Ձեր վստահելի աղբյուրը

Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման ներկա փուլի և հեռանկարների շուրջ զրուցել ենք Լոնդոնի LINKS Հակամարտությունների կարգավորման ինստիտուտի տնօրեն Դենիս Սամուտի և «Քարնեգի» հիմնադրամի Կովկասի հարցերով փորձագետ Թոմաս դե Վաալի հետ:

Հեղինակավոր փորձագետներից փորձեցինք պարզել, թե արդյոք ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի նոր համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքի նշանակման կապակցությամբ ԱՄՆ նախագահի հայտարարությունը կարելի՞ է մեկնաբանել` որպես Մադրիդյան սկզբունքների վերակենդանացում կամ կարելի՞ է ակնկալել նոր մոտեցումներ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ:

Հիշեցնենք, որ ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներին ուղղված ուղերձում մասնավորապես նշել է. «Փոխզիջումների ընդհանուր ուրվագծերը արդեն իսկ հստակեցված ունենալով՝ այժմ տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատելու համար նորոգված ջանքերի ժամանակն է»:

Հարցի վերաբերյալ Դենիս Սամուտը նկատեց, որ Մադրիդյան սկզբունքները շարունակում են մնալ բանակցությունների հիմք:

«Դժբախտաբար, երկու կողմերն էլ շարունակում են սեփական մեկնաբանությունները տալ սկզբունքներին, և դա օգտակար չէ: Իրականում, խնդիրը սկզբունքները չեն, այլ թե ինչպես իրականացնել դրանք: Այստեղ ահա, կարծում եմ, կա նոր գաղափարների և նախաձեռնությունների հնարավորություն: Կարծում եմ, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները պետք է ավելի վճռական լինեն իրենց մոտեցումներում: Սա կարող է որոշակի ռիսկեր պարունակել, սակայն ամեն ինչ թողնել այնպես, ինչպես կա, նույնպես ռիսկեր է պարունակում, միգուցե, ավելի շատ»,- ասաց Դ. Սամուտը:

Թոմաս դե Վաալը հարցի շուրջ կարծիք հայտնեց, որ Ջեյմս Ուորլիքին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ նշանակելով` ԱՄՆ-ն ցանկանում է նոր էներգիա հաղորդել ԼՂ հակամարտության բանակցություններին:

«ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների օրակարգային առաջին խնդիրը նախագահներ Սարգսյանի և Ալիևի ուղղակի երկկողմ հանդիպում կազմակերպելն է: Հաշվի առնելով յուրաքանչյուր առաջնորդի խիստ վերահսկողությունը որոշումների ընդունման գործընթացում` ոչինչ չի կարող սկսվել առանց դրա: Բայց երկուսի միջև առկա է վստահության մեծ պակաս, և երկու կողմերն էլ հայտարարել են, որ չեն ցանկանում որևէ էական նոր զիջումների գնալ հիմնարար սկզբունքների փաստաթղթի առումով: Կարծում եմ, որ Վաշինգտոնը նոր ռազմավարություն է ցանկանում, և Ուորլիքի այցը առաջին կարևոր ստուգարքն է, թե արդյոք կողմերը պատրաստ են ընդունել նոր գաղափարներ»,- նշեց Թ. Դե Վաալը:

Անդրադառնալով հարցին, թե մինչև տարեվերջ ի՞նչ փոփոխություններ կարելի է կանխատեսել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացում, Դ. Սամուտը փաստեց, որ վերջին երկու տարիների ընթացքում շատ փոքր առաջընթաց է եղել:

«Արտգործնախարարների միջև հանդիպումները շարունակվել են, և հավանաբար, հերթական հանդիպումը տեղի կունենա մինչև տարեվերջ: Այս հանդիպումները կարևոր են կողմերի միջև հաղորդակցությունը բաց պահելու տեսանկյունից: Սակայն դա բավարար չէ: Կողմերը պետք է վերսկսեն բանակցությունները, և բարեխղճորեն` նախապատրաստեն նախագահների միջև բովանդակալից հանդիպում: Քիչ հավանական է, որ նման հանդիպում տեղի կունենա մինչև տարեվերջ, սակայն դրա նախապատրաստությունները պետք է սկսվեն անհապաղ, հաջորդ ամիս Ադրբեջանում նախագահական ընտրություններից հետո»,- ընդգծեց Դ. Սամուտը:

Բանակցային գործընթացում հնարավոր փոփոխությունների մասին խոսելիս Թ. Դե Վաալը նկատեց, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հեշտությամբ կընտրվի նախագահական ընտրություններում ևս հինգ տարի ժամկետով ու կլինի «քաղաքականապես անվտանգ, և Ադրբեջանում նախագահական ընտրությունների ավարտը տեսականորեն կարող է խթան հանդիսանալ բանակցային գործընթացում նոր ջանքերի համար»:

«Այնուամենայնիվ, բանակացային գործընթացի դինամիկան հիմքում խիստ բացասական է: Թեև Մադրիդյան սկզբունքները բանակցվել են ավելի քան հինգ տարի, կենտրոնական հարցի` Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի շուրջ երկու կողմերի դիրքորոշումը գրեթե անհաշտելի է: Երկու կողմերն ակնհայտորեն համարում են, որ «ժամանակն իրենց օգտին է», և երկու կողմերն էլ չեն ցանկանում ցավոտ փոխզիջումներ, ինչը կարող է բախվել ներքին ուժեղ դիմադրության: Սա մեզ թողնում է դեմ դիմաց շարունակվող այն իրականության հետ, որ Ղարաբաղյան հակամարտությունը կարող է «կառավարվել», բայց դժվար թե լուծվի»,- նշեց Թ. Դե Վաալը:

Ինչ վերաբերում է նրան, թե արդյոք Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության բանակցային գործընթացում հաշվի են առնվում Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի մտահոգություններն ու պայմանները և ի՞նչ պետք է արվի ԼՂ բնակչությանը ցուցաբերվելիք ֆինանսա-տնտեսական, սոցիալական աջակցությունն ընդլայնելու ուղղությամբ, Դ. Սամուտը պատասխանեց, որ Լեռնային Ղարաբաղի խնդիր ամենից առաջ այդ հակամարտությունից տուժած մարդկանց խնդիրն է:

«Ես չեմ հավատում բոյկոտներին և շրջափակումներին, քանի որ այդ գործիքները հանգեցնում են կոշտ դիրքորոշումների հետագա ամրապնդմանը: Մեզ անհրաժեշտ է ավելի փոխզիջումային, ավելի ճկուն և ավելի ստեղծագործական մոտեցում, որպեսզի հաղթահարվի ներկա փակուղային իրավիճակը: Այդ իսկ պատճառով ես աջակցում եմ միջմարդկային շփումներին: Միջազգային հանրությունը պետք է ճանապարհ գտնի, որով կարողանա համագործակցել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի հետ` առանց կանխորոշելու բանակցությունները: Անհրաժեշտ է չեզոք ճանապարհ, որով մարդիկ կարող են այցելել և ամեն ինչ տեսնել ինքնուրույն: Ինչպես ասացի, չեմ հավատում, որ մարդկանց մեկուսացումը կօգնի խնդրի լուծմանը: Մարդասիրական օգնության ապահովման ձևաչափը պետք է համաձայնեցվի: Կարծում եմ, որ այս հարցը պետք է բարձրացվի քննարկումների և բանակցությունների օրակարգում»,- ասաց Դենիս Սամուտը:

Հեղինակ` Նվարդ Չալիկյան