Ձեր վստահելի աղբյուրը

«The New Yorker» պարբերականն անդրադարձել Թուրքիայի Թաքսիմ հրապարակում տեղի ունեցող բողոքի ակցիաներին և «Հայերի անցյալը Թաքսիմ հրապարակում» վերնագրով հոդված տպագրել:

Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածն որոշ կրճատումներով.

«Թաքսիմ հրապարակը, ինչպես Կահիրեի Թահիրի հրապարակը և Նյու Յորքում գտնվող Զուկոտի այգին, տարբեր երկրներում գտնվող նմանատիպ վայրեր են. վայր, որտեղ կարելի է հանդիպել ընկերներին կամ էլ ծառի տակ գիրք կարդալ: Սակայն Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն որոշել է օսմանյան ժամանակաշրջանի Թաքսիմում առևտրային կենտրոն և մզկիթ կառուցել:

Մայիսի վերջին, մի քանի տասնյակ բնապահպաններ բողոքի ակցիաներ սկսեցին, իսկ նրանց վրա հարձակվեցին թուրք ոստիկանությունը` օգտագործելով արցունքաբեր գազ և ջրցան թնդանոթներ: Այդ ժամանակից ի վեր, մոտ ութ հազար ցուցարարներ վիրավորվել են: Այսօր Թաքսիմ հրապարակը պարզապես դարձել է գաղափարների բախման օրինակ` մարտի դաշտ:

Հրապարակը խորհրդանշական իմաստ ունի. Գեյզի այգում ակտիվիստները վերջերս տեղադրել են գերեզմանաքար, որի վրա նշված է` «Սուրբ Հակոբ` 1551-1939 հայկական գերեզմանատուն: Եթե դուք վերցնեք մեզանից մեր գերեզմանատունը, Դուք չեք չստանա մեր այգին»:

Ստամբուլի խիզախ ցուցարարների մեծ մասը տեղյակ չէ, որ դարեր առաջ Ստամբուլի հայ համայնքի անդամները թաղված էին եղել այն վայրում, որտեղ նրանք կանգնած են: Տասնվեցերորդ դարում, երբ Օսմանյան կայսրության սուլթան էր Սուլեյման Փառահեղը, մի խումբ դավադիրներ մոտեցել են սուլթանի խոհարար Մանուկ Կարասեֆերյանին ու մի ծրագիր առաջարկել, համաձայն որի նա թույն պետք է լցներ սուլթանի ճաշի մեջ: Կարասեֆերյանը, սակայն, դավադրության մասին հաղորդում է Սուլեյմանին, ով առաջարկում է դրա դիմաց ինչ-որ լավություն անել: Կարասեֆերյանը խնդրում է իր ժողովրդի` հայերին թաղելու համար վայր տրամադրել:

Ստամբուլի Փանգալթը թաղամասի հայկական գերեզմանատունը դառնալու էր Ստամբուլի պատմության մեջ ամենամեծ, ոչ մահմեդական գերեզմանատունը, սակայն խոլերայի պատճառով, հայկական գերեզմանատները տեղափոխվեցին Շիշլի թաղամաս:

Երբ Առաջին համաշխարհային պատերազմը սկսվեց, երկու միլիոն հայեր էին ապրում Օսմանյան կայսրությունում, սակայն 1922 թ-ին նրանց թիվը դարձավ չորս հարյուր հազար. պատճառը` 1.5 միլիոն հայերի կոտորածն էր, որը պատմաբաններն անվանում են ցեղասպանություն: «Ցեղասպանություն» տերմինը առաջարկվել է հրեա փաստաբան, Հոլոքոստ վերապրած, Ռաֆայել Լեմկինի կողմից: Հայերի դեմ քարոզարշավը իր մեջ ներառում էր այնպիսի հողերի բռնագրավում, ինչպիսիք են գերեզմանատները: Այժմ Գեզի այգու մի մասը հյուրանոցների, բազմաբնակարան շենքերի և Թուրքիայի ռադիոյի ու հեռուստատեսության կենտրոն է դարձել:

Մոտ հարյուր տարի անց, թուրքական կառավարությունը չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Ներկայումս հայերի թիվը Թուրքիայում բավականին քիչ է: «The Washington Post» պարբերականը վերջերս հրապարակել էր մի հոդված, որում նշվում էր, որ Չունքուշում մի տարեց հայ կին է ապրում, վերջին հայը Չունքուշում` մի քաղաք, որտեղ ժամանակին տասը հազար հայեր էին ապրում:

1919թ Փանգալթը թաղամասում Հայոց ցեղասպանության հուշարձան կառուցվեց, սակայն այն ավերվեց 1922թ: Ամեն տարի ապրիլի 24-ին, Թուրքիայում «DurDe» իրավապաշտպաան կազմակերպությունը կազմակերպում է լուռ հիշատակման միջոցառում:

Շատերը ովքեր բողոքում են Էրդողանի վարած քաղաքականությունից, պահանջում են հարգել իրենց անցյալը ու զերծ մնալ արյունահեղությունից: Նրանք միայնակ չեն այս հարցում»: