Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արդի եկեղեցաշինության հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցել է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տեղեկատվական համակարգի տնօրեն Տեր Վահրամ քահանա Մելիքյանի հետ:

- Տեր Վահրամ, եթե քաղաքացին ցանկանում է կառուցել եկեղեցի, արտաքին և ներքին տեսքը, վայրը համաձայնեցվո՞ւմ են Մայր Աթոռի հետ:

- Պայմանավորված Եկեղեցու ներքին վարչա-կազմակերպական բարեփոխումների գործընթացներով՝ այս հարցում ժամանակին որոշակի վրիպումներ եղել են, այսօր, սակայն, գործող կարգը հստակ է: Եթե որևէ անձ ցանկություն ունի մասամբ կամ ամբողջովին աջակցել որևէ վայրում մատուռի/եկեղեցու կառուցմանը կամ պատմական սրբավայրի վերականգնմանն ու նորոգությանը, ապա տեղի հոգևոր հովվի միջոցով կապ է հաստատում թեմակալ առաջնորդի հետ և նրա հետ համաձայնեցնում տվյալ նախաձեռնությունը: Երբ կատարվում են անհրաժեշտ նախապատրաստական աշխատանքները, այդ թվում և նախագծային, եկեղեցու նախագիծը ներկայացվում է Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի ճարտարապետական խորհրդի քննարկմանն ու հաստատմանը, որից հետո միայն Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը տալիս է իր օրհնությունը: Ինչ վերաբերում է եկեղեցու կառուցման համար հատկացվելիք վայրին, ապա եթե ժամանակին դա շատ ավելի դյուրին էր և եպիսկոպոսն էր որոշում, թե բնակավայրում որտեղ է կառուցվելու Աստծո տաճարը, այսօր դա առավել չափով պայմանավորված է այն հանգամանքով, թե պատկան մարմինների կողմից ինչպիսի հողակտորներ կարող են տրամադրվել և դրանց միջից է կատարվում ընտրությունը` ըստ տեղանքի պատշաճության:

- Եկեղեցի կառուցել կարող է ցանկացա՞ծ անձ:

- Ըստ էության, այո´: Անշուշտ, սրբավայր կառուցելու դրդապատճառները տարբեր են լինում: Փորձառությունը ցույց է տալիս, որ կան մարդիկ, ովքեր դա անում են` գոհանալու Աստծուց իրենց պարգևած բարիքների ու շնորհների համար, ոմանք` կատարած ուխտի համար, ոմանք` որպես ապաշխարություն, ոմանք` պարտք նկատելով հայրենի բնակավայրի հնամենի սրբավայրի կամ, ինչպես ասում են, սրբի նկատմամբ, իսկ հաճախ մղված իրենց քրիստոնեական ոգուց` մարդկանց առիթ ընծայելու ճանաչելու Աստծուն կամ էլ, ինչպես Սփյուռքի պարագային է, իրենց նորաստեղծ համայնքը օժտելու սրբավայրով: Հիմնականում, մեր ազգի և եկեղեցու զավակներն են, որ հանդես են գալիս նման նախաձեռնությամբ, թեպետ լինում են դեպքեր, երբ եկեղեցաշինության հարցում Հայոց Եկեղեցուն զորակցություն ցուցաբերել են նաև օտար քրիստոնյա և այլադավան կազմակերպություններ և անհատներ: Որպես օրինակ՝ կարող եմ հիշատակել Սպիտակի Ս. Հարություն եկեղեցին` կառուցված երկրաշարժից հետո Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհրդի տրամադրած միջոցներով, ինչպես նաև Հաղարծնի վանական համալիրի նորոգությունը՝ Շարժայի շեյխի հովանավորությամբ:

- Ինչպե՞ս է ընտրվում նորակառույց եկեղեցու անունը, օրինակ, եթե հայտնի գործարարը կառուցում է եկեղեցին ու իր անունով կոչում, կարելի՞ է:

- Հայոց Եկեղեցում կա հստակորեն ընդունված և Ավանդության մեջ ամրագրված սկզբունք, ըստ որի, նորակառույց եկեղեցու անունը դրվում է օծման օրը` աղոթքներից ու սաղմոսներից հետո օծման արարողությունը նախագահող եկեղեցականի կողմից: Եղել են, սակայն, դեպքեր, երբ հիմնարկեքի ժամանակ արդեն իսկ եպիսկոպոսն անվանակոչել է եկեղեցին: Հիմնականում եկեղեցիներն անվանակոչվում են սրբերի, երկնային զորությունների, հաճախ նաև Տերունական նշանների անուններով, օրինակ` Սբ Խաչ, Սբ Նշան և այլն:

Պարագաներ, որ գործարարի անունով եկեղեցի լինի, ինձ հայտնի չեն, որովհետև, անգամ եթե բարերարի անունը համընկնի եկեղեցու անվանը, ինչը ևս հավանական չեմ նկատում, եկեղեցին, այնուամենայնիվ, կրում է սրբի անունը և ոչ թե բարերար գործարարինը: Մեկ բացառություն, սակայն, պետք է հաշվի առնել` հատկապես երբ եկեղեցին կառուցվում է անհատի կողմից՝ որպես ուխտի կամ գոհունակության նշան, ինչ-որ երևույթի կամ ուղղակի մասնավոր ծրագրի համար: Նման պարագաներում առաջնորդը բնականաբար հաշվի է առնում հանգամանքը: Ինչպես օրինակ` Դեր Զորում կառուցված մատուռի պարագային, վստահ եմ, ի սկզբանե որոշված է եղել, որ պիտի լինի Սրբոց Նահատակաց մատուռ:

- Այս պահին քանի՞ բարերար, գործարար կամ այլ քաղաքացիներ են դիմել Մայր Աթոռին` Հայաստանի տարածքում նոր եկեղեցի կառուցելու առաջարկով: Քանի՞սն են հավանության արժանացել:

- Այս պահին դժվարանում եմ որևէ թիվ մատնանշել, որովհետև սա շարունակական աշխատանքային գործընթաց է: Մշտապես թեմերից Մայր Աթոռ գալիս են առաջարկներ, որոնք քննարկվում, փոփոխվում, լրամշակվում և վավերացվում են: Որպես կանոն որևէ առաջարկ և ազնիվ ցանկություն չի մերժվում, պարզապես Մայր Աթոռն օգնում է, որ իրականացվող եկեղեցաշինությունը լինի գրագետ, եկեղեցական կարգի ու ավանդության անշեղ պահպանությամբ:

- Ցանկացած երկիր հարուստ է`  իր պատմությամբ ու մշակույթով: Դրանց մի զգալի մասը մեր հին եկեղեցիներն են, որոնցից մի քանիսը հիմնանորոգման, վերանորոգման կարիք ունեն: Այդ ուղղությամբ ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկվում: Երբևէ եղե՞լ է, որ եկեղեցի կառուցելու մտադրություն ունեցող քաղաքացուն, առաջարկեք վերանորոգել հնագույն եկեղեցիներից մեկը:

- Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի և թեմերի մշտական ուշադրության կենտրոնում են մեր հնագույն վանքերն ու եկեղեցիները և ամենայն ջանք գործադրվում է կարելիության պարագային հիմնանորոգությամբ կամ գոնե մասնակի նորոգություններով պահպանել դրանք: Սակայն, հավատացեք, որ կարիքն անհամեմատ մեծ է, քան Մայր Աթոռի հնարավորությունները: Որպես օրինակ նշեմ, որ անգամ եթե Մայր Աթոռն իր բոլոր կարողությունները ծառայեցնի միայն այս նպատակին, ապա չի կարող լուծել առկա խնդիրների անգամ 10 տոկոսը: Ինչ վերաբերում է բարերարներին, ապա, անշուշտ, Եկեղեցին անում է ամենը, որպեսզի նրանք իրենց պատրաստակամությամբ փրկեն այս կամ այն պատմական սրբավայրի կյանքը, սակայն միշտ չէ, որ դա հաջողվում է: Ինչպես նախորդիվ նշել եմ, կարիքները շատ են, և Մայր Աթոռը հետամուտ է ոչ միայն պատմական սրբավայրերի պահպանությանը, այլև խորհրդային տարիներին ստեղծված բնակավայրերում և Երևանի առանձին թաղամասերում նոր եկեղեցիների կառուցմանը: