Ռուսական սպառազինությունների շուրջ
Տևական ժամանակ քննարկվում է Ադրբեջանին Ռուսաստանի կողմից շուրջ 1 մլրդ դոլար արժողությամբ սպառազինություններ մատակարարելու թեման: Փաստը հայ հասարակության առանձին շրջանակներում վրդովմունք է առաջ բերել. նրանք Ռուսաստանին մեղադրում են իր ռազմակավարական գործընկերոջ հակառակորդին զինելու մեջ: Վերջիններիս կարծիքով` Ռուսաստանը զինում է Ադրբեջանին այն դեպքում, երբ վերջինս գրեթե ամեն օր սպառնում է պատերազմով մի երկրի, որը Ռուսաստանի դաշնակիցն է և որի պաշտպանության հարցում Ռուսաստանը ստանձնել է կոնկրետ պարտավորություններ:
Արտաքուստ հայ հասարակության վրդովմունքն ու դրա պատճառները պարզ են: Սակայն իրավիճակի խորքային վերլուծությունը վկայում է, որ մեծ հաշվով հայերը Ռուսաստանից դժգոհելու պատճառներ չպետք է ունենան:
Փաստն այն է, որ Ադրբեջանն ունի պայմանական ասած` մեկ միլիարդ դոլար և ունի այդ գումարին համարժեք սպառազինություն ձեռք բերելու ցանկություն: Այսինքն` Հայաստանի ու Լեռնային Ղարաբաղի համար խնդիրը ոչ թե Ռուսաստանն է կամ նրա դաշնակցային պարտավորությունները, այլ այն, որ Ադրբեջանը զինվելու ցանկություն և անհրաժեշտ միջոցներ ունի: Մեծ հաշվով, հայերի համար որևէ տարբերություն չպետք է լինի, թե Ադրբեջանը հատկապես որտեղից է ձեռք բերում իր համար անհրաժեշտ սպառազինությունները` Ռուսաստանից, Բելառուսից, Ուկրաինայից, Հարավային Աֆրիկայից, Իսրայելից, Թուրքիայից, թե մեկ այլ երկրից: Եթե կուզեք` Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի համար հարմար է, որ Ադրբեջանը զինված լինի հենց ռուսական սպառազինությամբ, որի տեխնիկա-տակտիկական բնութագրերն առավել ծանոթ են հայկական զինված ուժերին (չհաշված, որ հավանական պատերազմի դեպքում դրանք կարող են հայտնվել նաև հայկական զինված ուժերի տրամադրության տակ, ինչպիսի փորձ արդեն առկա է): Ասել է թե, ռուս-ադրբեջանական գործարքն իսկապես պետք է դիտարկել որպես բիզնես, որը խոշոր հաշվով մեզ չի վերաբերում:
Մեր խնդիրն է` թույլ չտալ, որպեսզի հետևողականորեն զինվող Ադրբեջանը խախտի ուժերի հավասարակշռությունը և ռազմավարական առավելություն ստանա: Վերջին տասնամյակի ընթացքում, երբ Ադրբեջանը ստացված նավթադոլարների մի զգալի մասը հետևողականորեն ներդնում է բանակի արդիականացման գործում, դա փաստացի նրան չի հաջողվել (ակնհայտ է, որ նման առավելության դեպքում Ադրբեջանն հենց հաջորդ օրը կվերսկսի պատերազմական գործողությունները): Այսինքն` Հայաստանին ու Լեռնային Ղարաբաղին, չնայած նյութական միջոցների հարցում հակառակորդին էականորեն զիջելու հանգամանքը, հաջողվել է պահպանել հավասարակշռությունը:
Բնականաբար, դա արվել է ոչ միայն ասիմետրիկ քայլերով (օրինակ` բանակի մարտունակության, մոբիլության կատարելագործումը, պաշտպանական բնույթի ինժեներա-տեխնիկական աշխատանքները և այլն), այլև` միանգամայն համարժեք ձեռքբերումներով, թե հարձակողական և թե պաշտպանողական սպառազինությունների ձեռք բերմամբ: Ակնհայտ է, որ այդ «ձեռքբերումների» հարցում Հայաստանին օժանդակում են, և առաջին հերթին հենց Ռուսաստանը: Այսինքն` Ռուսաստանը, որ մի ձեռքով զենք է վաճառում Ադրբեջանին, մյուս ձեռքով էլ զինում է հայկական ուժերին, որպեսզի ռազմավարական հավասարակշռությունը պահպանվի:
Բանն այն է, որ Ռուսաստանը Հարավային Կովկասում դիրաքվորովւմ է որպես տարածաշրջանային տերությունը` իր շահերով, հավակնություններով ու ազդեցությամբ: Սա ենթադրում է, որ Մոսկվան նաև համարժեք պատասխանատվություն պետք է ստանձնի` տարածաշրջանում անվտանգության ու կայունության ապահովման գործում: Պատասխանատու ցանկացած պետություն, հատկապես 21-րդ դարում, հենց այդպես էլ վարվում է: Սակայն Ռուսաստանն իր` տարածաշրջանային ստաբիլիզատորի դերն իրացնում է ոչ թե պատշաճ հսկողությամբ ու սպառազինությունների մրցավազքը կանխելով, այլ ընդհակառակը` տարածաշրջանի զինմամբ:
Համաձայնեք, որ Եվրոպայում սովորական սպառազինությունների մասին համաձայնագրի փաստացի չգոյության պայմաններում, Ռուսաստանը կարող էր ավելի մեծ պատասխանատվություն ստանձնել Հարավային Կովկասում սպառազինությունների կուտակման դեմն առնելու գործում (մանավանդ երբ ձգտում է ողջ տարածաշրջանը վերցնել իր ռազմական հովանոցի տակ): Մինչդեռ Մոսկվան ոչ միայն դա չի անում, այլ ինչպես նշվեց, զինում է հակամարտ կողմերին: Այս պարագայում Ռուսաստանից շնորհակալ լինելու որևէ առիթ չկա: Մոսկվայի անպատասխանատու վարքագիծն էլ ավելի է ցցուն դառնում, երբ հիշում ենք, որ Ռուսաստանն ընդգրկված է Մինսկի խմբի համանախագահության կազմում և պարտավոր է պատասխանատվություն ցուցաբերել ոչ միայն որպես տարածաշրջանային տերություն, այլ` կոնկրետ ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում միջնորդ երկիր:
Ամփոփելով, պետք է նշել, որ հավանական պատերազմի դեպքում զանգվածային արյունահեղությունների պատասխանատուն դառնալու է Մոսկվան: Ի վերջո պարզ է, որ տակտիկական հրթիռները, որ այլևս առկա են թե հայկական, թե ադրբեջանական զինված ուժերի տրամադրության տակ, Լեռնային Ղարաբաղի պատկանելության հարց չեն որոշելու, բայց դրանց գործածման արդյունքում երկուստեք մարդկային մեծ կորուստներն անխուսափելի են: Եվ դա տարածաշրջանային տերության ու միջնորդ երկրի թեթև ձեռքով:
Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին մատակարարված ռուսական սպառազինություններին և դրանց տակտիկական-տեխնիկական բնութագրերին, առաջիկայում կփորձենք մանրամասն անդրադառնալ և գնահատել, թե ինչ վտանգ են դրանք ներկայացնում հայկական կողմի համար:
Արմեն Մինասյան
Panorama.am -ը տեղեկացնում է, որ փորձագետների, հեղինակների կարծիքները կարող են չհամընկնել խմբագրության կարծիքի հետ:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե Ադրբեջանը վստահ է, ինչո՞ւ է դատական գործընթացները դադարեցնելու մասին գաղափար առաջ քաշում
