Ձեր վստահելի աղբյուրը

Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման և ներկայիս ստատուս-քվոյի պահպանման վերաբերյալ «Փաստինֆո» լրատվական գործակալությունը զրուցել է «Եվրոպական ինտեգրացիա» ՀԿ-ի ղեկավար Կարեն Բեքարյանի հետ: Ներկայացնում ենք հարցազրույցն ամբողջությամբ:

«Ղարաբաղյան հակամարտության հարցում ստատուս-քվոյի փոփոխության մասին ցանկացած խոսող պետք է հասկանա, թե դրա փոխարեն ինչ է սպասվում: Եթե մենք ունենալու ենք հետկոնֆլիկտային իրավիճակ, որը կարող է վերաճել նոր կոնֆլիկտի, ապա ինքնանպատակ չէ գնալ ստատուս-քվոյի փոփոխության: Նպատակը երկարատև խաղաղությունն ու խաղաղության պայմանագիրն է»,- «Փաստինֆո»-ի հետ հարցազրույցում մասնավորապես ասաց «Եվրոպական ինտեգրացիա» ՀԿ-ի ղեկավար, վերլուծաբան Կարեն Բեքարյանը:

- Պարոն Բեքարյան, վերջին շրջանում, կարծես թե, պարբերաբար նկատվում են ղարաբաղյան հակամարտության ներկայումս գոյություն ունեցող ստատուս-քվոն խախտելու փորձեր:

-Եթե մենք ստատուս-քվոյին անդրադառնում ենք, իմ կարծիքով, մենք առնվազն երկու հարցի պետք է պատասխանենք իրարից անջատ՝ ու՞մ համար և որքանո՞վ է շահեկան ստատուս-քվոյի պահպանումը: Սրանից է ի հայտ գալու, թե ով է ատամներով դրանից կառչած և ինչի համար: Երկրորդ հարց՝ ի՞նչ ասել է ստատուս-քվոյի փոփոխություն: Այսինքն՝ եթե ինչ-որ մի բան փոփոխում ես, պետք է հասկանաս՝ ինչով ես փոխարինում: Հետևաբար՝ այս երկու հարցերի ամբողջությունն է տալիս պատկերը ստատուս-քվոյի կամ դրա դինամիկ փոփոխության կամ չփոփոխվելու վերաբերյալ:

Եթե անդրադառնալու լինենք առաջին հարցին, ես կարծում եմ, որ հակամարտության կողմերին, հասարակություններին, լինի դա Հայաստանում, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում, լինի դա Ադրբեջանում, ոչ մեկին էլ ստատուս-քվոն ձեռնտու չէ: Բոլոր կողմերն էլ, բոլոր ժողովուրդներն էլ, բնանակաբար, կգերադասեն ունենալ երկարատև կայուն խաղաղություն, խաղաղության պայմանագիր և, հետևաբար, անընդհատ ոչ թե կմնածեն, որ մենք ունենք ոչ խաղաղություն, ոչ պատերազմ իրավիճակ, որը ցանկացած պահի կարող է վերաճել պատերազմի, այլ կսկսեն իրենց ապագան կառուցել՝ հասկանալով, որ այդ խնդիրը հաղթահարված է:

Եթե մենք անդրադառնալու լինենք էլիտաներին կամ իշխող ուժերին, ես կարծում եմ, որ Հայաստանի Հանրապետությունը՝ ի դեմս իր Նախագահի և Արտգործնախարարի, մեկ անգամ չէ, որ արտահայտվել է, որ ստատուս-քվոն մեր համար ինքնանպատակ չի և մենք, այո՛, ունենք ցանկությունը հասնելու երկարաժամկետ խաղաղությանը կամ խաղաղության համաձայնագրին:

Նման է շատ իրավիճակը նաև Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում: Բայց, բնականաբար, այնտեղ էապես տարբերվում է իրավիճակը և Հայաստանից, և Ադրբեջանից, որովհետև նրանց համար անվտանգության լիարժեք երաշխիքներն էական են, ինչը մեր համար այդքան էլ պատկերացնելի չէ: Նույն ձևով դա այդքան էլ պատկերացնելի չի ադրբեջանցիների համար: Ղարաբաղցիներն եղել են հենց կոնֆլիկտի կիզակետում և այդ ամեն ինչը զգացել են սեփական մաշքի վրա: Այս հարցը շատ զգայուն է իրենց համար, և, բնականաբար, երբ ինչ-որ մեկը խոսում է ստատուս-քվոյի փոփոխության մասին, նրանց մոտ անվտանգության խնդիրը դառնում է պատնեշ:

Բավականին այլ է իրավիճակը Ադրբեջանում: Նորից եմ կրկնում, եթե ժողովրդի առումով կասկած չունեմ, որ ցանկանում են ստատուս-քվոյի փոփոխություն և երկարաժամկետ խաղաղություն նորմալ, իշխող վարչակազմի մոտ պատկերը չափազանց այլ է: Տարիներ ի վեր Ալիևների ընտանիքը՝ սկզբից հայրը, հետո որդին, սեփական ժողովրդին անընդհատ սնել է թշնամու կերպարով և այդ կերպարի զարգացմամբ անընդհատ փորձ է արվել բացատրել սեփական ժողովրդին, թե ինչու նա չի օգտվում երկրի բավականին մեծ բնական հարստությունից այն կոնտեքստով, որ «մենք այդ ամբողջ հարստությունը փորձում ենք ուղղել ռազմաարդյունաբերություն, ռազմական գնումներ, որպեսզի մենք կարողանանք վերադարձնել մեր հողերը»: Այսինքն՝ սա սեփական ժողովրդին մատուցվող բավականին երկարաժամկետ ընթացող սերիալ է:

- Ձեր կարծիքով, այդ ստատուս-քվոն դեռևս որքա՞ն հնարավոր կլինի պահպանել:

- Ստատուս-քվոյի փոփոխության մասին ցանկացած խոսող պետք է հասկանա, թե դրա փոխարեն ինչ է սպասվում: Եթե մենք ունենալու ենք հետկոնֆլիկտային իրավիճակ, որը կարող է վերաճել նոր կոնֆլիկտի, ապա ինքնաքանպատակ չէ գնալ ստատուս-քվոյի փոփոխության: Նպատակը երկարատև խաղաղությունն ու խաղաղության պայմանագիրն է:

Ադրբեջանի իշխող էլիտան իր որդեգրած ուղին չփոխելով, շատ կարծրացնելով, մի պահի փակուղու առաջ է կանգնելու: Ո՞րն է այդ փակուղին: Օրինակ, հիմա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ներքո ընթանում են բանակցություններ: Եթե դու այնտեղ ունես կոնստրուկտիվ վիճակ և փոխզիջումներով հասնում ես խնդրի կարգավորմանը, ու վերադառնում ես սեփական երկիր, պետք է քո հանրությանը փոխզիջումները ներկայացնես: Հանրությունդ ասում է՝ չհասկացա, այսքան ժամանակ մենք կեղեքվել ենք, որ դու հիմա փոխզիջումներ անե՞ս, բա ո՞ւր են այդ ամբողջ գումարներն ու ռեսուրսները: Եվ բարձրանում է դժգոյության ահավոր մեծ ալիք. «այսքան տարի մենք խաբված ենք եղել, մեր երկիրը, ունենալով ընդերքի այդքան հարստություն, հարստացրել է մեկ կամ մի քանի ընտանիքի, և փոխարենը հայերի կերպարով մեզ սպառնալով, դուք ընդհամենը լուծել եք ձեր անձնական խնդիրները»:

Կա երկրորդ տարբերակ՝ չես գնում կոնստրուկտիվ բանակցությունների, շարունակում ես պատերազմի սպառնալիքներ հնչեցնել: Այս դեպքում շատ լավ հասկանում ես, որ այսօրվա վիճակում դու բլից -քլիք չես անելու: Եթե պատերազմ սկսեցիր, դրա ավարտը դրական ելքով քեզ համար ոչ ոք չի երաշխավորի, եթե չասեմ հակառակը: Հետևաբար, ես ադրբեջանական ժողովրդին էլ դա չեմ ցանկանում, առաջին իսկ զոհվածների դիերը հենց հայտնվեն Բաքվում, ժողովրդի մոտ պայթյուն է լինելու:

Ադրբեջանում իշխանության գինը շատ բարձր է, այսինքն՝ դա նույնը չի, ինչ որ կարելի է ասել այստեղ կամ որևէ ժողովրդավարական կամ ժողովրդավարությանը մոտ երկրում: Այնտեղ իշխանության գինը կարող է լինել կյանքը, հարազատների կյանքը, ընտանիքի կյանքը: Սրանից ելնելով ունենում ենք այն, ինչ որ այսօր ունենք. բառերով Ալիևն ամբողջ օրը պրոպագանդում է ստատուս-քվոյի փոփոխություն, իսկ գործողություններով անում է ամեն ինչ, որ այդ ստատուս-քվոն պահպանվի, երկար տևի և ինքը շարունակի հաստացնել իր ընտանիքը՝ արդեն ծոռների մակարդակով:

Դրա համար սերիալը պետք աշխատեցնել, թեժացնել, անընդհատ պահել լարվածության մեջ, բայց այստեղ կա տարածաշրջանի համար մի շատ էական վտանգ. դու չես ուզում պատերազմ, բայց սերմանում ես թշնամանք և ինչ-որ այդ թշնամանքը կարող է դառնալ անվերահսկելի:

Չի կարելի թեկուզ փխրուն կայունությունը խարխլել՝ ընդամենը մտածելով խարխլելու մասին: Պետք է մտածել ավելի կայուն վիճակի բերող լուծումների մասին: Այսօր ես այդ ավելի կայունի պատրաստման մեթոդոլոգիան, տեխնոլոգիան, մեխանիզմները կարող եմ մտքում պատկերացնել, բայց փաստացի չեմ տեսնում: Ինչո՞ւ չեմ տեսնում: Քանի դեռ Ադրբեջանի մոտ չի փոխված հռետորաբանությունը, ուժի կիրառման սպառնալիքը, դա ուղղակի գժի կանխավարկած է: Այսինքն՝ ի՞նչ է նշանակում դա. ես ամբողջ օրը պետք է սպառնամ ձեզ ոչնչացմամբ և դրա հետ մեկտեղ ակնկալեմ, որ, օրինակ, դուք պատրաստ կլինեք ինձ վերադարձնելու է այսպես ասած ինչ-որ տարածք: Այս իրավիճակը նման է նրան, որ դու հարևանիդ ասես. «Ես ուզում եմ քեզ սպանել, բայց նշան բռնելու համար ոտքից տեղ է պետք, ոտքի տեղը տուր, ես կանգնեմ վրան, որ քեզ սպանեմ»: Նա էլ համաձայնի:

Ադրբեջանի այսօրվա հռետորաբանության և քաղաքականության պարագայում ոչ մի բան չի կարող տեղից շարժվել: Մինչև այդ հռետորաբանությունը չփոխվի, հարցի լուծման եղանակների միջնադարյան պատկերացումները չվերանան, չգան քաղաքակիրթ մեթոդներ, դա շատ բարդ է լինելու: Այդ պարագայում ստատուս-քվոն փոխում ես՝ ի՞նչ ունենաս: