Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վրաստանի նախագահական ընտրությունների քարոզարշավը թեև ակտիվ մեկնարկել է, սակայն Ջավախք այդ ակտիվությունը դեռ չի հասել: Թեկնածուներից մեկը` Դավիթ Բաքրաձեն է միայն այցելել Ջավախք, ներկայացրել իր մոտեցումները ջավախահայերի ունեցած խնդիրների հետ կապված: Ջավախահայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, նախկին քաղբանտարկյալ Վահագն Չախալյանի բնորոշմամբ` այդ մոտեցումները շատ ընդհանրական ու վերացական են, և խնդիրների լուծման որևէ մեխանիզմ հստակ նշված չէ: Իսկ մյուս թեկնածուներն ընդհանրապես չեն այցելել և իրենց մոտեցումների մասին խոսելն ավելորդ է:

 Panorama.am-ը ջավախահայերի խնդիրների շուրջ զրուցել է Վահագն Չախալյանի հետ, ով երկար ժամանակ քաղաքական հետապնդման էր ենթարկվում և չորս տարուց ավելի գտնվեց բանտում` իր քաղաքական հայացքների պատճառով: Չախալյանը Վրաստանում այդպես էլ քաղբանտարկյալ չճանաչվեց, նրան համաներմամբ ազատ արձակեցին` չներառելով քաղբանտարկյալների ցուցակում:

Ժողովրդավար երկրի ընտրությունները. Թեկնածուների անտարբերությունը ջավախահայերի խնդիրներին

Մեր արդարացի պահանջները, մեր ունեցած խնդիրները մի գուցե հաճելի չեն վրացիների ականջի համար, բայց բխում են ընդհանուրի շահերից, բոլոր նրանց շահերից, ովքեր ուզում են իսկապես հզոր, ժողովրդավար երկիր, հայ-վրացական բարիդրացիական հարաբերւթյուններ ունենալ: Վատն այն է, որ տարիների ընթացքում Սահակաշվիլու ռեժիմը այս խնդիրների դեմ բացասական քարոզարշավ է տարել, և դժվար է մեկ օրում կամ մեկ շաբաթում դա վերացնել, մարդկանց հասկացնել, որ ինչպես ցանկացած ժողովրդավար երկրում, Վրաստանում էլ պետք է պատշաճ անդրադառնալ ցանկացած այլազգի քաղաքացու խնդիրներին: Երբ Սահակաշվիլին եկավ իշխանության, ջավախահայությունը խանդավառված էր, մտածում էին ժողովրդավարության առաջամարտիկ է, ոնց որ ներկայացնում էին տարիներ շարունակ, բայց պարզվեց փոքր հիպնոսի է ենթարկել: Պետք է հասկանան, որ այդ անջատողականության, ծայրահեղականության թեման ինքն իրեն արդեն պարպել է: Շահարկելն արդեն անիմաստ է, մենք պետք է առաջ նայենք, հասկանանք ինչպես պետք է լուծենք այսօրվա խնդիրները, ինչպես պետք է իսկական ինտեգրացում լինի, որ հայ քաղաքացիներին էլ մասնակցեն Վրաստանի տնտեսական, քաղաքական, մշակութային կյանքին: Ուղղակի այստեղ մեզ համար գիտե՞ք ինչն է կարևոր` նախագահի թեկնածուների մոտեցումը մեր ունեցած խնդիրներին: Նախագահի թեկնածուները մինչ օրս որևէ կերպ չեն անդրադարձել դրանց: Ցանկացած ժողովրդավար երկրում չեմ կարող պատկերացնել, որ նախագահի թեկնածուները հայկական համայնքին հուզող հարցերին չանդրադառնան: Այստեղ մենք ընտրողների փոքր թիվ չենք կազմում:

Ջավախահայերի սոցիալ-տնտեսական խնդիրները. Առաջնահերթ հարցեր, որոնք լուծում են պահանջում

Այս տարիներին շատ բան չի փոխվել, ինչպես գովազդում էին Սահակաշվիլու և Մերաբիշվիլու ռեժիմի PR-շիկները` կլինի Վրաստանում, թե Հայաստանում: Միշտ վերանորոգված Ախլաքալաք- Թբիլիսի ճանապարհն են աչք մտցնում, բայց այդ ճանապարհը վերանորոգվել է ԱՄՆ ֆինանսկան օժանդակությամբ, իսկ դրա պայմանագիրը ստորագրված էր դեռևս Շևարնաձեի օրոք: Պարզապես այնպես եղավ, որ կառուցումը համընկավ Սահակաշվիլու իշխանության տարիներին: Այնպես չէ, որ այդ ճանապարհը հենց ինքն է վերանորոգել: Առկա է նաև էլեկտրաէներգիայի խնդիրը: Մինչև Սահակաշվիլու տարիները չպետք է մոռանանք, որ Հայաստանից էլեկտրական գիծ քաշվեց դեպի Ջավախք, դրանով ճիշտ է կրճատվեց խնդիրը: Նոր աշխատատեր չեն բացվել, մարդիկ ունեն այն խնդիրները, որ ունեին: Ինչպես նախորդ տարիներին, այնպես էլ հիմա մարդիկ արտագնա աշխատանքի են գնում, ավելին, արտագնա աշխատանքի մեկնողների թիվն ավելացել է: Ի՞նչ տնտեսական բարելավման մասին է խոսքը:

Ջավախքն` առանց հայերի. Հայաթափման խնդիրը. Ընդգծված խտրականություն հայերի ու թուրքերի միջև

Այդ խնդիրը կա, քանի դեռ ջավախահայությունը չի զգում արդարություն, պաշտպանվածություն, որ քո երկիրը պաշտպանում է քեզ որպես իր քաղաքացու: Քո երկիրը քեզ հավասար է վերաբերվում, իր մյուս քաղաքացիների նման: Քանի դեռ սա չկա, արտագաղթը միշտ էլ լինելու: Սահակաշվիլու ռեժիմի օրոք ընդգծված տարբերություն էր հայերի ու թուրքերի և ադրբեջանցիների հարցում: Եթե հայերին հողեր չէին վաճառում, ադրբեջանցիներին ու թուրքերին վաճառում էին: Ավելին, եթե հայն ուներ Վրաստանի քաղաքացիություն, միևնույնն է, չէր կարող հողը սեփականաշնորհել, իսկ Թուրքիայի քաղաքացուն հող է վաճառել: Սահակաշվիլին մեկ ստորագրությամբ զրկել է ջավախահերին քաղաքացիությունից ու տասնապատիկ ավելի թուրքերի քաղաքացիություն տվել: Նույնն է նաև բիզնեսի, մշակույթի առումով: Պատկերացրեք, ջավախահայ հայտնի մարդու արձանը թույլ չտվեցին կանգնեցնել Ախալքալաքում, իսկ Հեյդար Ալիևի արձանն ամեն քայլափոխի կանգնեցրել են: Նույնը նաև տնտեսական մասով է: Այսօր ամենամեծ հարկատուն ադրբեջանական մի ընկերություն է, Աջարիայի կեսը թուրքական կազմակերպություններն են գործում: Թուրք-ադրբեջանական կապիտալը ներխուժել է Ջավախքը, ինչը Սահակաշվիլու թույլտվությամբ է եղել:

Տեղեկատվակվական վակուում. Ընդդիմադիրներին հետապնդելու քաղաքականությունը

Ջավախահությունը գտնվում է ինֆորմացիոն վակուումում: Մեր բնակչությունն ընդհանրապես տեղեկացված չէ ոչ մի քաղաքական անցուդարձից: Դրանից ելնելով էլ` ընդդիմադիր հայացքներ ունենալ ու հետապնդել դրանք, մի քիչ հնարավոր չէ: Ինչ վերաբերում է Սահակաշվիլու ռեժիմին, նրանք դեմ են ցանկացած ընդդիմադիր հայտարարության և ցավոք իր իշխանական մարմիններով դեռ որոշ չափով պահտպանում է լծակները: Եթե այդ լծակները չօգտագործի, իր կուսակցությունն առավելագույնը երեք տոկոս կհավաքի: Չնայած հիմա խոսվում է քսանից երեսուն տոկոսի մասին, ինչը միայն իշխանական լծակների օգտագործման դեպքում կլինի: Ինչ վերաբերում է հետապնդումներին, ցավոք վախի մթնոլորտը դեռ կա: Հայ քաղաքացիների դեմ իրականացրած Սահակաշվիլու և Մերաբիշվիլու սարսափելի միջոցներն են հանգեցրել դրան: Ահաբեկված լինելու զգացումը պահպանվում է:

Հայերենը` տարածաշրջանային լեզու. Հայերենի դասաժամերի թվի վերականգնումն ու Հայոց պատմություն առարկայի դասավանդման թույլատրումը

Սահակաշվիլու ռեժիմն ամբողջությամբ վերացրել է Հայ գրականություն առարկան, նման առարկա ընդհանրապես գոյություն չունի: Ցավոք այսքան տարի լռել են նաև այն մարդիկ, ովքեր իրավունք ունեին խոսելու: Սահակաշվիլին նախ վերացրեց Հայ ժողովրդի պատմություն առարկա, ապա Հայ գրականությունը հանեց, իսկ Հայոց լեզվի դասաժամերն այնքան է կրճատել, որ կարելի է ասել, որ երեխաներն այդ առարկան էլ չեն անցնում: Վրացերենը սովորելը, հասկանալի է, որ պետք է, նորմալ երևույթ է: Բայց այդ վրացրենը մեր հայոց լեզվի հաշվին չպետք է լինի: Սա պետք է հասկանանք բոլորս: Եթե վրացերենի դասաժամերն ավելացնելու խնդիր կա, թող ավելացնեն, բայց ինչո՞ւ դա անել հայոց լեզվի հաշվին, հայ գրականության հաշվին:

Հայ համայնքից բռնագրավված եկեղեցիների պահպանում և վերադարձ

Գիտեմ, որ ինչ-որ դրական քայլեր արվում են: Խոստացվել է, որ պետական բյուջեից հուշարձանների վերանորոգման համար գումարներ պետք է հատկացվեն: Տեսանելի փոփոխություն, սակայն, դեռևս չկա: Հուսանք, որ նախագահական ընտրություններից հետո կլինի: Պիտի լուծումներ տրվեն, չեմ ասում բոլոր հարցերին միանգամից, բայց կամաց-կամաց հնարավորինս այդ հարցերին պետք է լուծում տրվի:

Ջավախահայերի ակնալիքները հաջորդ իշխանություններից

Կարևորն այն է, որ չպետք է սեփական քաղաքացիներին առանձնացնել պետական լեզվի իմացությամբ և չիմացությամբ: Ես չգիտեմ` դա կլինի հայոց լեզվին պետական կարգավիճակ տալով, թե ինչ-որ այլ ժամանակավոր միջոց կգտնեն, մինչև հասնենք նրան, որ հայերենին կարգավիճակ տալն ու լեզվի դասավանդումն էլ ցավոտ հարց չի լինի: Մեզ համար ցավալի է, որ բնակչությանը բաժանում են լեզու իմացողների և չիմացողների: Վերջինների իրավունքները ոտնահարվում են ամեն աստծո օր, դա քիչ բան չէ: Մեր խնդիրներից որևէ մեկն էլ երկրորդական չէ: Թեկուզ իմ ձերբակալությունը, չեղավ ոչ մի պաշտոնական մեկնաբանություն, ավելին ինձ անգամ ազատելուց առաջ հանեցին քաղբանտարկյալների ցուցակից: Այնինչ, իմ քաղբանտարկյալ լինելու փաստը հստակ էր ամենքի համար, դա այնպես չէ, որ ապացուցման կարիք ուներ կամ ինչ-որ կասկածներ կային: Կարևոր է նաև այն, որ մինչ օրս գնահատական չի տրված Ջավախքում Սահակաշվիլու, Մերաբիշվիլու հանցավոր ռեժիմի վայրագություններին: Ցավալին գիտե՞ք որն է, որ այստեղ նորից բաժանում են հայ քաղաքացի և վրաց քաղաքացի: Երբ խոսքը գնում է ջավախահության դեմ իրականացված հանցանքների մասին, լռում են: Կարևոր է, որ վերևներից ճնշումներ գործադրելու մեխանիզմը դադարի: