լինել, քանի որ եթե ընտրությունների ժամանակ նոր խաղաղ նախաձեռնութուններով չհավասակշռեն անխուսափելի հայրենասիրական հռետորաբանությունը, ապա մեծ է վտանգը, որ դիվանագետների փոխարեն կսկսեն խոսել այլ մասնագետները: Եվ ԱՄՆ-ն, և Ռուսաստանը, և Ֆրանսիան հավասարակշռում են ինչպես որ կարողանում են:
Եվ նոր հայտարարության նպատակն է գոնե դանդաղ առաջընթացի պատրանք ստեղծել, այն ԶԼՄ-ներով շրջանառության մեջ դնել և առաջ տանել հետագա քննարկումների ժամանակ: Չպետք է մոռանալ նաև այն մասին, որ Մոսկվան և Վաշինգտոնն իրենց օրակարգն ունեն, որում կողմերը զգալի հակասություններ ունեն, բայց չեն ցանկանում դաժան առճակատման մեջ մտնել: Եվ ահա նման դեպքերում գտնվում են ընդհանուր թեմաներ, ինչպիսին որ Լեռնային Ղարաբաղն է, խաղաղ գործընթացը կամ Աֆղանստանը:
Այսպիսով տեսանելի բեկում ակնկալել պետք չէ: Բայց ներկա հանգամանքներում բանակցությունների պահպանումն ու շարունակելը վատ արդյունք չէ»:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե Ադրբեջանը վստահ է, ինչո՞ւ է դատական գործընթացները դադարեցնելու մասին գաղափար առաջ քաշում
