Ձեր վստահելի աղբյուրը

1995 թ.-ից սկսած մարզական լրագրողների միջազգային ֆեդերացիայի որոշմամբ հուլիսի 2-ին նշվում է մարզական լրագրողների միջազգային օրը:
Մարզական լրագրություն. առաջին հայացքից գուցե բավական հեշտ ու գրավիչ աշխատանք, իսկ իրականում` բավական բարդ ու խորը գիտելիքների անհրաժեշտության կարևորություն: Ինձ կհասկանան բոլոր այս մասնագետները, քանի որ մարզական լրագրությունը միայն արդյունքների մասին տեղեկատվություն փոխանցելը չէ, այլ…
Ի՞նչ է մարզական լրագրությունը, ինչպիսի՞ գիտելիքներ է պահանջում, ինչպիսի՞ն է այսօր այն Հայաստանում, և զարգացման ինչպիսի՞ ուղղություններ կան: Այս և մի շարք այլ հարցերի շուրջ զրուցեցինք Panorama.am-ի մարզական բաժնի խմբագիր Իշխան Քիշմիրյանի հետ:

- Շնորհավորում ենք մարզական լրագրողների միջազգային օրվա առթիվ: Հետաքրքիր է, թե ինչը Ձեզ դրդեց` ընտրելու հենց մարզական լրագրողի մասնագիտությունը:
- Շնորհակալություն: Ես նույնպես շնորհավորում եմ Ձեզ, ինչպես նաև մեր բոլոր գործընկերներին այս տոնի առթիվ:
Մինչև 1990-ականների վերջը աշխատել եմ հասարակական-քաղաքական, ռազմական և տնտեսական մամուլում: Մասնագիտական պարտականությունների կատարման պատճառով հաճախ բաց էի թողնում մարզական, հատկապես` ֆուտբոլային կարևոր իրադարձությունները, իսկ ֆուտբոլն իմ տարերքն էր. պատանեկան տարիքում նաև ֆուտբոլիստ եմ եղել: Երբ հրավեր ստացա` աշխատելու նորաստեղծ «Հայկական ֆուտբոլ» թերթում, չտատանվեցի: Դա հնարավորություն էր` համատեղելու մասնագիտությունն ու հոբբին:

- Ի՞նչ եք կարծում, մարզական լրագրությունն այսօր կայացա՞ծ է, թե՞ կայացման փուլում է:
- Ըստ իս` մարզական լրագրությունն այսօր զարգացման սկզբնակետում է միայն և դեռ երկար ճանապարհ պետք է անցնի` կայացած համարվելու համար: Բանն այն է, որ մենք խոսում ենք լրագրության ինքնօրինակ ճյուղերից մեկի մասին, որում միայն լրագրողական վարպետությունը բավարար չէ` օբյեկտիվ տեղեկատվություն մատուցելու համար: Անհրաժեշտ է, որպեսզի լրագրողները տիրապետեն նաև մարզաձևերի նրբություններին, որպեսզի կողմնորոշվեն խաղային այս կամ այն իրավիճակը գնահատելիս: Այլ կերպ ինչպե՞ս կարող ես հասկանալ և բացատրել հաղթանակի նախապայմանները կամ պարտության պատճառները: Այո, մարզիչը կարող է բացատրել ամեն ինչ, բայց ո՞վ կարող է երաշխավորել, որ նա սոսկ պատճառներ չի որոնում` պատասխանատվության բեռից ազատվելու համար: Մարզական լրագրողը պետք է այնպիսի պատրաստվածություն ունենա, որ հասկանա խաղն ամբողջությամբ և անհրաժեշտության դեպքում կարողանա բանավիճել մասնագետների հետ: Արդյունքում մարզական հանրությունը կստանա փաստարկված տեղեկատվություն, կլսի տարբեր կարծիքներ, ինչը կարևոր է նաև սպորտի զարգացման տեսանկյունից: Եթե ունենանք այդպիսի լրագրություն, կունենանք նաև նույնպիսի հանրություն, որի պահանջի մակարդակը շատ բարձր կլինի և ոչ միայն որոշ մասնագետների կզրկի պատճառներ որոնելու և ներկայացնելու հնարավորությունից, այլև կուղղորդի դեպի գիտելիքների բարձրացում: Դա շահավետ կլինի բոլոր առումներով:

- Որո՞նք են այն խնդիրները, որոնք առկա են մարզական լրագրությունում, և ինչպե՞ս պետք է լուծել դրանք:
- Խնդիրներից մեկին, կարելի է ասել` ամենակարևորին, ես արդեն անդրադարձա: Կարծում եմ` այդ հարցը պետք է լինի ՀՀ սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարության ու մարզական ֆեդերացիաների ուշադրության կենտրոնում: Նշված կառույցները պետք է կարողանան սերտորեն համագործակցել ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության հետ` հանուն մարզական լրագրողների նոր դպրոցի ստեղծման: Կարևոր է նաև, որպեսզի հայ լրագրողները հաճախ հնարավորություն ստանան շփվել արտասահմանյան գործընկերների հետ` փորձի փոխանակման նպատակով: Այսօր մենք շատ հեռու ենք դրանից, որովհետև տիրապետող մոտեցումը հետևյալն է. եթե լրագրողը քննադատել է այս կամ այն ֆեդերացիայի աշխատանքը, ուղղակի հնարավորություն չի ստանա` լուսաբանելու արտասահմանում կայացող խաղերը: Սեմինարների և տարբեր այլ միջոցառումներին մասնակցության մասին խոսք անգամ չի կարող լինել: Այսօր Հայաստանում չկան մարզական այնպիսի լրատվամիջոցներ, որոնք իրենց գործունեության շնորհիվ ֆինանսական անկախություն ունեն ու իրենց լրագրողներին, առանց ֆեդերացիաների աջակցության, կարող են գործուղել այս կամ այն խաղին: Ստացվում է, որ անկախությունն ու օբյեկտիվությունը թանկ հաճույք են և կախված են, առաջին հերթին, լսարանի վերաբերմունքից: Իսկ մենք հիմա դեռ պետք է ձևավորենք այդ լսարանը` ֆեդերացիաներից ունեցած կախվածությունից ազատվելու համար:
Սխալված չենք լինի, եթե ասենք, որ ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի զարգացումը, առողջ ապրելակերպի կազմակերպումը Հայաստանի ազգային անվտանգության կարևորագույն գործոններից են: Մարզական լրագրողները սպորտի օգնականներն են, որպեսզի հասարակության մեջ բացահայտվի նրա սոցիալական նշանակությունը, պրոպագանդվեն հայ մարզիկների նվաճումները, սպորտային գիտության և բժշկության մեջ արձանագրված ձեռքբերումները:
Հայաստանյան մարզական լրագրության հատուկ դերը երիտասարդության դաստիարակումն է մարզական կյանքի լավագույն ավանդույթներով, ինչպես նաև հասարակության ուշադրության կենտրոնացումը սպորտում առկա խնդիրների ու վետերանների վրա: Ցավոք, մեր լրագրությունն այսօր լիարժեք չի կատարում այս դերը:
Հաջորդ խնդիրը, որի մասին կցանկանայի խոսել, սպորտի միջոցով երկրին նետվող մարտահրավերներն են: Հայ մարզական լրագրողները պետք է նաև քաղաքացիական պատասխանատվություն ունենան և ուշադրությամբ հետևեն այդ մարտահրավերներին` անհրաժեշտության դեպքում ահազանգ հնչեցնելու համար: Բայց գնահատելուց առաջ դեռ պետք է տեսնել մարտահրավերները: Ինչպես ասում են, սայլը տեղից շարժելու համար առաջին հերթին սայլ է պետք, բայց մենք հաճախ ենք մոռանում սայլի բացակայության մասին ու ագգովի լծվում սայլը տեղից շարժելու գործին…

- Իսկ ի՞նչ մարտահրավերների մասին եք խոսում:
- Օրինակ` Ադրբեջանն ու Թուրքիան վերջին շրջանում ակտիվացել են և ձգտում են հնարավորինս մեծ թվով մարզական խոշոր միջոցառումներ կազմակերպել` ներդնելով հսկայական միջոցներ: Ադրբեջանը ստացել է Եվրոպայի առաջիկա օլիմպիական խաղերի և շախմատի 2016 թ. Օլիմպիադայի կազմակերպման իրավունքը, հայտը ներկայացրել էր նաև ՄՕԿ` 2020 թ. ամառային օլիմպիական խաղերի անցկացման նպատակով: Այժմ էլ այդ երկիրը մտադիր է պայքարել Եվրոպայի 2020 թ. առաջնության կազմակերպման իրավունքի համար: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերությունը հովանավորչական պայմանագիր է ստորագրել ՈՒԵՖԱ-ի հետ, եվրոպական ֆուտբոլային գլխավոր իրադարձության անցկացման իրավունքի նվաճումն ամենևին էլ ուտոպիա չի թվում: Թուրքիան նույնպես պայքարում է 2020 թ. օլիմպիական խաղերի և Եվրոպայի ֆուտբոլի առաջնության կազմակերպման իրավունքի համար: Նման խոշոր միջոցառումները նաև խոշոր ներդրումներ են պահանջում, և ես չեմ կարծում, որ դրանք ներդրվում են հանուն միայն սպորտի: Հարցը` միայն հանուն սպորտի՞ էր հիտլերյան Գերմանիան պայքարում 1936 թ. օլիմպիական խաղերի անցկացման համար, վաղուց արդեն պատասխան ունի…
Ժամանակակից օլիմպիական շարժման հիմնարար սկզբունքներից մեկը, որը մշակել է նրա հիմնադիր բարոն Պիեռ դե Կուբերտենը, օլիմպիզմի ու քաղաքականության տարանջատումն է: Համաձայն Օլիմպիական խարտիայի` Խաղերն «ազնիվ ու իրավահավասար մրցումներում բոլոր երկրների մարզիկների միավորումն է: Երկրների ու առանձին դեմքերի նկատմամբ չի թույլատրվում ոչ մի դիսկրիմինացիա ռասսայական, կրոնական կամ քաղաքական մոտիվներով»:
Ինքը` դե Կուբերտենը, չէր թաքցնում, որ ձգտում է վերածնել Օլիմպիական խաղերը ոչ միայն հանուն համամարդկային նպատակի` ազգային էգոիզմը հաղթահարելու և խաղաղության հաստատման գործում ներդրում ունենալու համար, այլև ելնելով հատկապես ազգային քաղաքական մոտիվներից: Նա հարցն այսպես էր ձևակերպում. «Գերմանիան պեղեց այն ամենը, ինչ մնացել էր հնագույն Օլիմպոսից: Իսկ ինչո՞ւ Ֆրանսիան չի կարող վերականգնել իր նախկին մեծությունը»: Դե Կուբերտենի կարծիքով` ֆրանսիացի զինվորների ֆիզիկական թույլ վիճակն էր պատճառը, որ Ֆրանսիան պարտվեց ֆրանս-պրուսական պատերազմում (1870-1871 թթ.), և Օլիմպիական խաղերը, ըստ նրա գաղափարի, պետք է փոխեին իրավիճակը ֆրանսիացիների ֆիզիկական պատրաստականության բարձրացման օգնությամբ:
Նման դուալիզմը, որը հենց սկզբից դրվել է օլիմպիական կոնցեպցիայում, չէր կարող զարգացում չստանալ` վերածվելով համաշխարհային սպորտում ամենահրատապ ու դեռ լուծում չստացած հիմնախնդրի: Օլիմպիական խաղերը ոչ միայն մարզիկների, այլև պետությունների կամ պետությունների խմբերի դիմակայության միջոց դարձան` հանուն համաշխարհային ճանաչման և ազդեցության: Մարզական ռեկորդներն ու հաջող ելույթները, ինչպես նաև Օլիմպիադայի անցկացման իրավունքը վերածվեցին երկրի միջազգային քաղաքական հեղինակության բարձրացման գործիքների…
Գիտելիքների պակասի պատճառով լրագրողական նախաձեռնությունը գրեթե զրոյական մակարդակի վրա է, և զարմանալի չէ, որ մինչև հիմա չեն վերլուծվել մարզական կյանքում Ադրբեջանի աննախադեպ ակտիվության պատճառները:
Մարզական լրագրության այսպիսի վիճակի պատճառներից մեկն էլ այն է, որ ոչ մասնագիտական ԶԼՄ-ների մարզական բաժինները հաճախ Մոխրոտիկի կարգավիճակում են: Դա, բնականաբար, չի օգնում առաջընթացին:

- Ի՞նչն է ամենաբարդը մարզական լրագրությունում:
- Լրագրողական երկարատև գործունեություն ընթացքում լավ ճանաչում ես մարզիկներին ու մասնագետներին: Անկեղծ ասած` հաճախ շատ դժվար է լինում պահպանել որոշակի տարածություն, որն ուղղակի պարտադիր է օբյեկտիվության տեսանկյունից:

- Նախկինում կին լրագրողներն այս ոլորտում շատ քիչ էին, ինչպե՞ս ընդունեցիք նրանք մուտքը մարզական լրագրություն: Սկզբնական շրջանում զարմանալի չէ՞ր:
- Ոչ, զարմանալի չէր, զարմանալին նրանց բացակայությունն էր: Ուրախությամբ եմ ընդունել նրանց: Կանայք մարզիկներին ու մասնագետներին ստիպում են ավելի կիրթ շփվել, և դա արդեն լավ է: 

- Նախկինում շատ քիչ աղջիկներ էին հաճախում մարզադաշտ, իսկ հիմա նրանց թիվը բավական մեծ է: Ի՞նչն է փոխվել:
- Կանայք նախաձեռնող են դարձել: Կարողացել են պարտադրել տրիբունաներին` կիրթ երկրպագելու, այլ ոչ թե տեղի-անտեղի հայհոյելու: Նրանց հաստատակամության շնորհիվ փոխվել է մարզասերների երկրպագման կուլտուրան, ինչն ուրախալի փաստ է:

- Ի՞նչ հետաքրքիր դեպք կհիշեք, որը պատահել է Ձեզ հետ մարզական միջոցառումների ժամանակ:
- Տարիներ առաջ «Հանրապետական» մարզադաշտում հետևում էի ներքին առաջնության «Բանանց»-«Կիլիկիա» հանդիպմանը: Առաջին խաղակեսում «Բանանցի» խփած երկրորդ գոլը մրցավարը չարձանագրեց: Մարզադաշտի լրագրողական հատվածի վերևի հատվածից Սուրեն Բաղդասարյանն ուղիղ եթերում մեկնաբանում էր խաղը: Նրա դիրքը, սակայն, այնպիսին էր, որ տեսադաշտ չուներ և չէր կարող տեսնել ցուցատախտակը: Մինչև առաջին կեսի ավարտը շարունակում էր կրկնել, որ «Բանանցը» հաղթում է 2:0 հաշվով, մինչդեռ հաշիվը 1:0 էր: Ծիծաղելի իրավիճակ էր առաջացել, մինչդեռ Սուրեն Բաղդասարյանը մեղավոր չէր: Մարզադաշտի ղեկավարությունը պարտավոր է լրագրողների համար աշխատանքային նորմալ պայմաններ ստեղծել, ինչը տվյալ դեպքում արված չէր:

- Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն լրագրողներին, ովքեր նոր են ընտրել այս ուղին:
- Ունենալ լուրջ գիտելիքներ և քաղաքացիական պատասխանատվություն` գործելու հանուն Հայաստանի Հանրապետության` բացառապես հանուն և երբեք ընդդեմ նշանաբանով: