Հուղարկավորե՞լ, թե՞ դիակիզել. ինչո՞ւ Հայ Առաքելական եկեղեցին չի ընդունում դիակիզման գաղափարը
Հանգուցյալի մարմինը հողում ամփոփելու, ինչպես նաև տապանաքար կառուցելու սովորույթը հայերի մոտ միշտ էլ ընդունված է եղել: Նախկինում մեր նախնիները պատրաստել են համեստ տապանաքար` մահացածի հիշատակը հավերժացնելու համար, սակայն 1950-60-ական թվականներից սկսած այդ ավանդույթները կարծես թե խեղաթյուրվեցին: Համեստ ու փոքրիկ տապանաքարերին փոխարինելու եկան արձաններն ու դամբարանները:
Խորհրդային տարիներից սկիզբ առած այս մրցակցությունն այսօր էլ շարունակվում է: Քաղքենիության արդյունքում հուղարկավորությունը սկսել է վերածվել ճոխ սեղանների ցուցադրության, որոնք շատ հաճախ հանգուցյալի հարազատներն անում են հսկայական պարտքեր կուտակելով: Հարուստներից հետ չմնալու համար պերճաշուք գերեզմանների համար նրանք ահռելի գումարներ են ծախսում: Այդ մրցավազքին իրենք կամքից անկախ ստիպված միանում են նաև մարդիկ, ովքեր օրվա հացն են մի կերպ վաստակում, այսինքն` ապրելու համար նույնիսկ գումար չունեն:
Փաստորեն, այսօր գերեզմանատունն էլ է դարձել այն վայրը, որտեղ միանգամից երևում է սոցիալական բևեռացումը` ոչ միայն շքեղ տապանաքարերի, այլև գերեզմանների չափերի առումով: Արդյունքում հանրապետությունում գերեզմանատների համար անհրաժեշտ տարածքների ընդարձակման պահանջը գնալով սրվում է, իսկ քաղաքի հողերը` պակասում:
Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում «Բնակչության հատուկ սպասարկում» ՓԲԸ ինժեներ Ռազմիկ Հարությունյանն ասաց, որ Երևանում 20 տարի հետո ազատ գերեզմանատարածք չի լինելու: Անհերքելի փաստ է, որ Երևանի գրեթե բոլոր գերեզմանատները գերծանրաբեռնված են, դրանցից մի քանիսում արդեն հուղարկավորության համար տարածքներ չեն հատկացվում, ուստի լուծումը, ըստ նրա, մեկն է` Երևանում պետք է դիակիզարան կառուցել:
Նշենք, որ Խորհրդային Հայաստանի կառավարությունը դիակիզարան կառուցելու որոշում էր կայացրել դեռ 1975 թվականին: 2006 թվականին ՀՀ Ազգային ժողովը ընդունեց «Հուղարկավորությունների կազմակերպման և գերեզմանատների ու դիակիզարանների շահագործման մասին» օրենքը: Ըստ օրենքի` դիակիզարաններ Հայաստանում պետք է կառուցված լինեին մինչև 2008 թ-ը, սակայն այդ գործընթացը դեռ սառեցված է: «2008թ-ից մինչ օրս կառավարությունը որոշում է ընդունում գումար հատկացնել դիակիզարանի կառուցման նախագծի համար, սակայն մինչ օրս ոչ մի նախագիծ չկա, չնայած Երևանի քաղաքապետարանը բազմաթիվ անգամ այդ հարցը բարձրացրել է»,- ասաց Ռ.Հարությունյանը:
Նրա խոսքերով` դիակիզարանը նախատեսվում է կառուցել Երևանից 3 կմ հեռավորության վրա, մոտավորապես` 12 հա-ի չափով արդեն տարածք է առանձնացվել Աջափնյակի գերեզմանատանը:
«Դիակիզարանի կառուցումը շատ կարևոր է. նախ հողը տնտեսվում է 70-80 տոկոսով, բացի դրանից դիակիզումը էկոլոգիապես մաքուր է և ավելի մատչելի»,- ասաց Ռ.Հարությունյանը` հավելելով, որ դիակիզարանի կառուցման դեպքում ներկայիս 12 քմ-ի փոխարեն մեկ հոգուն կհատկացվի 15-20 սմ հող, մինչդեռ եթե 12 քմ հողատարածք շարունակեն տրամադրել, ապա առաջիկայում լուրջ խնդիրների առաջ կկանգնեն: «Այսօրվա դրությամբ ազատ հող չկա Երևանում, իսկ 3-4 տարի հետո լուրջ փաստի առաջ ենք կանգնելու, եթե դիակիզարան չկառուցվի»,- ընդգծեց նա:
Ըստ նրա` այսօր ամբողջ աշխարհում կա 14500 դիակիզարան, այդ թվում` քրիստոնյա երկրներում: Ռ.Հարությունյանի խոսքերով, եթե դիակիզարան չկառուցվի, ապա կարճ ժամանակ անց գերեզմանատները կհասնեն բնակելի տարածքներին:
Մեր այն դիտարկմանը, թե Հայ առաքելական եկեղեցին դեմ է դիակիզմանը, արդյոք մտավախություն չունեն, որ մարդիկ չեն ցանկանա, որ իրենց դիակիզեն, Ռ. Հարությունյանը նշեց, որ ըստ հարցումների` շատերը ցանկություն ունեն իրենց դիակիզել: «Խորհրդային Հայաստանի կառավարությունը դիակիզարան կառուցելու որոշում էր կայացրել դեռ 1975 թվականին, 1986թ-ին դիակիզարան կառուցելու նախագիծ է մշակվել: Այդ ժամանակ նույնիսկ հարցում են անցկացրել Երևանում և 500 մարդ հայտնել է իր համաձայնությունը: Ւ վերջո դիակիզումը կամավորության սկզբունքով է լինելու, ոչ ոքի չեն պարտադրելու»,- ասաց նա` հավելելով, որ ինքն օրինակ համաձայն է, որ իրեն դիակիզեն, քանի որ նման ձևով սանիտարական վիճակը կտրուկ կբարելավվի Երևանում:
Ինչպիսի՞ն է Հայ եկեղեցու դիրքորոշումը այս խնդրի շուրջ: Թեմայի վերաբերյալ Panorama.am-ին պարզաբանումներ տվեց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի միաբան, հոգեշնորհ Տեր Երեմիա աբեղա Աբգարյանը:
Նրա խոսքերով` 2006թ. ՀՀ Ազգային ժողովում ընդունվեց «Հուղարկավորությունների կազմակերպման և գերեզմանատների ու դիակիզարանների շահագործման մասին» օրենք, որի 8-րդ հոդվածի առաջին կետի համաձայն, մեր երկրի տարածքում հուղարկավորությունն իրականացվում է մահացածի մարմինը գերեզմանատների սահմաններում տրամադրված գերեզմանատեղերում հողին հանձնելու կամ դիակիզման միջոցով: Հիշյալ օրենքում բացի դիակիզման հարցերից, մանրամասն սահմանվել է նաև թաղվել ցանկացողների իրավունքների ու գերեզմանատների հատկացման հարցը: Ըստ այդմ` դիակիզման իրավունք է վերապահվում միայն նրանց, ովքեր մահանալուց առաջ կամ անձամբ այդ մասին գրավոր համաձայնություն թողած կլինեն, կամ էլ հարազատները գրավոր համաձայնություն կտան իրենց հանգուցյալի փոխարեն:
Օրենքի հեղինակը դիակիզման անհրաժեշտությունը նախ և առաջ հիմնավորում է տարածքային խնդրով. Երևանը շրջապատված է գերեզմանոցներով, որոնք զբաղեցնում են մայրաքաղաքի տարածքի 7-8%-ը. այսինքն` Հայաստանում տարածքները չեն բավարարում գերեզմանների համար: Սրա հետ մեկտեղ անդրադարձ է կատարվում նաև սանիտարահիգենիկ և էկոլոգիական խնդիրներին:
Այդուհանդերձ, ըստ Հայր Երեմիայի, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինը դիակիզարանների կառուցման մասին իր դժգոհությունը հայտնել է առաջին իսկ օրերին, երբ ուժի մեջ մտավ վերոնշյալ օրենքը, ներկայացնելով, որ հիշյալ օրենքը դեմ է Աստծո պատվիրանին, եկեղեցու ծիսաարարողական ավանդույթներին, ինչպես նաև մեր ժողովրդի մտածելակերպին:
Նրա խոսքերով` «Դիակիզման մասին» օրենքը ոչ միայն հակասում է Աստվածաշնչյան հայտնի պատվիրանին՝ հող էիր, հող դարձիր, այլև ընդհանրապես դիակիզում երևույթը հակասում է Ս. Գրքին:
«Աստվածաշնչում հուղարկավորության արարողության վերաբերող բազմաթիվ հատվածներ կան, որոնք վկայում են մարմինը հողին հանձնելու և ամբողջական մարմնով թաղելու մասին: Որևէ տեղ չենք գտնի մարմինն այրելու մասին հիշատակություն` որպես ընդունելի թաղման ձև, ընդհակառակը, Աստծո կողմից պատժի արժանացան նրանք, ովքեր այրեցին ննջեցյալների մարմինները. Օրինակ` «Ես պիտի պատժեմ նրանց, քանի որ նրանք այրեցին Եդոմայեցիների թագավորների ոսկորները, մինչև որ դրանք մոխիր դարձան» (Ամոս Ա. 1): Աստված պատժեց մովաբացիներին, որովհետև նրանք այրեցին Եդոմայեցիների թագավորների մարմինները: Պատժի պատճառը ոսկորների այրելն էր. ակնհայտ է, որ նկատի է առնվում թագավորի ոսկորների այրումը: Սուրբ Գրքում չկան հիշատակումներ դրա դրդապատճառների մասին, սակայն փաստ է, որ Աստված այնուամենայնիվ պատժեց նրանց: Մենք չպետք է ուշադրությունից բաց թողնենք այն փաստը, որ այդ արարքն Աստված մեղք անվանեց»,- նշեց Հայր Երեմիան:
Միաժամանակ ակնհայտ է նաև, որ մարմնի այրումը, Հին Կտակարանում դատաստանի և պատժի համար էր կիրառվում: Աստված կրակով այրեց Սոդոմն ու Գոմորը, Մովսեսը պատվիրեց այրել նրան ով կին կառնի դստերն ու մորը և այլն:
Ըստ հայր Երեմիայի` Նոր Կտակարանում նույնպես հանդիպում ենք բազմաթիվ հատվածների, որտեղ խոսվում է մարդկանց թաղման մասին: «Լավագույն օրինակը մեզ` քրիստոնյաներիս համար, հենց ինքը` Քրիստոսն է: Քրիստոս մեզ պես մարմնավոր կյանք ապրեց, սիրեց և տառապեց մինչև Իր կյանքի զոհաբերումը խաչի վրա, ապա թաղվեց, և ոչ թե դիակիզվեց, և հարություն առավ` մեզ ևս խոստանալով մարմնավոր հարություն: Չափազանց կարևոր է այն հանգամանքը, որ Տիրոջ մարմինը ոչ միայն դրվեց գերեզմանի մեջ առանց այլակերպության, այլև մարմնի նկատմամբ խնամք և հոգածություն ցուցաբերվեց: Քրիստոնեական ավանդության մեջ մեծապես կարևորվում է մարդու մարմինը, որը համարվում է Սուրբ Հոգու տաճար, այդ իսկ պատճառով դիակիզումը մեզ այն պատկերացումն է ներշնչում, որ կարծես մարմինը երկրորդական և անկարևոր է, մինչդեռ քրիստոնյաները հավատում են ոչ միայն հոգու անմահությանը, այլև մարմնավոր հարությանը, ինչը նշանակում է, որ հարկ է հարգանք ցուցաբերել մարմնի նկատմամբ»,- ընդգծեց նա:
Հարցին, եթե դիակիզարան կառուցվի, հնարավո՞ր է արդյոք Հայաստանում դիակիզման «ավանդույթի» ներդնումը: Հայր Երեմիան նշեց, որ դիակիզարան կառուցելու դեպքում ավանդույթ ներդնելու խնդիր չի տեսնում, քանի որ դիակիզումն ավելի աշխարհայացքային ու մշակութային հարց է, քան ավանդութային: Նաև կրոնական պատկերացումների մասով դրա անհրաժեշտությունը չկա: «Նախաքրիստոնեական շրջանում մարդ մահվանից հետո դիակիզվում էր, որովհետև վերջինս հիմնավորում էր իր կրոնական, մշակութային ու աշխարհայացքային ընկալումներով: Այսօր հարցն արդիականացվում է ոչ թե այս համատեքստում, այլ ելնելով էկոլոգիական, առողջապահական և տնտեսական տեսակետներից: Չմոռանանք, որ այդպիսի դիակիզարանները նաև շահութաբեր բիզնես են»,- նշեց նա:
Փորձեցինք պարզել, թե մեր քաղաքացիները ինչ կարծիք ունեն դիակիզարանների կառուցման վերաբերյալ: Զրույցում 7 հոգի դրական պատասխան տվեց, 5-ը` բացասական, իսկ 3-ը հստակ չկարողացան պատասխանել: Նրանցից մեկն ասաց, որ եթե եկեղեցին դեմ է դիակիզմանը, ապա ինքն էլ է դեմ:
Դիակիզարանի կառուցմանը դրական արձագանքեցին հատկապես երիտասարդները: «Համաձայն եմ, թող ինձ դիակիզեն, միայն թե ճոխ թաղում չանեն»,- ասաց 20-ամյա Նարեն: 42-ամյա Ժաննան էլ ասաց, որ գտնում է` դիակիզումը լավագույն տարբերակն է. « Կարծում եմ, որ այսպես մարդիկ մի քիչ խելքները գլուխները կհավաքեն և շքեղ թաղումներից, պերճաշուք տապանաքարերից կհրաժարվեն: Թե չէ գերազմաններից էլ ես տարբերում հարուստներին ու աղքատներին»:
Բացասական արձագանքեցին միջին տարիքի մարդիկ: Նրանցից մեկն ասաց, որ երբեք չի համաձայնի դիակիզմանը, քանի որ դա դեմ է քրիստոնեությանը: «Երբեք չեմ համաձայնի, ի վերջո մենք քրիստոնեա ազգ ենք: Իսկ եթե տարածքի խնդրի կա, ապա թող դա կանոնակարգեն և գերեզմանի համար հսկայական տարածքներ չտրամադրեն»,- ասաց 55-ամյա մի տղամարդ:
Պետք է նշենք նաև, որ միևնույն ժամանակ դրական արձագանքած մարդկանց մի մասը իմ այն հարցին, թե կցանկանայի՞ն մահից հետո դիակիզված լինել, բացասական պատասխան տվեցին:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ինչո՞ւ հանկարծ ՀՀ իշխանությունները որոշեցին խլել արցախցիների կենսաթոշակային խնայողությունները
