Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Ամերիկյան «Քարնեգի» հիմնադրամի Կովկասի հարցերով ավագ հետազոտող Թոմաս դե Վաալը` «Carnegie.ru»-ում հրապարակել է Լեռնային Ղարաբաղի և Հյուսիսային Կորեայի վերաբերյալ հոդված:

Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածը.

«Երբ Դուք օգտագործում եք NK՝ «ՆԿ» հապավումը, հետաքրրքիր է՝ ինչ նկատի ունեք (որ տարածքի հետ եք): Բանն այն է, որ Ասիա աշխարհամասի երկու կողմերում երկու «NK» կա՝ Հյուսիսային Կորեա և Լեռնային Ղարաբաղ:

Անշուշտ, Հյուսիսային Կորեա անունը հասկանալի պատճառներով հաճախ է հայտնվում միջազգային լրատվամիջոցների առաջին էջերին: Երկու Կորեաների բնակչության թվի՝ 75 մլն, միջուկային զենքի շուրջ լարվածության սրման վտանգի առկայության, Հյուսիսային Կորեայի առաջնորդների ռազմատենչ հռետորաբանության պատճառով ուշադրությունը հաճախ է սևեռվում Արևելյան Ասիայում գտնվող «NK»-ի կողմը՝ որպես պայթյունավտանգ կետի:

Այդուհանդերձ, Հյուսիսային Կորեայի և կովկասյան Լեռնային Ղարաբաղի միջև զուգահեռներ կարելի է անցկացնել: Քաշմիրի շփման գծի հետ միասին Լեռնային Ղարաբաղը և Հյուսիսային Կորեան աշխարհի երեք ամենառազմականացված գոտիներն են. դրանք բոլորն էլ քարտեզի վրա վիճելի այն գոտիներն են, որտեղ պատերազմներն ավարտվել են զինադադարի մասին համաձայնագրի կնքմամբ:

Այս շրջաններից ամենաանտեսվածը Լեռնային Ղարաբաղն է, որը քարտեզի վրա ահարկու սպի է՝ երկու կողմերում Առաջին համաշխարհային պատերազմի ոճով կառուցված խրամատներով և մեծ քանակությամբ ծանր սպառազինության առկայությամբ:

Ռազմական փորձագետների տվյալներով՝ հայկական (այդ թվում՝ ԼՂ-ի հայերը) և ադրբեջանական Զինված ուժերից յուրաքանչյուրն ունի 65 000-ից 70 000 զորք, որի մեկ երրորդը, ըստ ամենայնի, մշտապես տեղակայված է շփման գծում:

Լեռնային Ղարաբաղի համար պատերազմի վերսկսման վտանգը կարելի է ասել, որ հարաբերականորեն փոքր է: Ադրբեջանը 1990-ականներին տեղի ունեցած հակամարտության պարտված կողմն է, հետևաբար նաև այն կողմը, որն ամենայն հավանականությամբ կվերսկսի պատերազմը, բայց խնդրի ռազմական ճանապարհով կարգավորմանը դիմելու դեպքում նա շատ բան կկորցնի:

1914-ից օգոստոսից մինչև 2008թ. օգոստոս տեղի ունեցած ռազմական հակամարտություններից քաղված դասերը ցույց են տալիս, որ դրանք սկսվել են սխալ հաշվարկների պատճառով: Երկու կողմերում էլ (հայ և ադրբեջանական) գլխավոր հարցը հաղորդակցության բացակայությունն է:
Շփման գծում հրամանատարների միջև հեռահաղորդակցություն չկա, ինչպես որ չկա 38-րդ զուգահեռականի երկու կողմերում, իսկ դա նշանակում է, որ զինված փոքր միջադեպը կարող է վերաճել մեծի: Իսկ ի՞նչը նման միջադեպի պատճառ կարող է դառնալ:

Անհանգստանալու մեկ հստակ պատճառ արդեն կա՝ Ղարաբաղում նորակառույց օդանավակայանի բացումը: Հայկական կողմը հայտարարում է, որ պատրաստ է թռիչքներ գործարկել Երևանի և Ղարաբաղի միջև: Ադրբեջանցիներն էլ ասում են, որ դա Չիկագոյի կոնվենցիայի խախտում կլինի ու սպառնում են թռիչքների գործարկման դեպքում վրեժխնդիր լինել: Եվ հայերն առ այսօր, հաշվի առնելով միջազգային ճնշումը, որևէ քայլ չեն ձեռնարկում:

Սակայն վաղ թե ուշ նրանք կարող են թռիչք իրականացնել, իսկ այդ ժամանակ, հաշվի առնելով կողմերի միջև հաղորդակցության և վստահության բացակայությունը, դեպքերը կարող են վտանգավոր զարգացում ունենալ: Վերջում՝ մեկ այլ դաս՝ ամենավտանգավոր հակամարտությունը հնարավոր է՝ հենց այն մեկն է, որը մենք չենք համարում ամենավտանգավորը»:

Հիշեցնենք, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը ռազմական փուլը ծագել է 1991թ., երբ ի պատասխան ԼՂ բնակչության ինքնորոշման պահանջի, ադրբեջանական իշխանությունները փորձեցին հարցը լուծել` խորհրդային անվտանգության ուժերի (ԿԳԲ-ի հատուկ ջոկատներ) կողմից անձնագրային ռեժիմի իրականացման քողի տակ էթնիկ զտումներ իրականացնելով եւ լայնածավալ ռազմական գործողություններ սկսելու ճանապարհով, որը բերեց հազարավոր զոհերի եւ զգալի նյութական կորուստների: 1994թ. կնքվեց զինադադար: Ներկայումս հիմնախնդրի կարգավորման շուրջ բանակցությունները ընթանում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների (Ռուսաստան, ԱՄՆ, Ֆրանսիա) միջնորդությամբ`2007 թ. նոյմբերին վերջիններիս կողմից ներկայացված մադրիդյան առաջարկությունների հիման վրա:
Ադրբեջանը մինչ այսօր չի կատարում ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 1993 թ. 4 բանաձեւերը` շարունակելով տարածաշրջանում սպառազինությունների մրցավազքի հրահրումը եւ կոպտորեն խախտելով միջազգային իրավունքի ուժի եւ ուժի սպառնալիքի չկիրառման սկզբունքը: